Przygotowanie inwestycji w aspekcie wymogów formalnych
Bazylika Mniejsza w Wąwolnicy jest zabytkiem, dlatego inwestor – Parafia Rzymskokatolicka pw. św. Wojciecha w Wąwolnicy – zobowiązany był uzyskać pozwolenie na wykonanie robót budowlanych i konserwatorskich od organu konserwatorskiego. Pozwolenie to w formie decyzji z 22 sierpnia 2013 r. wydał Wojewódzki Konserwator Zabytków w Lublinie, na podstawie projektu budowlanego renowacji świątyni oraz programu prac konserwatorskich.
Kolejnym krokiem było uzyskanie decyzji o pozwoleniu na budowę z 10 września 2013 r., wydanej przez Starostę Puławskiego.
Później nastąpiło zawiadomienie Powiatowego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego w Puławach o terminie 29 września 2016 r. rozpoczęcia robót budowlanych przy realizacji ww. inwestycji, po uprzednim ustanowieniu kierownika budowy i inspektora nadzoru inwestorskiego.
W obecnym kształcie kościół powstał w latach 1907-1914, jako trójna- wowy, neogotycki z cegły ceramicznej pełnej. O historii obiektu autorka opowiedziała czytelnikom kwartalnika „Lubelski Poradnik Budowlany” w artykułach w nr. 4/2013 i wcześniej w nr. 3/2012.
Fot. 1 Bazylika Mniejsza w Wąwolnicy
Zakres zachowania obiektu
Jak zwykle bywa z zabytkami, zawsze coś trzeba poprawić, poddać renowacji albo wyremontować.
Tak jest i w tym przypadku. Stan zachowania elementów, które zostaną poddane remontowi i konserwacji, przedstawia się następująco:
– Więźba dachowa – wymaga miejscowych wzmocnień, napraw i wymiany elementów zniszczonych przez drewnojady, grzyby i pleśnie. Szczególnie odnosi się to do miejsc, w których penetrowała woda wskutek nieszczelności pokrycia dachowego, oraz w węzłach konstrukcji dachowej, przy powierzchniach styku połaci dachowej ze ścianami.
– Pokrycie dachowe – istniejąca blacha miedziana miejscowo jest zniszczona, zwłaszcza na połączeniach poszycia dachowego ze ścianami.
– Ogrodzenie – obecne ogrodzenie jest wykonane z cegły ceramicznej pełnej, fragmenty tynkowane i malowane. Ogólnie stan ogrodzenia oceniono jako zły.
Zakres przewidywanych robót konserwatorsko-remontowych jest dość znaczny.
Fot. 2 Fragment zabytkowego kościoła w Wąwolnicy
Remont więźby dachowej, pokrycia dachu i orynnowania
Przed wykonaniem wszystkich robót należy wykonać przegląd i szczegółowy rysunek – projekt wykonawczy uwzględniający opracowaną ekspertyzę. Trzeba wymienić zniszczone elementy; wykonać docieplenie stropu wełną mineralną; więźbę wzmocnić na połączeniach elementów (stosując klamry i łączniki ciesielskie); oczyścić elementy, następnie zastosować impregnat przeciwko korozji biologicznej. Elementy więźby, które się stykają z murem, proponuje się odizolować np. folią. Konieczne jest bardzo dokładne zaizolowanie pokrycia dachu w miejscu przejścia kominów przed wodą opadową i innymi czynnikami atmosferycznymi (przeciwko przeciekom wód). Zaleca się dokładny przegląd pokrycia z blachy miedzianej, a ubytki, zniszczenia i nieszczelność należy uzupełnić łatami z blachy miedzianej. Naprawy wymagają zniszczone pasy rynnowe. Rury spustowe i rynny powinny być dokładnie zbadane pod względem ich szczelności, a następnie naprawione miejscowo, względnie całkowicie wymienione w miejscach ich zniszczenia. Projektuje się całkowitą wymianę obróbek blacharskich, a zwłaszcza tych, które łączą styki połaci dachowych ze ścianami.
