Transformacja technologiczna w budownictwie. Perspektywy i wyzwania

Fot. © stnazkul – stock.adobe.com

Punktem wyjścia ankiety redakcyjnej była prośba o dokończenie frazy: „Moim zdaniem stopień nasycenia rodzimego sektora budowlanego nowoczesnymi technologiami…” jedną z odpowiedzi: „powiększa się”, „nie zmienia się”, „zmniejsza się” oraz „trudno powiedzieć”. Blisko 2/3 badanych – 62,81% – wybrało pierwszą odpowiedź – „powiększa się”, zaś 1/4 – 25,62% – uznała, że stopień ten się nie zmienia. 7,44% respondentów wskazało odpowiedź „trudno powiedzieć”, natomiast 4,13% – „zmniejsza się”.

Na pytanie: „Czy Pani/Pana firma korzysta z nowoczesnych technologii?” ponad połowa respondentów – 56,20% – udzieliła odpowiedzi „tak” (w tym najwięcej pozytywnych odpowiedzi – 70% – padło w grupie firm zatrudniających powyżej 250 pracowników, zaś wśród obszarów najbardziej chłonnych, jeśli chodzi o nowe technologie, na pierwszy plan wysunęło się projektowanie), natomiast 19,01% badanych zadeklarowało, że obecnie nie, ale planuje ich wdrożenie w perspektywie najbliższych 3 lat. W sumie daje to aż 75,21% pozytywnych odpowiedzi wobec 24,79% wskazań na „nie” (rys. 1) i potwierdza opinie ekspertów o dokonującym się stopniowo rozwoju technologicznym polskich firm budowlanych.

Rys. 1. Struktura odpowiedzi respondentów na pytanie: „Czy Pani/Pana firma korzysta z nowoczesnych technologii?”. Rys. oprac. red.

Technologie z największym potencjałem

Z jakich nowoczesnych rozwiązań korzystają firmy, które wzięły udział w naszym badaniu? Jakie technologie zamierzają wdrożyć te, które zadeklarowały ich implementację w najbliższych 3 latach? Pierwsze miejsce w obu wypadkach zajęła metodyka BIM (ang. Building Information Modeling), z wynikami odpowiednio: 57,35% (rys. 2) oraz 52,17% (rys. 3.)

Rys. 2. Technologie wskazywane przez respondentów deklarujących ich stosowanie w obecnej w działalności. Rys. oprac. red.

– Moim zdaniem dzięki powszechnemu zastosowaniu metodyki BIM w całym procesie budowlanym, począwszy od przygotowania procesu inwestycji poprzez projektowanie, realizację, aż po użytkowanie, może dokonać się największy branżowy skok jakościowy w budownictwie – mówi Joanna Kurach, menedżer produktu w firmie ACO. – To dzięki tej metodzie, na bazie analizy cyfrowego modelu obiektu, można wcześniej wyeliminować błędy i lepiej zaprogramować realizację. – Zdaniem Joanny Kurach powszechne stosowanie BIM ułatwi komunikację, wesprze planowanie i zapewni większą efektywność budowania. Może też pozytywnie wpłynąć na redukcję śladu węglowego przemysłu budowlanego.

Rys. 3. Technologie wskazywane przez respondentów niestosujących obecnie nowoczesnych rozwiązań,ale planujących ich implementację w najbliższych 3 latach. Rys. oprac. red.

Waldemar Kulesz, dyrektor handlowy z firmy Optem, wiąże większość zalet wykorzystania BIM z określonym rodzajem konstrukcji. Jego zdaniem BIM wydaje się naturalnym środowiskiem dla obiektów mostowych, powstających jako cienkościenne prefabrykaty żelbetowe. – Nie sposób negować korzyści, jakie przynosi podejście oparte na tej technologii. Po pierwsze, model BIM przyczynia się do redukcji kosztów całkowitych przedsięwzięcia. Po drugie, zwiększa wydajność i oszczędność czasu – poprzez automatyzację zadań, takich jak generowanie rysunków i zestawień, a precyzyjny model zwiększa efektywność. Po trzecie, minimalizuje liczbę błędów: wpływa na zmniejszenie kosztów związanych z ich korektą. Po czwarte, zapewnia lepszą komunikację: stworzony model staje się punktem odniesienia dla wszystkich uczestników procesu i jego etapów, od projektowania, przez realizację, po eksploatację i rozbiórkę. Po piąte wreszcie, gwarantuje obsługę na etapie użytkowania: umożliwia tworzenie dokumentacji podczas eksploatacji i konserwacji, dzięki czemu zwiększa jakość zarządzania zasobami infrastruktury mostowej.

