Rażąco niska cena przy postępowaniach na roboty budowlane jest zjawiskiem dość częstym i z pewnością każdy przedstawiciel zarówno zamawiającego, jak i wykonawcy spotkał się albo spotka z koniecznością przygotowywania lub ocenienia wyjaśnień.
W pierwszej części publikacji, która została zamieszczona w „Inżynierze Budownictwa” nr 4/2025 [1], poświęconej rażąco niskiej cenie przy robotach budowlanych finansowanych ze środków publicznych przedstawiłem uwarunkowania prawne. Natomiast w niniejszej części przybliżę zagadnienia związane z wyjaśnianiem rażąco niskiej ceny oraz inne praktyczne aspekty omawianego tematu. Zapewne wbrew intencji ustawodawcy praktyczne kwestie dotyczące tego zjawiska są trudne zarówno dla przedstawicieli wykonawców realizujących zamówienia publiczne, jak i dla przedstawicieli zamawiających, którzy muszą dokonać oceny przedstawionych wyjaśnień.
Przedstawiciel wykonawcy najczęściej po raz pierwszy musi pochylić się nad omawianą materią, gdy otrzyma wezwanie do wyjaśnienia rażąco niskiej ceny w ofercie, zgodnie z uwarunkowaniami prezentowanymi w pierwszej części publikacji. Wbrew wciąż niekiedy pojawiającej się obiegowej opinii, że zamawiający i tak wybiorą ofertę z najniższą ceną, należy podkreślić, że bez udowodnienia możliwości realizacji zamówienia za zaoferowaną kwotę – jeśli cena zostanie uznana za rażąco niską – oferta zostanie odrzucona. Zarazem należy wskazać, że przygotowanie odpowiednich wyjaśnień dotyczących rażąco niskiej ceny przy robotach budowlanych, które mogłyby zostać uznane przez zamawiającego oraz nie zostałyby podważone w ewentualnej rozprawie przed Krajową Izbą Odwoławczą (KIO) w przypadku zaskarżenia przez innych oferentów, jest niezmiernie trudne. W pierwszej kolejności muszą się tam znajdować elementy obligatoryjne wynikające z art. 224 Ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych [2] (dalej: p.z.p.), gdzie przy robotach budowlanych należy odnieść się do kwestii dotyczących minimalnego wynagrodzenia i zgodności z przepisami dotyczącymi praw pracowniczych. Mimo że często wystarczy jedynie stosowne pisemne oświadczenie wykonawcy (wraz z wyliczeniami kosztów pracy), w praktyce zdarzają się sytuacje, w których przedstawione wyjaśnienia nie zawierają odniesień do tych obligatoryjnych elementów. W konsekwencji nie mogą one zostać uznane, nawet jeśli pozostała część jest przygotowana prawidłowo. Kwestie formalne dotyczące przedstawienia wyjaśnień rażąco niskiej ceny wynikają przede wszystkim z art. 224 ust. 2 p.z.p., co zostało już opisane wcześniej. Natomiast merytorycznie dla wyjaśnień podstawowe znaczenie ma ust. 3 wspomnianego artykułu, który zgodnie z zamiarem ustawodawcy zawiera przykładowy i otwarty katalog czynników mogących wpływać na wysokość ceny oraz stanowić wskazówkę interpretacyjną dla stron. W szczególności najważniejsze są trzy pierwsze punkty tego ustępu, gdzie wskazane zostały kwestie dotyczące procesu produkcji, rozwiązań technicznych, wyjątkowo korzystnych warunków realizacji i oryginalności robót budowlanych. Stanowi to nawiązanie do procesów ekonomicznych realizacji robót budowlanych i może polegać na odniesieniu się do: efektu skali, automatyzacji, nowych technologii, zarządzania łańcuchem dostaw itp. Te elementy mają największe znaczenie merytoryczne dla przygotowania wyjaśnień rażąco niskiej ceny, natomiast pozostałe aspekty w większości bardziej skupiają się na kwestiach formalnych. Podane w art. 224 ust. 3 p.z.p. elementy mają charakter przykładowy i wyjaśnienia mogą dotyczyć także innych kwestii niepodanych w ustępie, które by uwiarygodniły możliwość realizacji w zaoferowanej cenie.
Dalsza część artykułu dostępna jest w numerze 6/2025 miesięcznika „Inżynier Budownictwa”.
dr Marcin Lidzbarski
Literatura
1. M. Lidzbarski, Rażąco niska cena przy robotach budowlanych zgodnie z Prawem zamówień publicznych – cz. I, „Inżynier Budownictwa” nr 4/2025,
s. 32–35.
2. Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1320).
>>> Zmiana wynagrodzenia wykonawcy z uwagi na znaczący wzrost cen materiałów i usług
>>> Odpowiedzialność kosztorysanta w prawie polskim
>>> Stan surowy otwarty i stan surowy zamknięty. Przepisy vs. praktyka obrotu