Konserwacja witraży oraz wykonanie termoizolacyjnych okien od zewnątrz
Witraże w świątyni istnieją od 1929 r., są wykonane w technice mieszanej charakteryzującej XIX- i XX-wieczną sztukę ich wykonania w Polsce. Witraże są połączeniem oszklenia mozaikowego z klasyczną sztuką witrażową; wykonane z kawałków szkła ułożonych w określony zamierzony wzór, połączonych laskami ołowianymi (elastycznie), spajanych lutem cynowym. Tego typu technologia w etapie końcowym, wykończeniowym przewidywała wzmocnienie i uszczelnienie witraży poprzez kitowanie na styku ołowiu ze szkłem. Witraże umieszczone są w specjalnej betonowej konstrukcji, która jest w złym stanie: spękania i odkształcenia formy z widocznymi wcześniejszymi naprawami rys i spękań. Na ołowianych elementach witraży widoczne są spękania, ślady korozji, odkształcenia i postępujące widoczne ślady degradacji. Elementy szklane są bardzo zabrudzone z zauważalnymi pęknięciami, zaobserwowano w niektórych miejscach ślady wtórnych napraw witraży przez montaż płytek szklanych w innych barwach i teksturze aniżeli oryginalne. Witraże mają ślady zniszczeń spowodowanych zarówno czynnikami atmosferycznymi, jak również z powodu aktów wandalizmu człowieka. Przed przystąpieniem do konserwacji witraże zostaną bardzo dokładnie i precyzyjnie przebadane, zinwentaryzowane i rozebrane, poddane zabiegom oczyszczania, napraw, z odtworzeniami fragmentów i montażem na nowo. Ponadto przewiduje się szklenie ochronne od zewnątrz obiektu. Stolarka drzwiowa w świątyni zostanie poddana renowacji z zachowaniem oryginalnych zdobień i detali, dokładnie oczyszczona i zaimpregnowana.
Fot. 3 Wnętrze kościoła w Wąwolnicy
Wykonanie nowej posadzki
Nowa posadzka będzie podgrzewana za pomocą płyty grzejnej ogrzewania podłogowego. Po demontażu istniejącej posadzki w świątyni (z wyjątkiem posadzki w prezbiterium) wraz z jego podbudową będzie wykonana nowa posadzka, dwukolorowa z wtórnym wykorzystaniem płyt marmurowych z demontażu.
Budowa instalacji geotermalnych
Pozwolenie na budowę przewiduje wykonanie prac wiertniczych i badań geologicznych związanych z wykonaniem 14 otworów wiertniczych celem wykorzystania ciepła ziemi do centralnego ogrzewania i wody ciepłej w bazylice.
Wykonanie fragmentu nowej instalacji elektrycznej
Ponieważ projekt przewiduje wykonanie nowej podgrzewanej posadzki, to niezbędne jest również wykonanie wewnętrznej instalacji elektrycznej w tym zakresie.
Malowanie wnętrz
Kościół po zrealizowaniu instalacji elektrycznych nowej posadzki zostanie odmalowany. Projektuje się malowanie wnętrz farbami krzemianowymi w dotychczasowej kolorystyce.
Renowacja i naprawa murów z cegły z wymianą fug
Obecnie świątynia nie posiada żadnych izolacji przeciwwodnych ani przeciwwilgociowych. W celu wyeliminowania podciągania kapilarnego wody opadowej konieczne jest wykonanie izolacji poziomych oraz pionowych.