Wykorzystanie druku i skanowania 3D zadeklarowała 1/4 ankietowanych. Fot. © guteksk7 – stock.adobe.com

Na kolejnych miejscach wśród stosowanych obecnie przez respondentów nowych technologii, znalazły się: rozwiązania oparte na chmurze (54,41% wskazań), drony (52,94%), komunikacja 5G (35,29%), druk i skanowanie 3D (25%), nowoczesne materiały budowlane (22,06%), sztuczna inteligencja (19,12%), nowoczesne rozwiązania proekologiczne (17,65%), automatyzacja i robotyzacja oraz wirtualna i rozszerzona rzeczywistość (po 13,24%), bliźniaki cyfrowe (8,82%) oraz inne (4,41%). Ankietowani, którzy zamierzają wdrożyć nowe technologie w najbliższych 3 latach, wskazywali kolejno: drony (47,83%), rozwiązania oparte na chmurze (39,13%), sztuczną inteligencję (30,43%), automatyzację i robotyzację oraz druk i skanowanie 3D (po 26,09%), nowoczesne materiały budowlane (21,74%), nowoczesne rozwiązania proekologiczne (17,39%), komunikację 5G (13,04%), wirtualną i rozszerzoną rzeczywistość (8,70%), bliźniaki cyfrowe (4,35%) oraz inne (również 4,35% wskazań).

Istotną rolę rozwiązań opartych na chmurze oraz technologii AI (ang. Artificial Intelligence) zauważa Karolina Kozłowska, manager ds. marketingu i komunikacji w firmie Delabie. – Rozwiązania oparte na chmurze i sztuczna inteligencja to kolejne technologie, dzięki którym polski rynek budowlany może znacząco skorzystać – tłumaczy Karolina Kozłowska. – Cloud computing umożliwia łatwy dostęp do danych projektowych i zarządzania nimi w czasie rzeczywistym z dowolnego miejsca, co jest kluczowe w branży, gdzie zespoły często pracują zdalnie i w różnych lokalizacjach. Sztuczna inteligencja z kolei może znacząco przyczynić się do optymalizacji procesów projektowych, analizy dużych zbiorów danych oraz przewidywania potencjalnych problemów, zanim staną się one rzeczywistością, co pozwala na oszczędności czasu i zasobów.

Uczestnikom badania zadaliśmy pytanie, na jakie nowoczesne technologie mają zapotrzebowanie w działalności swojej firmy. Na pierwszym miejscu znalazły się rozwiązania oparte na chmurze. Otrzymały one średnią ocenę 3,77 w skali od 0 do 5 (gdzie 0 to brak potrzeby stosowania danych rozwiązań, a 5 to wysokie zapotrzebowanie na ich implementację w swojej działalności). Fot. © kras99 – stock.adobe.com

Artiom Komardin, właściciel i prezes firmy Sense Monitoring, dodaje, że do listy wiodących przyszłościowych koncepcji dodałby polskie technologie z obszaru big data, rozpoznawania obrazów oraz proptech (zarządzanie nieruchomościami).

– Wszystkie główne nowe technologie na pewno znajdą zastosowanie w różnych obszarach – jedne będą częściej wykorzystywane na budowach, a inne w biurach projektowych czy architektonicznych – komentuje Rafał Dudziak, kierownik działu zarządzania produktem i Centrum Projektowo-Technicznego firmy ACO. – W mojej opinii najwięcej korzyści przyniesie BIM, na każdym etapie – od projektowania, po fazę użytkowania. Z tym aspektem bezpośrednio wiąże się stosowanie rozwiązań wirtualnej i rozszerzonej rzeczywistości, które z pewnością mogą wpływać chociażby na rynek deweloperski, będąc wykorzystywane np. do pokazywania potencjalnym klientom, jak ich nieruchomość może wyglądać. Największy jednak problem widzę w adaptacji tych rozwiązań, szczególnie w przypadku mniejszych biznesów, z uwagi na względnie wysoki próg wejścia.

Kolejne miejsca wśród nowych technologii pod względem wskazywanego zapotrzebowania zajęły: komunikacja 5G (średnia ocena: 3,75), drony (3,73), BIM (3,69), nowoczesne materiały budowlane (3,44), druk i skanowanie 3D (3,34), automatyzacja i robotyzacja (3,17), sztuczna inteligencja (3,01), nowoczesne rozwiązania proekologiczne (2,98), wirtualna i rozszerzona rzeczywistość (2,94), bliźniaki cyfrowe (2,26) oraz inne (2,23). Fot. © putilov_denis – stock.adobe.com

Motywacje i efekty wdrożeń

– Zmiany dokonują się tam, gdzie jest realna potrzeba zastosowania technologii do wykonywania żmudnych czynności i ograniczenia czynnika ludzkiego – zauważa Artiom – Angażując do tych zadań nowe technologie, możemy odzyskać cenny czas, który przeznaczymy na tworzenie kolejnych usprawnień w naszych firmach.

