Odbycie praktyki zawodowej jest jednym z podstawowych warunków uzyskania uprawnień budowlanych upoważniających do wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie. Nie jest to, jak uważają niektórzy, jedynie formalność, której należy sprostać, aby uzyskać uprawnienia budowlane. Odbywanie praktyki zawodowej bezpośrednio przy projektowaniu lub na budowie jest niezbędnym warunkiem przygotowania inżyniera do samodzielnego wykonywania funkcji projektanta lub kierownika budowy oraz innych funkcji z tym związanych.
Wykonywanie zawodu inżyniera budownictwa wiąże się z pełną odpowiedzialnością za życie i zdrowie ludzkie oraz mienie, dlatego tak istotne jest właściwe wykonywanie tego zawodu zaufania publicznego. Oczywiście dotyczy to etapu pracy po uzyskaniu uprawnień budowlanych, do którego inżynierowie – po ukończeniu studiów wyższych – przygotowują się także podczas odbywania praktyki zawodowej.
Charakter prac wykonywanych przez inżyniera w okresie praktyki zawodowej wynika bezpośrednio z art. 14 ust. 4 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz.U. z 2010 r., Nr 243, poz. 1623), zgodnie z którym warunkiem zaliczenia praktyki zawodowej jest praca polegająca na bezpośrednim uczestnictwie w pracach projektowych albo na pełnieniu funkcji technicznej na budowie pod kierownictwem osoby posiadającej odpowiednie uprawnienia budowlane, a w przypadku odbywania praktyki za granicą – pod kierunkiem osoby posiadającej uprawnienia odpowiednie w danym kraju.
Doprecyzowanie powyższego przepisu znajdujemy w § 3 ust. 1 rozporządzenia Ministra Transportu i Budownictwa z dnia 28 kwietnia 2006 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie (Dz.U. Nr 83, poz. 578 z późn. zm.).
Wskazany przepis bardzo precyzyjnie określa kwalifikacje wymagane od osoby nadzorującej praktykę zawodową, która powinna posiadać uprawnienia budowlane bez ograniczeń we właściwej specjalności i być czynnym członkiem samorządu zawodowego, czyli czynnym kierownikiem budowy lub robót w przypadku praktyki na budowie lub czynnym projektantem w przypadku praktyki projektowej. Powyższe wynika z faktu, iż osoba nadzorująca praktykę ma za zadanie przygotować praktycznie kandydata (do uprawnień budowlanych) do samodzielnego wykonywania zawodu po uzyskaniu uprawnień budowlanych.
Istotne znaczenie praktyki zawodowej podkreślają również osoby ją odbywające, które, mając teoretyczne przygotowanie do zawodu uzyskane na uczelni, nie czują się w pełni kompetentne do praktycznego wykonywania zawodu inżyniera. Wnioski takie wynikają m.in. z analizy wyników ankiety przeprowadzonej przez Polską Izbę Inżynierów Budownictwa wśród uczestników egzaminów na uprawnienia budowlane w sesji wiosennej 2010 r., według których zdobyte na uczelni wykształcenie pomogło im niewątpliwie w karierze zawodowej. Jednak badani wskazują na konieczność zwiększenia nacisku na poszerzanie wiedzy praktycznej. Dla większości ankietowanych praktyczne doświadczenie zawodowe studenta powinno być istotnym elementem studiów technicznych. Ponad połowa respondentów (57%) uważa, że praktyki zawodowe powinny trwać minimum pół roku. Zdaniem ankietowanych zwiększenie wymiaru praktyk zawodowych w czasie studiów przyczyniłoby się do poszerzenia zakresu wiedzy praktycznej, pomagającej w samodzielnym rozwiązywaniu problemów technicznych.
Z drugiej strony analiza programów kształcenia na politechnikach, na kierunkach objętych uprawnieniami budowlanymi, przeprowadzona przez Krajową Komisję Kwalifikacyjną w latach 2008–2010, dobitnie wskazuje na systematyczną redukcję praktyk zawodowych w programach studiów.
Absolwenci wydziałów technicznych sami dostrzegają znaczenie praktyki zawodowej w zdobyciu większego doświadczenia praktycznego,niezbędnego w samodzielnym wykonywaniu zawodu po uzyskaniu uprawnień budowlanych.
Jednocześnie należy zwrócić uwagę na zasadę, zgodnie z którą praktykę należy odbywać po uzyskaniu odpowiedniego wykształcenia lub po ukończeniu trzeciego roku studiów wyższych, z wyłączeniem praktyki objętej programem studiów. W rozumieniu przytoczonego przepisu „praktyką zawodową” jest praca wykonywana przez osobę, która posiada już odpowiednie wykształcenie techniczne lub osobę będącą w trakcie studiów technicznych.
© goodluz – Fotolia.com
Swego rodzaju wyjątek, jakim jest odbywanie praktyki w czasie studiów, stał się regułą i większość studentów będąc w czasie studiów po trzecim roku pobiera książkę praktyki zawodowej celem odbywania i dokumentowania praktyki zawodowej. W ten sposób zdarzają się przypadki, że absolwenci po obronie dyplomu (po upływie dwóch lat po uzyskaniu praktyki zawodowej po trzecim roku studiów) mogą przystąpić do egzaminu na uprawnienia budowlane upoważniające np. do kierowania robotami budowlanymi. Trudno sobie jednak wyobrazić, aby student mógł równocześnie kształcić się podczas studiów stacjonarnych i jednocześnie odbyć odpowiednią praktykę zawodową do uprawnień budowlanych.
