Odpowiedzialność kierownika budowy w zakresie BHP na budowie

Kierownik budowy jako uczestnik procesu budowlanego ma określone prawa i obowiązki, spoczywa na nim także odpowiedzialność wynikająca z przepisów ustawy – Prawo budowlane (Pb) [1], ustawy – Prawo pracy [2] i ustawy – Prawo karne [3].

BHP na budowie. Obowiązki kierownika budowy

Prawo budowlane szczegółowo reguluje obowiązki uczestników procesu budowlanego, w tym także kierownika budowy. Artykuł 22 pkt 3b Pb stanowi, że: Do podstawowych obowiązków kierownika budowy należy koordynowanie działań zapewniających przestrzeganie przepisów i zasad bhp podczas wykonywania robót budowlanych w zakresie ochrony ich życia i zdrowia określonych w przepisach, o których mowa w art. 21a ust. 3¹, oraz w planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia². Zakres tej koordynacji uzależniony jest od formy zatrudnienia kierownika budowy i osób wykonujących prace na placu budowy. Możliwe są różne kombinacje form zatrudnienia. Kierownik budowy może w nich być:

1. Pracodawcą, który do prowadzenia prac na budowie zatrudnia osoby na podstawie zawieranych umów o pracę.
2. Pracodawcą, który do prowadzenia prac na budowie zatrudnia osoby na podstawie zawieranych umów cywilnoprawnych (umowy zlecenia, umowy o dzieło, osoby samozatrudniające się).
3. Pracownikiem wykonawcy prac, któremu są podporządkowane osoby zatrudnione przez tego samego pracodawcę (pracownicy, zleceniobiorcy, wykonawcy dzieła, osoby samozatrudniające się).
4. Pracownikiem wykonawcy prac, któremu nie są podporządkowane osoby (pracownicy, zleceniobiorcy, wykonawcy dzieła, osoby samozatrudniające się).
5. Osobą prowadzącą jednoosobową działalność gospodarczą, która nie zatrudnia osób (pracownicy, zleceniobiorcy, wykonawcy dzieła, osoby samozatrudniające się).

Fot. stock.adobe/bnorbert3

BHP na budowie. Ad 1. Pracodawca, który do prowadzenia prac na budowie zatrudnia osoby na podstawie zawartych umów o pracę.

Ustawa – Kodeks pracy reguluje prawa i obowiązki pracodawcy. W art. 207 § 1 [2] ustawodawca przyjął, że: Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Na zakres odpowiedzialności pracodawcy nie wpływają obowiązki pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz powierzenie wykonywania zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy specjalistom spoza zakładu pracy (…).

Na „stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy” składają się przede wszystkim:

• Organizacja pracy zapewniająca bezpieczne i higieniczne warunki pracy.Na podstawie art. 207 § 2 [2] Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. Zasady postępowania podczas wykonywania różnych prac na budowie są zawarte w [4].

• Szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Zgodnie z art. 237³ 1 [2] Nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on (…) dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Zasady prowadzenia szkoleń są zawarte w [5].

• Badania lekarskie. Zgodnie z art. 229 4 [2] Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. Zasady prowadzenia badań lekarskich są zawarte w [6].

Zobacz też:

Bezpieczny kierownik budowy

Kto decyduje – kierownik budowy czy inżynier kontraktu?

Praktyka i zagrożenia kierowania budową

BHP na budowie. Ad 2. Pracodawca, który do prowadzenia prac na budowie zatrudnia osoby na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych.

Zgodnie z treścią:

• Art. 304 § 1 [2] Pracodawca jest obowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy, o których mowa w art. 207 § 2, osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, a także osobom prowadzącym w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę na własny rachunek działalność gospodarczą.

Zasady postępowania podczas wykonywania różnych prac na budowie są zawarte w [4].

• Art. 304 § 3 [2] Obowiązki określone w art. 207 § 2 stosuje się odpowiednio do przedsiębiorców niebędących pracodawcami, organizujących pracę wykonywaną przez osoby fizyczne:

1) na innej podstawie niż stosunek pracy,

2) prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą.

Zasady prowadzenia szkoleń powinny być zgodne z [5], a zasady prowadzenia badań lekarskich – zgodne z [6].

BHP na budowie. Ad 3. Pracownik wykonawcy prac, któremu są podporządkowane osoby zatrudnione przez tego samego pracodawcę.

Stosownie do:

Art. 212 [2] Osoba kierująca pracownikami jest obowiązana:

• organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,
• dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem,
• organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy,
• dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem,
• egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
• zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami.

Paragraf 5 [4] Bezpośredni nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy na stanowiskach pracy sprawują odpowiednio kierownik robót oraz mistrz budowlany, stosownie do zakresu obowiązków.

Zasady postępowania podczas wykonywania różnych prac na budowie są zawarte w [4].

Polecamy również:

Czy inwestor może być kierownikiem budowy lub inspektorem nadzoru?