Drony stosuje w swojej działalności ponad połowa (52,94%) uczestników badania. Fot. © Jouni – stock.adobe.com

Jakie motywacje do sięgania po nowe technologie mają nasi ankietowani? W odpowiedzi na to pytanie wskazywali przede wszystkim: zwiększenie wydajności (72,53% odpowiedzi), poprawę jakości (64,84%) oraz oszczędności (62,64%). Kolejne spodziewane przez nich korzyści to m.in.: wzrost konkurencyjności (52,75%), chęć nadążania za trendami, które mogą stać się dominujące w branży (41,76%), bardziej efektywne niż dotąd zarządzanie firmą (36,26%) oraz większa skuteczność w zdobywaniu nowych obszarów rynku i innych rynków (30,77%) (rys. 4).

Rys. 4. Wskazywane przez respondentów motywacje do sięgania po nowe technologie. Rys. oprac. red.

A jak wygląda sytuacja w firmach, które już wdrożyły nowoczesne rozwiązania? Aż 67,65% respondentów zadeklarowało, że zastosowanie nowych technologii poprawiło sytuację ich firmy. Pozostałe głosy rozłożyły się następująco: 17,65% uczestników badania redakcyjnego wskazało odpowiedź „nie zmieniło jej”, 10,29% – „trudno powiedzieć” oraz 4,41% – „pogorszyło ją” (rys. 5).

Rys. 5. Struktura odpowiedzi respondentów na pytanie: „W jaki sposób, mówiąc najogólniej, wdrożenie nowoczesnych rozwiązań wpłynęło na sytuację Pani/Pana firmy?”. Rys. oprac. red.

W pytaniu otwartym dotyczącym największych korzyści, jakie firma odnotowała w swoim funkcjonowaniu po wdrożeniu nowych technologii, ankietowani deklarowali przede wszystkim: wzrost wydajności, oszczędność czasu i usprawnienie procesów, zwiększenie jakości, redukcję kosztów, a także możliwość poszerzenia oferty, wzrost zainteresowania usługami i liczby zamówień oraz nadążanie za rynkiem i konkurencją w branży.

– Jestem pewna, że budownictwo nie ucieknie od postępu. Będzie to skutkować wzrostem świadomości i chęci wykorzystania usprawnień, zaś rosnący popyt na nie może skutkować spadkiem kosztów, które obecnie mogą być nie do udźwignięcia przez mniejszych graczy – mówi Kamila Kurowska-Gawryś, dyrektor generalny, zarządzający, CEO SUEZ Consulting Polska oraz dyrektor regionu UE SUEZ Consulting w firmie SAFEGE Polska.

W odpowiedzi na pytanie, co zadecydowało o zainteresowaniu się przez respondentów nowoczesnymi technologiami, wskazywali oni najczęściej informacje pozyskane podczas szkoleń i kursów, seminariów, konferencji czy targów oraz lekturę publikacji fachowych. Na kolejnym miejscu znalazły się opinie kolegów z branży. W ramach wskazania „inne” wymieniano głównie wymogi rynku oraz świadomość potrzeb firmy. Fot. © Konstântin Batyl’čuk – stock.adobe.com

Bariery

Co stoi na przeszkodzie w szerszym stosowaniu innowacyjnych rozwiązań? Według ankietowanych głównym problemem są oczywiście pieniądze. Aż 64,46% z nich wskazało brak środków finansowych na zakup tych rozwiązań, a 45,45% – brak zachęt fiskalnych do ich stosowania (rys. 6).

Rys. 6. Wskazywane przez respondentów przeszkody w sięganiu po nowe technologie. Rys. oprac. red.

Zdaniem Rafała Dudziaka z firmy ACO największą przeszkodą może być to, że rynek polski jest nadal rynkiem ceny. – Nowoczesne technologie jak każde novum kosztują. Oczywiście dobrze zastosowane przekładają się na szybkość, jakość i długowieczność wykonanych prac, ale mam wrażenie, że te aspekty nie są jeszcze zauważane.

Na kolejnych miejscach na liście wskazywanych barier znalazły się: brak dostępu do odpowiedniej wiedzy (28,93%) oraz brak wykwalifikowanych pracowników różnych szczebli (26,45%).

