Odbiór deskowań do konstrukcji z betonu

Znaczenie deskowania

Podstawowym zadaniem urządzenia formującego, tradycyjnie określanego mianem deskowania, jest wydzielenie przestrzeni betonowego lub żelbetowego elementu monolitycznego z ogólnej przestrzeni obiektu. Deskowanie według [1] to konstrukcja stała lub tymczasowa, która zapewnia wymagany kształt formowanemu elementowi, dopóki nie uzyska on samonośności. Dzięki deskowaniu możliwe jest wykonanie konstrukcji zachowującej się zgodnie z modelem przyjętym w trakcie jej projektowania [2]. Elementy monolityczne na ogół pełnią funkcję podstawowych elementów konstrukcji lub współpracują z innymi ustrojami konstrukcyjnymi, dlatego tylko odpowiednio wysoki poziom ich wykonawstwa zapewnia pracę budynku według założonych układów statycznych [3]. Pozostałe zadania deskowania to m.in. podtrzymywanie zbrojenia w czasie betonowania oraz utrzymanie mieszanki betonowej do czasu jej stwardnienia i osiągnięcia przez beton odpowiedniej do rozformowania wytrzymałości. Dodatkowo deskowanie ma zapewnić odpowiednio równą i gładką powierzchnię betonu po rozformowaniu [4], a w szczególnych przypadkach osiągnąć oczekiwany, odpowiednio zdefiniowany efekt wizualny i estetyczny betonu architektonicznego. Wobec tego jest zupełnie zrozumiałe, że kontrola i odbiór urządzeń formujących to niezwykle istotny etap wznoszenia każdej betonowej konstrukcji monolitycznej. To przecież jakość robót związanych z wykonaniem deskowania elementu ma bezpośrednie znaczenie dla nośności, bezpieczeństwa i trwałości konstrukcji.

Fot. 1 Deskowanie używane na budowie mostu Tadeusza Mazowieckiego w Rzeszowie (fot. S. Słonina)

Wytyczne odbioru deskowania

Odbiór deskowania poprzedza montaż zbrojenia wykonywanego elementu żelbetowego. Najczęściej stosowane zasady odbioru i oceny wykonania deskowania zostały zawarte m.in. w publikacjach [5] i [6], które przytaczają niemal dosłownie zasady kontroli i odbioru zawarte w wydawanych w latach 1960-1990 przez Instytut Techniki Budowlanej zeszytach [7]. Kolejne części wspomnianej serii wydawniczej od wielu lat niezmiennie się cieszą dużym uznaniem środowiska budowlanego, dlatego też od 2003 r. ITB kontynuuje ich publikację. Początkowo jako serię wydawniczą „Instrukcje, Wytyczne, Poradniki”, obecnie zaś to odrębna seria „Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych”. WTWiORB bardzo często stanowią wartościowy materiał pomocniczy przy sporządzaniu specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót, ponieważ zapisy w nich zawarte umożliwiają wykonanie robót na wymaganym poziomie jakościowym. Do problematyki odbioru deskowania bezpośrednio odnosi się wydany w 2013 r. zeszyt „Konstrukcje betonowe i żelbetowe” [6]. Mimo że wspomniane wydawnictwo wymienia w bibliografii normę PN-EN 13670 [1], w swojej treści praktycznie się nie odnosi do zawartych w niej zapisów. A przecież norma ta jest dokumentem aspirującym do miana podręcznika akademickiego dla studentów inżynierii lądowej. Znajdując się bowiem w hierarchii legislacji i normalizacji budownictwa betonowego tuż za ustawą – Prawo budowlane, normami projektowania Eurokodami oraz normą wyrobu PN-EN 206 [8], tworzy kompletny pakiet regulacji dla układu projektant – producent – wykonawca. Ma więc większą rangę aniżeli (skądinąd bardzo wartościowe) wydawnictwa Instytutu Techniki Budowlanej i to ona powinna stanowić dokument wyjściowy przy ustalaniu zasad wykonania i odbioru deskowania. Problemom tym poświęcony jest rozdział 5 normy, a także załącznik C do normy, w którym zawarte zostały zalecenia dotyczące rusztowania i deskowania.

Tabl. 1 Wymagania dotyczące kontroli w odniesieniu do klas wykonania konstrukcji [1 i 2]

Norma nie podaje szczegółowej procedury odbioru deskowania, lecz ogranicza się do sprecyzowania niezwykle istotnych uwag o charakterze ogólnym. W celu uporządkowania wymagań związanych z nadzorem i kontrolą robót wprowadza pojęcie klasy wykonania, której wybór jest zależny od znaczenia elementu lub konstrukcji i trudności wykonania danego elementu. Poziom kontroli wzrasta od klasy 1 do 3. Klasa wykonania powinna być określona przez projektanta w specyfikacji wykonawczej. Może dotyczyć całej konstrukcji, jej elementów lub niektórych materia- łów/technologii użytych do wykonania prac. Kontrola obejmuje:

– weryfikację zgodności właściwości wyrobów i materiałów, które mają być zastosowane;

– kontrolę wykonania robót.

Zgodnie z wymaganiami normy [1] dla deskowania, rusztowania i stemplowania kontrolę materiałów i wyrobów oraz kontrolę wykonania przeprowadza się w taki sam sposób dla każdej klasy wykonania, czyli na podstawie zapisów zawartych w rozdziale 5. Zależne od klasy wykonania są zaś wymagania dotyczące rodzaju kontroli i rodzaju dokumentacji kontroli [1, 2], które zestawiono w tabl. 1.

W przypadku klas wykonania 2 i 3 procedurę kontroli robót (m.in. deskowania) norma podporządkowuje zapisom zawartym w specyfikacji wykonawczej. Te zaś najczęściej są tworzone na podstawie bardziej precyzyjnych wytycznych bazujących na dokumentach krajowych, jak np. przywołany już wcześniej jeden z zeszytów [6] lub [7]. Możliwie kompletny schemat odbioru deskowań powinien zatem umiejętnie łączyć zapisy zawarte zarówno w normie PN-EN 13 670 [1], jak i w wytycznych krajowych [6, 7], co przedstawiono w tabl. 2. Jej uzupełnieniem jest tabl. 3, w której zestawiono dopuszczalne odchył

ki wymiarowe. Korzystając z niej, należy jednak pamiętać, że każdy rodzaj deskowania, zwłaszcza ze względów ekonomicznych, ma ograniczoną sztywność. Jest ona zwykle zminimalizowana przez optymalizacje rozwiązań projektowych, szczególnie, gdy dominującym czynnikiem są koszty. Dlatego odchyłki, z jakimi wykonane jest deskowanie, nie przekładają się bezpośrednio na odchyłki gotowej konstrukcji betonowej, które będą powiększone o odkształcenia deskowania powstałe podczas betonowania.