Projektowanie zabezpieczeń wodochronnych pomieszczeń wilgotnych i mokrych – cz. I

Wilgoć może wnikać w konstrukcję lub jej elementy nie tylko od zewnątrz. Pomijając zjawiska kondensacji i sorpcji wilgoci, znaczącym źródłem wilgoci są także pomieszczenia wilgotne i mokre. Świadomość, że także tam trzeba wykonać odpowiednią hydroizolację, jest jednak dalece niewystarczająca. Jak w każdym przypadku, nie wolno mówić o materiale hydroizolacyjnym, lecz o systemie. Dobór odpowiednich materiałów nawet w tak (pozornie) błahej sprawie musi być poprzedzony analizą obciążeń oddziaływających na uszczelnianą powierzchnię. Dalszym krokiem jest przyjęcie odpowiedniego rozwiązania technologiczno-materiałowego oraz odpowiedniego układu warstw (rodzaj materiałów, grubości warstw itp.). Pomieszczenia wilgotne i mokre to pomieszczenia, których cechą wspólną jest brak parcia hydrostatycznego wody, woda może więc płynąć po powierzchni, nie występuje jednak jej spiętrzenie. Poza tym ściany mogą ulec zawilgoceniu na skutek skraplania się pary. W praktyce są to pomieszczenia typu: pralnie, suszarnie, prysznice, ubikacje, łazienki, pomieszczenia łaźni (w budownictwie mieszkaniowym i użyteczności publicznej), natomiast w budownictwie przemysłowym będą to zakłady przemysłu spożywczego – przetwórnie, rozlewnie, zakłady chemiczne, laboratoria itp. Ten podział rodzi pewne konsekwencje, w zakresie związanym z budownictwem przemysłowym trzeba się poruszać w obszarze posadzek przemysłowych.

Fot. 1 Kabina natryskowa z okładziną z kamieni naturalnych – klasyczny przykład pomieszczenia, które wymaga uszczelnienia zespolonego (fot. autor)

Uszczelnienie zespolone (podpłytkowe) to standardowa izolacja wodochronna pomieszczeń lub konstrukcji narażonych na obciążenie wilgocią/wodą lub agresywnymi mediami. Trudno sobie wyobrazić pomieszczenia z prysznicami czy łazienki z kabinami natryskowymi (zwłaszcza w wariancie bezbarierowym, czyli przystosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych) jak również niektóre pomieszczenia użytkowe (np. kuchnie w zakładach zbiorowego żywienia, posadzki w warsztatach samochodowych) bez odpowiedniego zabezpieczenia wodochronnego, a w tym ostatnim przypadku także przy obecności agresywnych mediów. Taką właśnie funkcję pełni uszczelnienie zespolone. Warstwa ochronna (okładzina z płytek ceramicznych, mozaiki, rzadziej z kamieni naturalnych – fot. 1, 2) zabezpiecza hydroizolację przed uszkodzeniem. Praktyka pokazuje, że zatrzymanie wilgoci na poziomie spodu płytki (z wyjątkiem specjalnych rozwiązań) to najlepszy sposób na zapobieżenie wnikaniu wody w element/konstrukcję i związanym z tym procesom destrukcyjnym.

Punktem wyjścia jest zdefiniowanie nie tyle pomieszczenia mokrego, lecz stopnia obciążenia wodą jego poszczególnych części. Jest to o tyle istotne, że nie zawsze hydroizolacja musi być wykonywana całopowierzchniowo (na ścianach i posadzce), w wielu sytuacjach wystarczy wykonanie powłoki wodochronnej w części pomieszczenia. Od tego zależy również dobór materiałów hydroizolacyjnych.