Jak mówi Karolina Kozłowska z firmy Delabie, implementacja nowoczesnych technologii wymaga od pracowników posiadania specjalistycznych umiejętności i wiedzy. – W Polsce, podobnie jak w innych krajach, istnieje luka kompetencyjna, gdyż systemy edukacji i szkolenia zawodowego nie zawsze nadążają za szybkim rozwojem technologicznym. To oznacza, że firmy muszą inwestować w szkolenia i rozwój kompetencji pracowników, co również wiąże się z dodatkowymi kosztami i czasem. A dodatkowo w branży budowlanej, która tradycyjnie opiera się na sprawdzonych metodach i procesach, wprowadzanie innowacji może napotkać na opór ze strony pracowników i zarządu. Ludzie często obawiają się zmian, które mogą wpłynąć na ich codzienną pracę, bojąc się, że nowe technologie mogą być trudne do opanowania lub nawet zagrażają ich stanowiskom pracy.

Wśród przeszkód w szerszym stosowaniu innowacji wskazywano także trudności z opracowaniem firmowej strategii ich implementowania w jeden, spójny system (21,49% odpowiedzi), a także brak rozwiązań prawnych nadążających za potrzebami rynku (19,83%).

– Z pewnością jedną z blokad jest prawo, a właściwie jego brak – zauważa Joanna Kurach z firmy ACO. – Procedury prawne i administracyjne nie nadążają za błyskawicznie rozwijającymi się technologiami. Nikt nie wie choćby, kto powinien odpowiadać za działania sztucznej inteligencji, która jest już powszechnie używana, ale niepozbawiona wad. Z jednej strony wprowadzamy technologie i usprawniamy procesy, a z drugiej ciągle brakuje podstaw, np. planów zagospodarowania przestrzennego. Czyli mamy nowe technologie i stare – ciągle te same – problemy.

Brak ustawodawstwa definiującego standardy wykorzystania technologii jest w ocenie Macieja Szymanika, członka zarządu firmy WSC, największą przeszkodą w sięganiu po nie. – Niestety, w rezultacie cierpi na tym innowacyjność oraz firmy, które starają się takie być. Brak standardów powoduje, że nie mamy wspólnego języka, którym moglibyśmy się komunikować na ten temat, a sposób, w jaki pracujemy w różnych organizacjach, przestaje być ze sobą kompatybilny i w rezultacie wszyscy na tym tracimy. Nie sprzyja to również rozwojowi konkurencyjności branży budowlanej. Wiele inwestycji w innowacyjność jest pewnego rodzaju zgadywaniem tego, w którą stronę pójdzie ustawodawstwo, co powoduje, że firmy wstrzymują inwestycje do czasu wyklarowania się sytuacji. To, niestety, wciąż nie następuje.

Wśród elementów opóźniających technologiczne implementacje ważny jest też czynnik czasu. – Budownictwo jest branżą, która żyje bieżącymi kontraktami, gdzie liczą się termin, jakość oraz cena – tłumaczy Artiom Komardin z firmy Sense Monitoring. – To powoduje, że zarządy oraz zespoły są skupione na bieżącej realizacji zadań i nie zostaje im czasu na poszukanie narzędzi lub rozwiązań do usprawnień tej bieżącej pracy. Pokutuje też przekonanie: „Zawsze tak robiliśmy, więc po co to zmieniać?”. Dlatego dostawcom nowych technologii trudno jest się przebić – szara rzeczywistość firm budowlanych sprawia, że nie mają one czasu na poznanie nowych technologii, a co dopiero na ich wdrożenie.

– Koszty wdrożenia nowych technologii, w tym szkolenia personelu i zakup odpowiedniego oprogramowania, są wysokie, co może zniechęcać firmy, szczególnie te mniejsze. Ponadto często inwestorzy nie zdają sobie sprawy z potencjalnych korzyści związanych z wykorzystaniem np. BIM, takich jak poprawa jakości, efektywności i oszczędności kosztów w długoterminowej perspektywie – zauważa Kamila Kurowska-Gawryś z firmy SAFEGE Polska. – Warto jednak zaznaczyć, że nowoczesna firma budowlana, zarówno wykonawcza, nadzorująca, jak i projektowa, powinna korzystać z nowych technologii w sposób czujny i przemyślany – ale powinna.

Rozwiązania wirtualnej i rozszerzonej rzeczywistości wykorzystuje w swojej działalności 13,24% ankietowanych. Fot. © ME Image – stock.adobe.com

Nowoczesne rozwiązania i przyszłość branży

Naszym ankietowanym zadaliśmy pytanie: „Czy zgadza się Pani/Pan z twierdzeniem, że nowoczesne technologie mogą pchnąć polską branżę budowlaną na tory szybkiego i trwałego rozwoju oraz spektakularnych projektów?”. Zdecydowana większość, bo 62,81%, odpowiedziała pozytywnie: „tak” (34,71%) oraz „raczej tak” (28,10%). Świadczy to o rosnącej świadomości uczestników tego rynku dotyczącej roli nowych technologii w rozwoju sektora (rys. 7).

