Ochrona terenów zieleni i zadrzewień a budowa obiektu budowlanego

Na terenie nieruchomości przeznaczonych na budowę obiektu budowlanego często znajdują się drzewa i krzewy, które przeszkadzają w realizacji inwestycji. Z jednej strony inwestor, będąc najczęściej właścicielem nieruchomości, ma prawo do zabudowy nieruchomości gruntowej, jeżeli wykaże prawo do dysponowania nieruchomością na cele budowlane, pod warunkiem zgodności zamierzenia budowlanego z przepisami (art. 4 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane, Dz.U. z 2013 r. poz. 1409 z  późn. zm.). Prawo do zabudowy nieruchomości gruntowej jest pochodną prawa określonego w  art. 64 Konstytucji RP (Dz.U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483  z późn. zm.), tj. prawa własności. Z drugiej strony w art. 74 konstytucji wskazano, że władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom i ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych.

Bardzo łatwo można zauważyć, że zarówno prawo własności, jak i zasada ochrony środowiska naturalnego w toku procesu budowlanego wzajemnie ze sobą konkurują i muszą być w jakiś sposób pogodzone. Podstawowym aktem prawnym regulującym kwestie związane z usuwaniem drzew lub krzewów podczas procesu budowlanego jest ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2013 r. poz. 627 z późn. zm.).  Rozdział 4 tej ustawy dotyczy ochrony terenów zieleni i zadrzewień. Uregulowano w nim kwestie prac ziemnych, usuwania drzew lub krzewów, opłaty za usunięcie drzew, stawki opłat, zwolnienia od opłat i obowiązek ich uiszczania, kar pieniężnych i ich stawek.

Kwestie związane ze zgodnym z prawem usunięciem drzew i krzewów mają bardzo duże znacznie dla inwestora, ponieważ skutki naruszenia prawa w przedmiotowym zakresie są bardzo dotkliwe. W publikacjach prasowych bez trudu można znaleźć liczne informacje o karach finansowych nakładanych za samowolne wycięcie drzew. Już wycięcie jednego drzewa może skończyć się dotkliwą karą finansową, przykładowo przy budowie inwestycji A4 Business Park, zlokalizowanej przy ulicy Francuskiej w Katowicach, wycięto bez niezbędnych zezwoleń dąb znajdujący się na terenie posesji. Prezydent miasta Katowice nałożył na firmę karę w wysokości 39 732 zł. Gorzej sytuacja wygląda, gdy wycinka obejmuje większą liczbę drzew, i tak prezydent Chorzowa nałożył na władze Parku Śląskiego ponad 3 mln zł kary za nielegalną wycinkę 230 drzew Czasem wielkość kary może być nawet większa niż budżet jednostki samorządu terytorialnego, tak jak się stało w gminie Brojce. Od stycznia do marca 2013 r. na terenie tej gminy dokonano nielegalnej wycinki 1800 drzew wysokogatunkowych, w rezultacie gmina została ukarana grzywną w wysokości 32 mln zł, tj. w wysokości przekraczającej jej budżet.

© NH7 – Fotolia.com

Prace ziemne

Przepisy ustawy o ochronie przyrody regulują nie tylko sprawy związanych z usunięciem drzewa, ale także kwestie dotyczące prac ziemnych. Zgodnie z art. 82 tej ustawy prace ziemne oraz inne prace związane z wykorzystaniem sprzętu mechanicznego lub urządzeń technicznych, prowadzone w obrębie bryły korzeniowej drzew lub krzewów na terenach zieleni lub zadrzewieniach, powinny być wykonywane w sposób najmniej szkodzący drzewom lub krzewom. Zabiegi w obrębie korony drzewa na terenach zieleni lub zadrzewieniach mogą obejmować wyłącznie:

1) usuwanie gałęzi obumarłych, nadłamanych lub wchodzących w kolizje z obiektami budowlanymi lub urządzeniami technicznymi;

2) kształtowanie korony drzewa, którego wiek nie przekracza 10 lat;

3) utrzymywanie formowanego kształtu korony drzewa.

Należy podkreślić, że zgodnie art. 88 ust. 1 przedmiotowej ustawy wójt, burmistrz albo prezydent miasta wymierza także administracyjną karę pieniężną za zniszczenie terenów zieleni albo drzew lub krzewów spowodowane niewłaściwym wykonywaniem robót ziemnych lub wykorzystaniem sprzętu mechanicznego albo urządzeń technicznych oraz zastosowaniem środków chemicznych w sposób szkodliwy dla roślinności.

Powyższa regulacja prawna oznacza, że inwestor powinien nie tylko zadbać, aby określić, które drzewa i krzewy musi usunąć, ale także tak zorganizować proces budowlany, aby nie dopuścić do przypadkowego zniszczenia drzew lub krzewów podczas robót budowlanych.

Usunięcie drzew lub krzewów i ustalanie opłaty

Zgodnie z art. 83 ust. 1 ustawy o ochronie przyrodyusunięcie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości może nastąpić po uzyskaniu zezwolenia wydanego przez wójta, burmistrza albo prezydenta miasta na wniosek posiadacza nieruchomości – za zgodą właściciela tej nieruchomości lub właściciela urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 kodeksu cywilnego (urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej itp.) – jeżeli drzewa lub krzewy zagrażają funkcjonowaniu tych urządzeń. Trochę inna procedura obowiązuje w przypadku usuwania drzew lub krzewów znajdujących się na terenie nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków lub w obrębie pasa drogowego drogi publicznej. Właściwy organ przed wydaniem decyzji dokonuje oględzin i może nałożyć obowiązek przesadzenia drzew lub krzewów lub zastąpienia ich innymi.

