Nowe Prawo wodne a proces budowlany

STRESZCZENIE

Artykuł przedstawia zmiany, jakie spowodowało wprowadzenie nowego Prawa wodnego w zakresie organizacji zarządzania gospodarką wodną, oraz najważniejsze aspekty wpływu nowych przepisów na warunki zabudowy i zagospodarowania terenu, decyzje środowiskowe i zgody wodnoprawne.

ABSTRACT

The article presents the changes resulted from the introduction of a new water law in respect of water management organization, as well as tackles the most important aspects related to the impact of the new regulations on land development and management conditions, environmental approvals and water-legal permits.

Fot. © samopauser – Fotolia.com

Uchwalona przez Sejm RP w dniu 20 lipca 2017 r. ustawa – Prawo wodne (Pw), opublikowana w dniu 23 sierpnia 2017 r. (Dz.U. poz. 1566), weszła w życie z dniem 1 stycznia 2018 r. Ustawa, oprócz zasadniczych zmian w gospodarce wodnej, dokonała również zmian w wielu innych ustawach, np.: ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, ustawie – Prawo ochrony środowiska, ustawie o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko.

Nowa organizacja zarządzania gospodarką wodną

Ustawą Pw została powołana nowa jednostka organizacyjna – Państwowe Gospodarstwo Wodne (PGW) Wody Polskie. Szczegółowe uregulowania dotyczące PGW Wody Polskie zostały zawarte w dziale IV rozdziale 2 (art. 239-251) ustawy. Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie z siedzibą w Warszawie jest państwową osobą prawną w rozumieniu art. 9 pkt 14 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2016 r. poz. 1870 z późn. zm.).

W skład Wód Polskich wchodzą następujące jednostki organizacyjne:

1. Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej z siedzibą w Warszawie;
2. regionalne zarządy gospodarki wodnej z siedzibami w Białymstoku, Bydgoszczy, Gdańsku, Gliwicach, Krakowie, Lublinie, Poznaniu, Rzeszowie, Szczecinie, Warszawie i we Wrocławiu;
3. zarządy zlewni;
4. nadzory wodne.

Dotychczasowe regionalne zarządy gospodarki wodnej i Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej stały się jednostkami organizacyjnymi PGW Wody Polskie, które przejęły zadania marszałków województw związane z utrzymaniem wód oraz pozostałego mienia Skarbu Państwa związanego z gospodarką wodną, a także z inwestycjami w gospodarce wodnej (art. 526 ustawy). Tym samym PGW Wody Polskie wykonują prawa właścicielskie w stosunku do stanowiących własność Skarbu Państwa wód publicznych oraz wałów przeciwpowodziowych wraz z urządzeniami związanymi z nimi funkcjonalnie (art. 528).

Wpływ nowego Prawa wodnego na proces budowlany

Warunki zabudowy i zagospodarowania terenu

Nowe Prawo wodne z dniem wejścia w życie wygasiło (art. 546) decyzje o warunkach zabudowy oraz decyzje o ustaleniu lokalizacji celu publicznego wydane dla obszarów szczególnego zagrożenia powodzią (określonych w art. 169 ust. 2 pkt 2), jeżeli dla tych decyzji nie uzyskano prawomocnych pozwoleń na budowę przed dniem wejścia w życie ustawy, tj. do dnia 31 grudnia 2017 r. Wyjątkiem od tego przepisu są decyzje wydane dla budowy dróg rowerowych, urządzeń melioracji wodnych lub budowli przeciwpowodziowych.

Od 1 stycznia 2018 r., zgodnie z art. 166 Prawa wodnego, projekty następujących dokumentów:

1. strategii rozwoju województwa,
2. planu zagospodarowania przestrzennego województwa,
3. ramowego studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego związku metropolitalnego,
4. studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy,
5. miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego,
6. gminnego programu rewitalizacji,
7. decyzji o warunkach zabudowy,
8. decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego,
9. decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej,

wymagają uzgodnienia z Wodami Polskimi w zakresie dotyczącym zabudowy i zagospodarowania terenu położonego na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią.

Uzgodnienie to dokonywane jest w drodze decyzji, a stroną postępowania jest wnioskodawca. Uzgodnienia można odmówić, w drodze decyzji, jeżeli planowana inwestycja: 1) narusza ustalenia planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza; 2) narusza ustalenia planu zarządzania ryzykiem powodziowym; 3) stanowi zagrożenie dla ochrony zdrowia ludzi, środowiska i dóbr kultury wpisanych do rejestru zabytków; 4) narusza funkcjonowanie infrastruktury krytycznej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym; 5) utrudnia zarządzanie ryzykiem powodziowym.

Należy zauważyć, że ustawa nie przewiduje tzw. milczącej zgody, a zatem wydanie decyzji jest obligatoryjne.

Należy także zwrócić uwagę, że ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym wymaga przed wydaniem decyzji dla inwestycji celu publicznego (art. 53 ust. 4 pkt 6) oraz dla warunków zabudowy i zagospodarowania terenu (art. 59) uzgodnienia przez organ właściwy w sprawach ochrony gruntów rolnych i leśnych oraz melioracji wodnych. Gruntami rolnymi (w rozumieniu ustawy o ochronie gruntów rolnych) są m.in. grunty: „pod urządzeniami: melioracji wodnych, przeciwpowodziowych i przeciwpożarowych”. Ewidencja zmeliorowanych gruntów (po przekazaniu przez marszałków województw, zgodnie z art. 544 Pw) obecnie znajduje się w dyspozycji PGW Wody Polskie. A zatem przed wydaniem ww. decyzji właściwy organ uzgadnia je w zakresie melioracji wodnych z PGW Wody Polskie.