Rys. 7. Struktura odpowiedzi respondentów na pytanie: „Czy zgadza się Pani/Pan z twierdzeniem, że nowoczesne technologie mogą pchnąć polską branżę budowlaną na tory szybkiego i trwałego rozwoju oraz spektakularnych projektów?”. Rys. oprac. red.

Czego potrzeba, by przyspieszyć transformację technologiczną polskiego budownictwa? Na to pytanie otrzymaliśmy wiele odpowiedzi, w tym najczęściej powtarzającymi się były: rozwiązań systemowych popartych kompleksowymi i stabilnymi przepisami prawa, dostępności finansowania, a także edukacji. Przywołajmy niektóre z wypowiedzi: „Konieczne jest: opracowanie regulacji i standardów technicznych, które wspierają wprowadzanie innowacyjnych rozwiązań, a jednocześnie zapewniają bezpieczeństwo i jakość budynków; stworzenie platform w sektorze budowlanym, które umożliwią wymianę pomysłów, doświadczeń i najlepszych praktyk między różnymi podmiotami; zapewnienie zachęt finansowych dla firm budowlanych do inwestowania w nowe technologie poprzez np. preferencyjne kredyty, dotacje na innowacyjne projekty czy ulgi podatkowe; wzmocnienie edukacji technicznej, inżynierskiej oraz budowlanej, aby wyposażyć przyszłe pokolenia pracowników w umiejętności niezbędne do pracy z nowoczesnymi technologiami”. Pomocne we wdrażaniu nowych technologii byłoby także nadanie pierwszeństwa dla inwestycji z ich zastosowaniem (np. korzystniejsza ocena wniosku JST o dofinansowanie w sytuacji posiadania opracowania BIM) oraz zwolnienie z podatku VAT na zakup nowoczesnych rozwiązań. Zdaniem respondentów transformację technologiczną mogą ponadto przyspieszyć zachęty do inwestycji w badania i rozwój w dziedzinie nowych technologii, a także wykorzystanie na te cele środków z funduszy europejskich. I wreszcie konieczne jest według ankietowanych zwiększanie świadomości społecznej na temat korzyści wynikających z transformacji technologicznej w budownictwie oraz zachęcanie do akceptacji nowych technologii przez społeczeństwo.

Jaka jest zatem najbliższa przyszłość branży w kontekście stosowania innowacyjnych rozwiązań? Maciej Szymanik z firmy WSC uważa, że skokiem jakościowym będzie już rozpowszechnienie się dowolnej z omawianych technologii. Jednocześnie zwraca uwagę: – Każda z nich jest niezwykle istotna dla poszczególnych etapów cyklu życia budynku i z perspektywy całej branży nie powinniśmy ich rozpatrywać w oderwaniu od siebie.

Karolina Kozłowska z firmy Delabie dodaje: – Polski rynek budowlany stoi przed szansą wykorzystania nowych technologii do znaczącego skoku jakościowego, ciężko jednak wskazać jeden obszar, w którym mamy na to szansę, bo one łączą się ze sobą, przenikają i mogą wzbogacać nawzajem. Kluczem do sukcesu będzie integracja rozwiązań w sposób skoordynowany i skupiony na maksymalizacji wartości dla całego sektora.

– Wszystkie obszary nowych technologii mają potencjał, aby znacząco poprawić jakość, efektywność oraz bezpieczeństwo procesów budowlanych w Polsce – komentuje Kamila Kurowska-Gawryś z firmy SAFEGE Polska. – Natomiast ich integracja może przynieść jeszcze większe korzyści, tworząc kompleksowe i innowacyjne rozwiązania dla branży budowlanej – konkluduje.

Wojciech Stasiak
dziennikarz i redaktor od ponad 20 lat związany z branżą budowlaną

Raport powstał na podstawie danych z ankiety, na którą odpowiedzieli czytelnicy miesięcznika „Inżynier Budownictwa”. Raport nie odzwierciedla pełnego obrazu rynku, może natomiast stanowić informację o tendencjach rynkowych oraz nastrojach panujących w branży budowlanej. Dziękujemy wszystkim respondentom za udział w naszym badaniu.

Raport ukazał się w numerze 1/2024 czasopisma „Budownictwo. Trendy i Biznes”.