Najczęstsze błędy kierowników budów

BHP na budowie. Ad 4. Pracownik wykonawcy prac, któremu nie są podporządkowane osoby zatrudnione na budowie.

Osoby niepodporządkowane kierownikowi to np. pracownicy, zleceniobiorcy, wykonawcy dzieła i osoby samozatrudniające się.

Zgodnie z treścią:

Art. 211 [2] Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany:

• znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym;
• wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych;
• dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy;
• stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem;
• poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich;
• niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie;
• współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.

Jak widać w tym przypadku np. za szkolenia pracowników z zakresu bhp i sprawność środków ochrony indywidualnej odpowiada pracodawca, który zawarł umowy np. z osobami samozatrudniającymi się.

BHP na budowie. Ad 5. Osoba prowadzącą jednoosobową działalność gospodarczą, która nie zatrudnia osób.

Stosownie do § 4 ust. 1 i 2 [4]:

1. Uczestnicy procesu budowlanego współdziałają ze sobą w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w procesie przygotowania i realizacji budowy.
2. Stosowanie niezbędnych środków ochrony indywidualnej obowiązuje wszystkie osoby przebywające na terenie budowy.

Odpowiedzialność kierownika budowy

Odpowiedzialność (podobnie jak obowiązki) kierownika budowy wynika z przepisów prawa.

Zgodnie z art. 59f ust. 1 Prawa budowlanego: W przypadku stwierdzenia w trakcie obowiązkowej kontroli nieprawidłowości w zakresie, o którym mowa w art. 59a ust. 2³, wymierza się karę stanowiącą iloczyn stawki opłaty (s), współczynnika kategorii obiektu budowlanego (k) i współczynnika wielkości obiektu budowlanego (w).

Zgodnie z treścią:

• Art. 18⁴ § 1 [2] Nadzór i kontrolę przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, sprawuje Państwowa Inspekcja Pracy.
• Art. 10 ust. pkt 15 [7] Do zadań Państwowej Inspekcji Pracy należy ściganie wykroczeń przeciwko prawom pracownika określonych w Kodeksie pracy.
• Art. 1 § 1 [8] Odpowiedzialności za wykroczenie podlega ten tylko, kto popełnia czyn społecznie szkodliwy, zabroniony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia pod groźbą kary (…).
• Art. 283 § 1 [2] Kto, będąc odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa i higieny pracy albo kierując pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, nie przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.
• Art. 283 § 2 ust. 6 [2] Tej samej karze podlega, kto wbrew obowiązkowi nie zawiadamia właściwego okręgowego inspektora pracy, prokuratora lub innego właściwego organu o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy, nie zgłasza choroby zawodowej albo podejrzenia o taką chorobę, nie ujawnia wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, albo przedstawia niezgodne z prawdą informacje, dowody lub dokumenty dotyczące takich wypadków i chorób.
• Art. 283 § 2 ust. 6 [2] Tej samej karze podlega, kto nie wykonuje w wyznaczonym terminie podlegającego wykonaniu nakazu organu Państwowej Inspekcji Pracy.

Zgodnie z treścią kodeksu karnego [3]:

• Art. 220 § 1 Kto, będąc odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia wynikającego stąd obowiązku i przez to naraża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
• Art. 220 § 2 Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
• Art. 220 § 3 Nie podlega karze sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo.
• Art. 221 Kto wbrew obowiązkowi nie zawiadamia w terminie właściwego organu o wypadku przy pracy lub chorobie zawodowej albo nie sporządza lub nie przedstawia wymaganej dokumentacji, podlega grzywnie do 180 stawek dziennych albo karze ograniczenia wolności.

¹ „Wymagania dotyczące bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy wykonywaniu robót budowlanych określają odrębne przepisy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy”.
² Podkreślenia w cytatach z aktów prawnych są wyróżnieniami autora.
³ Kontrola obejmuje sprawdzenie:

1) zgodności obiektu budowlanego z projektem zagospodarowania działki lub terenu,

2) zgodności obiektu budowlanego z projektem architektoniczno-budowlanym i technicznym.

Janusz Bednarczyk specjalista bezpieczeństwa i higieny pracy

Bibliografia

1. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz.U. z 2020 r. poz. 1333 ze zm. z 2020 r. poz. 2320).
2. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1320 ze zm. z 2018 r. poz. 2432).
3. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. z 2020 r. poz. 1444 ze zm. z 2020 r. poz. 1517).
4. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz.U. Nr 47, poz. 401).
5. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. Nr 180, poz. 1860 ze zm. oraz z 2019 r. poz. 1099).
6. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników (Dz.U. z 2016 r. poz. 2067 ze zm. z 2020 r. poz. 2131).
7. Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz.U. z 2019 r. poz. 1251).
8. Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń (Dz.U. 2019 r. poz. 821 ze zm. oraz z 2020 r. poz. 2112).

Sprawdź: Produkty budowlane