Izolacja pozioma ma być wykonana w formie przepony w systemie iniekcji ciśnieniowej mikroemulsji silikonowej, która jak zakłada projekt, ma wytworzyć przeponę 25-30 cm grubości. Izolację trzeba wykonać odcinkami. Odwierty, które będą prowadzone w dwóch kierunkach (od zewnątrz obiektu i wewnątrz świątyni), dla murów o grubości ponad 1,2 m należy wykonać w odległości 10-12 cm w jednym rzędzie o średnicy 18-20 mm. Bardzo ważne przy tym jest przeprowadzenie próbnych odwiertów w celu dokonania oceny stanu murów, czy są w nich puste przestrzenie oraz jaka jest ich wytrzymałość.
Izolacja pionowa przed przystąpieniem do jej wykonania trzeba będzie odkopać i oczyścić na sucho oraz naprawić mury, wyrównać podłoża i zagruntować je, następnie za pomocą szpachli nałożyć na mur pierwszą warstwę bitumiczną powłoki jednokomponentowej uszczelniającej o grubości 2 mm. Kolejnym zabiegiem będzie wtopienie siatki z włókna szklanego i nałożenie drugiej warstwy jednokomponentowej, bitumicznej powłoki uszczelniającej, następnie warstwy styropianu grubości 5 cm oraz obsypanie ścian piaskiem względnie drenażem opaskowym.
Naprawa murów ogrodzenia
Podstawową czynnością będzie usunięcie starych warstw tynków oraz innych warstw wierzchnich, usunięcie luźnych fragmentów, wzmocnienie podłoża, zagruntowanie preparatem głęboko penetrującym wzmacniającym na bazie krzemianów. Ponadto przewidziano odgrzybianie podłoża przez trzykrotne nałożenie środka dezynfekującego. Kolejnym krokiem będzie nałożenie porowatego tynku, a dopiero później tynku renowacyjnego oraz wypełnienie spoin. Ponieważ istnieje konieczność usunięcia zasoleń z murów, tynkowanie odbywać się musi dwuetapowo. Pierwsza warstwa tynku renowacyjnego – preparatu przekształcającego sole, szkodliwe dla murów, rozpuszczalne w wodzie w produkty nierozpuszczalne w wodzie, które należy po trzech miesiącach usunąć – skuć, zetrzeć, a następnie w drugim etapie projektuje się jeszcze raz wykonać tynki, które pozostaną docelowo. Tynki zostaną potem pomalowane farbami elewacyjnymi.
Pozostałość starszej budowli – mur kamienny – zostanie poddany odrębnej renowacji przez jego
oczyszczenie, naprawę, odgrzybianie oraz dezynfekcję podłoża, uwolnienie muru od rozpuszczalnych soli (przez dwukrotny natrysk preparatu specjalnie do tego przeznaczonego), wzmocnienie ścian preparatem krzemowym na bazie wodnego szkła, wykonanie nowych fug pomiędzy kamieniem wapiennym z tynku renowacyjnego, względnie z zaprawy fugowej z trassem. Elewacja tego muru zostanie na zakończenie prac renowacyjnych zaimpregnowana i zahydrofo- bizowana preparatem silikonowym.
Obecnie inwestor z braku środków finansowych prowadzi jedynie prace przygotowawcze i stara się o potrzebne środki z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska. Miejmy nadzieję, że starania parafii pw. św. Wojciecha w Wąwolnicy okażą się skuteczne i tak niezbędny zakres robót remontowo-konserwatorskich dla bezcennego i unikatowego w swej bryle i formie zabytku Powiśla Lubelskiego, którym jest Bazylika Mniejsza w Wąwolnicy i do której przybywają ludzie z całego świata, zostanie zreal izowany w całości. W przypadku zachowania wszelkich prawidłowości przy wykonywaniu robót budowlano-konserwatorskich oraz wykonaniu ich w całości, a nie tylko w części inwestor nie będzie zobowiązany uzyskać pozwolenia na użytkowanie ani też składać zawiadomienia o zakończeniu robót budowlanych do inspektoratu.
mgr inż. Elżbieta Dudzińska
Zdjęcia autorki
