W artykule przedstawiono zagadnienie trwałości tynków elewacyjnych na przykładzie zabytkowego budynku ratusza, w którym po wykonaniu napraw pojawiły się uszkodzenia. W celu rozpoznania przyczyn poddano je badaniom laboratoryjnym. Badania miały na celu sprawdzenie właściwości zastosowanych tynków, ustalenie przyczyn uszkodzeń i określenie wytycznych napraw.
Tynki są nadal najczęściej stosowanymi elementami wykończeniowymi na elewacjach budynków. Łączą one dwie główne funkcje: ochronną i dekoracyjną.
Z uwagi na ekspozycję na oddziaływania atmosferyczne tynki podlegają wymaganiom technicznym odnoszącym się do określonych właściwości – zarówno dla tynków tradycyjnych, cienkowarstwowych w systemach ETICS, jak i tynków specjalnych. Wymagane zgodnie z normą PN-85/B-04500 [1] właściwości tynków tradycyjnych to: wytrzymałość na ściskanie, rozciąganie i zginanie, mrozoodporność, przyczepność do podłoża, gęstość objętościowa, nasiąkliwość, adsorpcja kapilarna, skurcz. Według normy PN-EN 998-1 [2] wymaga się ponadto odpowiedniej przewodności cieplnej oraz paroprzepuszczalności pary wodnej. Wymagane cechy tynków pocienionych zgodnie z normą PN-B-0106:97 [3] to: przyczepność, podciąganie kapilarne, opór dyfuzyjny, odporność na uderzenie, skurcz, mrozoodporność, alkalio- i kwasoodporność, trwałość barwy oraz odporność na przyspieszone starzenie.
>>> Powłoki malarskie i tynkarskie – przyczyny reklamacji
>>> Hydrofobizacja sposobem na ochronę elewacji
Pomimo tak licznych wymagań w trakcie użytkowania pojawiają się różnego rodzaju uszkodzenia tynków wpływające negatywnie na ich trwałość. Najczęściej występującymi defektami są miejscowe odspojenia lub osłabienia przyczepności, zarysowania i spękania, wykwity solne, odpryski, złuszczenia, rozwarstwienia, zabrudzenia, a także glony.
Fot. Przykładowe uszkodzenie tynku na elewacji budynku ratusza. Fot. archiwum autora
Miejscowy charakter odspojeń wynika zwykle z jakości wykonania i ręcznego układania tynków. Zarysowania mogą być wywołane różnymi przyczynami, takimi jak: skurcz zaprawy, oddziaływania elementów konstrukcyjnych czy temperatury. Rysy skurczowe najczęściej mają układ nieregularny i spowodowane są szybkim wysychaniem i brakiem pielęgnacji, która w przypadku tynków jest utrudniona i pomijana. Rysy konstrukcyjne pojawiają się najczęściej w miejscach połączeń odmiennych materiałów, np. murowego i betonowego, różnej ich odkształcalności i obciążeń. Częstą przyczyną rys i pęknięć tynków jest nierównomierne osiadanie.
Korozja solna najczęściej występuje w partiach przygruntowych i powodowana jest migracją wilgoci i roztworów solnych w głąb murów i tynków. Do powstawania korozji solnej przyczynia się słaba izolacja przeciwwilgociowa murów, a także skład chemiczny zapraw i spoiwa, m.in. dodatków zawartych w cemencie. Zawilgocenie murów może być także powodowane przez inne przyczyny, takie jak: opady atmosferyczne, mokre procesy budowlane, zalania z uszkodzonych instalacji, sorpcja i kondensacja pary wodnej. Ilość występujących w murach szkodliwych soli oceniana jest na 40–50% dla siarczanów, 25–40% dla azotanów i ok. 25% dla chlorków [4].
>>> Tynki – podział, zakres stosowania, technika wykonania
>>> Rodzaje tynków i ich charakterystyka
Naprawy tynków wymagają indywidualnego podejścia. Do niewielkich uszkodzeń typu odpryski, pęknięcia można stosować naprawy miejscowe przy użyciu szpachlówek. Większe uszkodzenia wymagają skucia tynków i wykonania ich na nowo [5]. Obowiązuje zasada, aby kolejna warstwa tynku, np. gładź, nie była mocniejsza i szczelniejsza od wcześniejszej, np. narzutu. W przypadku tynków w systemach ETICS ich wykonanie z zastosowaniem zaprawy klejowej wzmacnianej siatką regulują odpowiednie wytyczne [6]. Przy ustaleniu przyczyn uszkodzeń i sposobu naprawy tynków elewacyjnych pomocne są informacje na temat właściwości podłoża i wykonanych tynków na podstawie badań. Przykład takich badań [7] dla analizowanego przypadku przedstawiono poniżej.
Trwałość i badania tynków. W dalszej części artykułu:
Uszkodzenia tynków w obiekcie
Materiały i metody badań
Wyniki badań i obserwacji
Analiza wyników
Wnioski i podsumowanie
Cały artykuł dostępny jest w numerze 6/2024 miesięcznika „Inżynier Budownictwa”.
dr hab. inż. Jerzy Bochen, prof. PŚ
Politechnika Śląska w Gliwicach, Wydział Budownictwa, Katedra Procesów Budowlanych i Fizyki Budowli
Literatura
1. PN-85/B-04500 Zaprawy budowlane – Badania cech fizycznych i wytrzymałościowych.
2. PN-EN 998-1 Wymagania dotyczące zapraw do murów – Część 1: Zaprawa tynkarska.
3. PN-B-0106:97 Tynki i zaprawy budowlane – Masy tynkarskie do wypraw pocienionych.
4. P. Opałka, Naprawa tynków. Aspekty budowlane i konserwatorskie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2016.
5. M. Gaczek, S. Fiszer, Tynki, Materiały XVIII Ogólnopolskiej Konferencji „Warsztat Pracy Projektanta Konstrukcji”, Ustroń 2003.
6. Instrukcja ITB nr 447/2009 Złożone systemy izolacji cieplnej ścian zewnętrznych budynków ETICS.
7. J. Bochen, B. Słomka-Słupik, G. Cygan, Badania laboratoryjne właściwości fizyko-chemicznych tynków budynku Ratusza w Lubaniu, Praca O-7/RB3/2022, Gliwice 2022.
Sprawdź >>> Materiały elewacyjne i wykończeniowe >>>