Należy zauważyć, że ustawodawca przewidział wiele wyłączeń od obowiązku uzyskania pozwolenia na wycięcie drzew lub krzewów. Przepisów wymienionej ustawy nie stosuje się do drzew lub krzewów owocowych, do drzew lub krzewów, których wiek nie przekroczył 10 lat, na plantacjach drzew  i krzewów (szczegółowo art. 83 ust. 6 pkt 1–10 przedmiotowej ustawy).

Zgodnie z art. 84 ustawy o ochronie przyrody posiadacz nieruchomości ponosi opłaty za usunięcie drzew lub krzewów, a opłaty nalicza i pobiera organ właściwy do wydania zezwolenia na usunięcie drzew lub krzewów. Opłaty za usunięcie drzew lub krzewów oraz termin ich usunięcia, przesadzenia lub posadzenia innych drzew lub krzewów ustala się w wydanym zezwoleniu. Sposób określenia stawki opłaty jest zawarty w art. 85 tej ustawy, zgodnie z którym opłatę za usunięcie drzew ustala się na podstawie stawki zależnej od obwodu pnia oraz rodzaju i gatunku drzewa.

Stawki opłat za usuwanie drzew nie mogą przekraczać za jeden centymetr obwodu pnia mierzonego na wysokości 130 cm:

– 270 zł – przy obwodzie do 25 cm;

– 410 zł – przy obwodzie od 26 do 50 cm;

– 640 zł – przy obwodzie od 51 do 100 cm;

– 1000 zł – przy obwodzie od 101 do 200 cm;

– 1500 zł – przy obwodzie od 201 do 300 cm;

– 2100 zł – przy obwodzie od 301 do 500 cm;

– 2700 zł – przy obwodzie od 501 do 700 cm;

– 3500 zł – przy obwodzie powyżej 700 cm.

Jeżeli drzewo rozwidla się na wysokości poniżej 130 cm, każdy pień traktuje się jako odrębne drzewo.

Szczegółowe stawki dla poszczególnych rodzajów i gatunków drzew są uregulowane w rozporządzeniu ministra właściwego do spraw środowiska  i co roku podlegają waloryzacji o prog­nozowany średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem, przyjęty w ustawie budżetowej.

W ustawie przewidziano też zwolnienia od opłat za usunięcie drzew,i tak nie pobiera się opłaty za drzewa:

1) na których usunięcie nie jest wymagane zezwolenie;

2) na których usunięcie osoba fizyczna uzyskała zezwolenie na cele niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej;

3) jeżeli usunięcie ich jest związane z odnową i pielęgnacją drzew ros­nących na terenie nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków;

4) które zagrażają bezpieczeństwu ludzi lub mienia w istniejących obiektach budowlanych lub funkcjonowaniu urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 kodeksu cywilnego;

5) które zagrażają bezpieczeństwu ruchu drogowego oraz kolejowego albo bezpieczeństwu żeglugi;

6) w związku z przebudową dróg publicznych i linii kolejowych;

7) które posadzono lub wyrosły na nieruchomości po zakwalifikowaniu jej w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego na cele budowlane;

8) z terenów zieleni komunalnej, z parków gminnych, z ogrodów działkowych i z zadrzewień, w związku z zabiegami pielęgnacyjnymi drzew i krzewów;

9) które obumarły lub nie rokują nadziei na przeżycie, z przyczyn niezależnych od posiadacza nieruchomości;

10) topoli o obwodzie pnia powyżej 100 cm, mierzonego na wysokości 130 cm, nienależących do gatunków rodzimych, jeżeli zostaną zastąpione w najbliższym sezonie wegetacyjnym drzewami innych gatunków;

11) jeżeli usunięcie ich wynika z potrzeb ochrony roślin, zwierząt i grzybów objętych ochroną gatunkową lub ochrony siedlisk przyrodniczych;

12) z grobli stawów rybnych;

13) jeżeli usunięcie ich było związane z regulacją i utrzymaniem koryt cieków naturalnych, wykonywaniem i utrzymaniem urządzeń wodnych służących kształtowaniu zasobów wodnych oraz ochronie przeciwpowodziowej w zakresie niezbędnym do wykonania i utrzymania tych urządzeń.

Kary

Zgodnie z art. 88 ustawy o ochronie przyrody wójt, burmistrz albo prezydent miasta wymierza administracyjną karę pieniężną za:

1) zniszczenie terenów zieleni albo drzew lub krzewów spowodowane niewłaściwym wykonywaniem robót ziemnych lub wykorzystaniem sprzętu mechanicznego albo urządzeń technicznych oraz zastosowaniem środków chemicznych w sposób szkodliwy dla roślinności;

2) usuwanie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia;

3) zniszczenie drzew, krzewów lub terenów zieleni spowodowane niewłaściwym wykonaniem zabiegów pielęgnacyjnych.

Podstawową zasadą jest, że kara wymierzana jest w wysokości trzykrot­ności opłaty za usunięcie drzew.

Zakończenie

Dla uczestników procesu budowlanego bardzo ważne jest dochowanie rygorów ustawy o ochronie przyrody, albowiem brak ich dochowania może skutkować dotkliwymi sankcjami finansowymi.

Grzegorz Skórka

Wojewódzki Inspektorat Nadzoru Budowlanego w Katowicach