Fot. 2 a), b) kabina natryskowa bezbarierowa (fot. autor); c) brodzik bezbarierowy (fot. Agrob Buchtal)

Do wykonania uszczelnienia zespolonego z materiałów bezspoinowych stosuje się najczęściej:

– Elastyczne szlamy (mikrozaprawy) uszczelniające. Są to jedno- lub dwuskładnikowe wodoszczelne i wodoodporne powłoki zdolne do przenoszenia rys podłoża o szerokości rozwarcia nie mniejszej niż 0,5 mm. Podstawowym składnikiem elastycznej zaprawy uszczelniającej jest cement i polimery. Szczelność zapewnia odpowiednio dobrany stos okruchowy zaprawy oraz dodatki hydrofobizujące, polimery wpływają na elastyczność (zdolność mostkowania rys) oraz przyczepność do podłoża.

– Dyspersyjne polimerowe masy uszczelniające (folie w płynie) są bezrozpuszczalnikowymi masami składającymi się z wodnej dyspersji tworzyw sztucznych. Dają gwarancję pełnego zabezpieczenia przeciwwilgociowego i powierzchniowego uszczelnienia już przy grubościach warstwy od 0,5 do 0,8 mm. Charakteryzują się dobrą przyczepnością do różnego rodzaju podłoży oraz znaczną elastycznością. Wiążą przez odparowanie wody (wyschnięcie).

– Elastyczne chemoodporne reaktywne powłoki uszczelniające są dwuskładnikowymi, bezrozpuszczalnikowymi żywicami, składającymi się z komponentów żywic syntetycznych (zazwyczaj na bazie poliuretanów), z dodatkiem wypełniaczy, pigmentów i modyfikatorów. Zapewniają zabezpieczenie podłoża i szczelność przy obciążeniu wilgocią i wodą w obecności agresywnych mediów. Charakteryzują się elastycznością i bardzo dobrą przyczepnością do podłoża.

Znacznie rzadziej (przynajmniej w Polsce) stosuje się materiały rolowe – specjalne maty uszczelniające, występujące w dwóch postaciach. Pierwszej – jako mata kompensacyjno-uszczelniająca, zatapiana w zaprawie klejącej (fot. 3). Forma jej powierzchni (jaskółczy ogon) zapewnia dobre mechaniczne zakotwienie w zaprawie klejowej; rozwiązanie to musi być rozwiązaniem systemowym i obejmować wszystkie niezbędne materiały i akcesoria, począwszy od materiałów uszczelniających poprzez listwy dylatacyjne, a skończywszy na kształtkach do uszczelnień dylatacji i wpustów. Drugą postacią opisanego wyżej rozwiązania są folie uszczelniające (proszę nie mylić z tzw. foliami w płynie, nakładanymi na podłoże pędzlem, pacą lub wałkiem). Folie te dostępne są w pasach o szerokości zazwyczaj 1–2 m i składają się z właściwego materiału uszczelniającego, zespolonego z włókniną techniczną.

Fot. 3 Mata uszczelniająca (fot. Schlueter Systems)

Według [1] rozróżnić można następujące klasy obciążenia:

– intensywne obciążenie wodą bezciśnieniową w pomieszczeniach wewnętrznych (klasa obciążenia A) – pomieszczenia obciążone w sposób bezpośredni lub pośredni wodą użytkową lub stosowaną do czyszczenia/mycia, np. natryski, plaże basenowe (bardzo częste mycie/zmywanie powierzchni lub długotrwałe oddziaływanie wody bezciśnieniowej);

– średnie obciążenie wodą bezciśnieniową (klasa A0) – pomieszczenia obciążone w sposób bezpośredni lub pośredni wodą użytkową lub stosowaną do czyszczenia/mycia, np. łazienki w hotelach, łazienki z odprowadzeniem wody przez wpust podłogowy;

– intensywne obciążenie wodą bezciśnieniową zawierającą agresywne media (klasa C) – pomieszczenia obciążone w sposób bezpośredni lub pośredni wodą użytkową lub stosowaną do czyszczenia/mycia z dodatkowym oddziaływaniem chemicznie agresywnych związków, np. kuchnie w zakładach zbiorowego żywienia, pralnie (bardzo częste mycie/zmywanie lub długotrwałe oddziaływanie wody bezciśnieniowej).