Tak więc nie należy bagatelizować znaczenia praktyki zawodowej w procesie uzyskiwania uprawnień budowlanych, którą kierują osoby legitymujące się uprawnieniami budowlanymi, będące członkami Izby. Osoby faktycznie wykonujące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie gotowe są podzielić się swoim doświadczeniem z inżynierami przygotowującymi się do zawodu. Jednocześnie należy pamiętać, że opiekunowie praktyk potwierdzając w książce praktyki zawodowej swoim nazwiskiem i autorytetem odbycie praktyki, biorą na siebie odpowiedzialność za właściwe, praktyczne przygotowanie kandydata do uprawnień oraz biorą odpowiedzialność za rzetelność opisu czynności w książce praktyki zawodowej, a także za opinie, które wystawiają swoim podopiecznym. Jest to nie tylko odpowiedzialność moralna, ale też odpowiedzialność etyczna, której zasady zostały określone w „Kodeksie zasad etyki zawodowej członków Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa”.
Przestrzeganie zasad etyki zawodowej zawartych w przywołanym kodeksie jest jednym z podstawowych obowiązków każdego członka Izby, natomiast zawinione naruszenie tego obowiązku wiąże się z niebezpieczeństwem pociągnięcia do odpowiedzialności dyscyplinarnej. Mając na uwadze dobro inżynierów odbywających praktykę zawodową jak i osób ją nadzorujących oraz etyczne aspekty zawodu zaufania publicznego, opiekunowie praktyk powinni czuwać nad właściwym ich odbywaniem przez młodych adeptów oraz nad rzetelnością wpisów w książce praktyki zawodowej.
W postępowaniu kwalifikacyjnym prowadzonym przez okręgowe komisje kwalifikacyjne okręgowych izb inżynierów budownictwa zdarzają się jednak przypadki wykrycia, iż praktyka zawodowa udokumentowana w książce praktyk nie odbywała się w rzeczywistości lub wpisy dotyczące tej praktyki były nierzetelne.
Przypadki nierzetelnego dokumentowania praktyki zawodowej potwierdziła też stosowana w ramach egzaminu ustnego zasada formułowania pytań z praktyki zawodowej, udokumentowanej w książce praktyki zawodowej. Na podstawie rozmowy na temat specyfiki danej budowy lub projektu i wykonywanych prac członkowie komisji są w stanie wywnioskować, czy inżynier był na budowie inwestycji, której realizacja została udokumentowana i zaliczona w poczet praktyki zawodowej, czy nie. Powyższe dotyczy również praktyki projektowej.
W kilku izbach okręgowych, w celu jednoznacznego stwierdzenia, czy wpisy w książce były nierzetelne lub nieprawdziwe, przeprowadzono postępowania wyjaśniające, w ramach których do siedziby izb okręgowych wzywani byli praktykanci jak i osoby nadzorujące praktykę zawodową. Niestety w czasie rozmowy z ww. osobami potwierdziły się wątpliwości członków okręgowych komisji kwalifikacyjnych dotyczące zakwestionowanej praktyki zawodowej – praktyka udokumentowana w książce praktyk nie odbyła się w rzeczywistości. Takie przypadki nie powinny mieć miejsca, dlatego Polska Izba Inżynierów Budownictwa bacznie przygląda się dokumentowanej praktyce zawodowej.
Należy podkreślić, że konsekwencje udowodnienia przez okręgową komisję kwalifikacyjną nieprawdziwych wpisów w książce praktyki zawodowej ponosi zarówno osoba dokumentująca wpisy, która uzyskuje decyzję o odmowie nadania uprawnień budowlanych, jak i osoba potwierdzająca nieprawdziwe wpisy, któramoże być pociągnięta do odpowiedzialności dyscyplinarnej oraz karnej. Tak więc też w celu wyeliminowania sytuacji patologicznych, mogących mieć daleko idące konsekwencje, członkowie Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa zobowiązani są czuwać nad treścią wpisów w książce praktyk inżynierów odbywających praktykę pod ich kierownictwem i nie potwierdzać wpisów dotyczących praktyki, która faktycznie nie odbyła się.
Przedmiotowy apel można odnieść do jednej z zasad zawartych w przywołanym już wcześniej „Kodeksie zasad etyki zawodowej członków Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa”, zgodnie z którą: członek izby powinien dbać o rozwój zawodowy młodszych współpracowników oraz partnerów. Kierownicza rola członka izby w procesach budowlanych nakłada na niego obowiązek przekazywania współpracownikom i swym pomocnikom posiadanej wiedzy i doświadczenia oraz dbania o ich najlepsze wyszkolenie zawodowe i wysoki poziom etyczny (pkt 6 ppkt 3 ww. kodeksu), a jego przesłanką jest troska o wspólne dobro samorządu zawodowego inżynierów budownictwa.
dr inż. Marian Płachecki
przewodniczący Krajowej Komisji Kwalifikacyjnej
dr Joanna Smarż
główny specjalista Krajowego Biura PIIB
