Substrat dachowy jest jednym z kluczowych elementów każdego dachu zielonego, niezależnie od typu konstrukcji i rodzaju roślinności. Jakość zastosowanego substratu ma bezpośredni wpływ na kondycję oraz koszty pielęgnacji roślin. Jak jednak zdecydować, który substrat jest odpowiedni? W jaki sposób zrealizować zielony dach? I czy można zaoszczędzić, stosując ziemię z wykopu zamiast substratu?
Podłoża glebowe przeznaczone do upraw roślinności na dachach zielonych nazywamy substratami dachowymi. Są to specjalnie opracowane mieszanki mineralno-organiczne lub mineralne, które uzyskuje się w efekcie procesów produkcji. Ich zasadniczą cechą jest zbilansowany udział kruszyw o odpowiedniej wadze, porowatości i uziarnieniu oraz składników organicznych.
W zależności od wymagań siedliskowych roślin substraty dzielimy na ekstensywne – przeznaczone do uprawy roślin o niewielkich wymaganiach (mchów, ziół, rozchodników i traw sucholubnych) oraz intensywne – do tzw. ogrodów dachowych, na których można zakładać trawniki oraz sadzić byliny, rośliny cebulowe, krzewy, a nawet drzewa.
Pomimo że substraty dachowe stosowane są w Polsce na szerszą skalę od ok. 25 lat, nie doczekały się jeszcze ani opracowania w gleboznawstwie, ani norm badawczych. Opieramy się na doświadczeniach niemieckich, które zostały zebrane i opisane przez Stowarzyszenie Badania, Rozwoju i Kształtowania Krajobrazu FLL w wytycznych do projektowania [1].
>>> Skrzynki kontrolne na dachu zielonym
>>> Zielone dachy ekstensywne na garażach
>>> Łatwa pielęgnacja dachu zielonego. O czym trzeba pamiętać już na etapie realizacji?
Substrat dachowy jest jednym z kluczowych elementów każdego dachu zielonego, niezależnie od typu konstrukcji i rodzaju roślinności. Jakość zastosowanego substratu ma bezpośredni wpływ na kondycję i koszty pielęgnacji roślin. Jak jednak zdecydować, który substrat spełnia nasze wymagania? Jaką jego ilość należy kupić? W jaki sposób go wbudować? I czy można zaoszczędzić, stosując ziemię z wykopu? Odpowiedzi na takie pytania pomogą udzielić wytyczne FLL, przepisy prawa, wiedza i doświadczenie.
Fot. hansen – stock.adobe.com
Dlaczego substraty dachowe, a nie ziemia z wykopu?
Najczęściej zadawane pytanie przy budowie dachu zielonego brzmi: dlaczego substrat, a nie ziemia z wykopu? Przecież ziemia jest tańsza i dostępna od ręki. Trudno odmówić temu racji, jednak stosowanie substratu znajduje uzasadnienie zarówno na gruncie wiedzy praktycznej (wytyczne FLL [1]), jak i przepisów polskiego prawa. Zgodnie z wytycznymi FLL [1] jako warstwę wegetacyjną można stosować zarówno mieszanki kruszyw z materią organiczną lub bez niej, czyli substraty dachowe, jak i odpowiednio zmodyfikowane wierzchnie warstwy gleby lub podglebia. Oznacza to, że ziemia pozyskana z wykopu musi zostać przebadana pod kątem możliwości modyfikacji i jej poddana w celu zastosowania na dachu zielonym. Ziemia bez modyfikacji nie może być użyta jako warstwa wegetacyjna.
Ziemia z wykopu (często określana jako humus bądź gleba) to naturalne podłoże pozyskane np. w trakcie kopania fundamentów, stawu czy też innych prac budowlanych.
Jest to mieszanka różnych warstw gleby, takich jak próchnica, glina, piasek czy kamienie. Jakość i właściwości fizyczne oraz chemiczne ziemi z wykopu są bardzo zróżnicowane. Zwłaszcza na terenach zurbanizowanych gleba może być zanieczyszczona m.in. substancjami niebezpiecznymi, które mogą mieć niekorzystny wpływ nie tylko na rozwój roślin, ale również na całe środowisko. Złamanie prawa w tym zakresie usankcjonowane jest dotkliwą grzywną [2, 3].
Zastosowanie ziemi z wykopu jest ograniczone wieloma przepisami prawnymi. Wykorzystanie do celów budowlanych niezanieczyszczonej gleby i innych materiałów występujących w stanie naturalnym jest możliwe wyłącznie pod warunkiem, że materiał ten zostanie użyty w stanie naturalnym na terenie, na którym został wydobyty. W przypadku zastosowania ziemi z wykopu na innym terenie wymagane jest zezwolenie na przetwarzanie odpadów (kod 17 05 04). Decydując się na wykorzystanie ziemi z wykopu, należy dokładnie przeanalizować sytuację prawną oraz sprawdzić przydatność fizyko-chemiczną tej ziemi (uziarnienie, zwartość pierwiastków chemicznych oraz substancji niebezpiecznych).
W dalszej części artykułu:
Dlaczego substrat, a nie ziemia z wykopu?
Substrat a podglebie
Skład substratu i dostępność na rynku lokalnym
Cechy fizyczne i chemiczne substratów dachowych
Najczęściej popełniane błędy na etapie instalacji substratu
Cały artykuł dostępny jest w nr 2/2025 miesięcznika „Inżynier Budownictwa”.
Paweł Kożuchowski
Laboratorium Dachów Zielonych
Ewa Piątek-Kożuchowska
Laboratorium Dachów Zielonych
Literatura
1. Wytyczne do projektowania, wykonywania i utrzymywania dachów zielonych – wytyczne dla dachów zielonych, wydanie DZ 1.02, Stowarzyszenie Wykonawców Dachów Płaskich i Fasad DAFA, Opole 2021.