Możliwość zastosowania powłok hydroizolacyjnych zależy od miejsca wbudowania (innymi słowy właśnie od obciążenia wilgocią/wodą).

Dyspersyjne polimerowe masy uszczelniające (folie w płynie) mogą być stosowane tylko do uszczelnień pomieszczeń (w praktyce jest to obciążenie klasy A oraz A0), co oznacza, że nie mogą być stosowane np. na plażach basenowych.

W tym miejscu potrzebny jest jednak komentarz. Wymagania stawiane materiałom do uszczelnień zespolonych (a więc foliom w płynie, szlamom i żywicom reaktywnym) znaleźć można w normie PN-EN 14891 [2]. O ile wydanie z 2009 r. dotyczyło materiałów do zastosowań wewnętrznych i zewnętrznych (PN-EN 14891:2009 Wyroby nieprzepuszczające wody stosowane w postaci ciekłej pod płytki ceramiczne mocowane klejami – Wymagania, metody badań, ocena zgodności, klasyfikacja i oznaczenie), o tyle kolejna nowelizacja z roku 2012 (PN-EN 14891:2012) zawęża obszar zastosowań normy do stref zewnętrznych, nie zmieniając jednocześnie w sposób znaczący wymagań. Wymagania stawiane materiałom do uszczelnień zespolonych wg [2] podano w tab. 1.

Tab. 1 Wymagania stawiane materiałom do uszczelnień zespolonych wg PN-EN 14891:2012

Skutkuje to tym, że folii w płynie stosowanych do uszczelnień pomieszczeń nie powinno się deklarować na zgodność z normą [2], lecz z aprobatą techniczną. Zestawienie najważniejszych właściwości technicznych i eksploatacyjnych elastycznych powłok hydroizolacyjnych, wykonywanych z emulsji polimerowych wg ZUAT-15/IV.19/2005 – Wyroby polimerowe. Emulsje przeznaczone do wykonywania powłok hydroizolacyjnych – podano w tab. 2.

Tab. 2 Najważniejsze właściwości elastycznych powłok hydroizolacyjnych wykonywanych z emulsji polimerowych wg ZUAT-15/IV.19/2005

Elastyczne szlamy uszczelniające są stosowane w uszczelnieniu pomieszczeń mokrych znacznie rzadziej, jakkolwiek mogą być stosowane zarówno wewnątrz (obciążenie wilgocią klasy A oraz A0), jak i na zewnątrz.Są także stosowane, choć nie jest to do końca rozwiązanie poprawne, w pomieszczeniach narażonych na agresję chemiczną (klasa obciążenia C). Wynika to z tego, że szlamy mogą się cechować także relatywnie wysoką (jak na materiały cementowe) chemoodpornością. Zestawienie najważniejszych właściwości technicznych wyrobów przeznaczonych do wykonywania elastycznych powłok hydroizolacyjnych wykonywanych z materiałów zawierających cement wg ZUAT-15/IV.13/2002 – Wyroby zawierające cement przeznaczone do wykonywania powłok hydroizolacyjnych – podano w tab. 3.

Tab. 3 Najważniejsze właściwości elastycznych powłok hydroizolacyjnych wykonywanych z emulsji polimerowych wg ZUAT-15/IV.13/2002

mgr inż. Maciej Rokiel

Literatura

1. Verbundabdichtungen. Hinweise für die Ausführung von flüssig zu verarbeitenden Verbundabdichtungen mit Bekleidungen und Belägen aus Fliesen und Platten für den Innen- und Außenbereich. ZDB Merkblatt I.2010.

2. PN-EN 14891:2012 Wyroby nieprzepuszczające wody stosowane w postaci ciekłej pod płytki ceramiczne mocowane klejami – Wymagania, metody badań, ocena zgodności, klasyfikacja i oznaczenie.