Decyzje środowiskowe

W odniesieniu do decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach nowe Prawo wodne w art. 545 określiło, że do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się przepisy nowej ustawy. Jednak ustawą z 28 lutego 2018 r. o zmianie ustawy – Prawo wodne artykuł ten został zmieniony w ten sposób, że do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się przepisy obowiązujące przed dniem 1 stycznia 2018 r. Zmiana ta została ogłoszona 11 kwietnia 2018 r. weszła w życie 14 dni po ogłoszeniu.

Jak już wspomniano, Pw dokonało również istotnych zmian w ustawie o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko, dodając w art. 64 i 70 tej ustawy jeszcze jeden organ opiniujący obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, a mianowicie organ właściwy do wydania oceny wodnoprawnej, którym jest organ właściwy w sprawach pozwoleń wodnoprawnych. Ocena wodnoprawna jest wymagana dla inwestycji lub działań mogących wpłynąć na możliwość osiągnięcia celów środowiskowych w zakresie określonym w art. 425 Pw.

Jak wynika jednak z kompetencji organów właściwych do pozwoleń wodnoprawnych, określonych w art. 397 Pw, w pewnym uproszczeniu można określić, że dla przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko (wymienionych w rozporządzeniu w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko – t.j. Dz.U z 2016 r. poz. 17) organem opiniującym jest dyrektor RZGW, natomiast dla przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko organem jest dyrektor zarządu zlewni.

Wobec powyższego wszystkie procedowane decyzje o środowiskowych uwarunkowaniach, wszczęte po wejściu w życie Prawa wodnego, podlegają obecnie opiniowaniu właściwego organu Wód Polskich.

Zgody wodnoprawne

Prawo wodne wprowadziło w art. 388 pojęcie zgody wodnoprawnej.

Zgoda wodnoprawna jest udzielana przez:

1. wydanie pozwolenia wodnoprawnego;
2. przyjęcie zgłoszenia wodnoprawnego;
3. wydanie oceny wodnoprawnej;
4. wydanie decyzji, o których mowa w art. 77 ust. 3 (zwalniającej z zakazów m.in.: gromadzenia ścieków (…), składowania odpadów (…) lokalizowania nowych cmentarzy) i ust. 8 (poruszania się pojazdami w wodach powierzchniowych) oraz w art. 176 ust. 4 (zwolnienia z zakazów dotyczących robót i czynności wpływających na szczelność wałów przeciwpowodziowych).

Pozwolenie wodnoprawne wymagane jest na:

– usługi wodne (określone w art. 35) – są to m.in.:

1) pobór wód podziemnych lub wód powierzchniowych; (…)

5) wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, obejmujące także wprowadzanie ścieków do urządzeń wodnych;

6) korzystanie z wód do celów energetyki, w tym energetyki wodnej;

7) odprowadzanie do wód lub do urządzeń wodnych – wód opadowych lub roztopowych, ujętych w otwarte lub zamknięte systemy kanalizacji deszczowej służące do odprowadzania opadów atmosferycznych albo w systemy kanalizacji zbiorczej w granicach administracyjnych miast;

8) trwałe odwadnianie gruntów, obiektów lub wykopów budowlanych oraz zakładów górniczych, a także odprowadzanie do wód – wód pochodzących z odwodnienia gruntów w granicach administracyjnych miast (wszystkich pkt 9);

– szczególne korzystanie z wód (określone w art. 34) obejmujące m.in.:

(…) 4) wykonywanie na nieruchomości o powierzchni powyżej 3500 m² robót lub obiektów budowlanych trwale związanych z gruntem, mających wpływ na zmniejszenie naturalnej retencji terenowej przez wyłączenie więcej niż 70% powierzchni nieruchomości z powierzchni biologicznie czynnej na obszarach nieujętych w systemy kanalizacji otwartej lub zamkniętej (…); 8) wydobywanie z wód powierzchniowych, w tym z morskich wód wewnętrznych wraz z wodami wewnętrznymi Zatoki Gdańskiej oraz wód morza terytorialnego, kamienia, żwiru, piasku oraz innych materiałów, a także wycinanie roślin z wód lub brzegu (…); 13) korzystanie z wód na potrzeby działalności gospodarczej (…) (wszystkich pkt 16);

– długotrwałe obniżenie poziomu zwierciadła wody podziemnej;

– rekultywację wód powierzchniowych lub wód podziemnych;

– wprowadzanie do wód powierzchniowych substancji hamujących rozwój glonów;

– wykonanie urządzeń wodnych;

– regulację wód, zabudowę potoków górskich oraz kształtowanie nowych koryt cieków naturalnych;

– zmianę ukształtowania terenu na gruntach przylegających do wód, mającą wpływ na warunki przepływu wód;

– prowadzenie przez wody powierzchniowe płynące w granicach linii brzegu oraz przez wały przeciwpowodziowe obiektów mostowych, rurociągów, przewodów w rurociągach osłonowych lub przepustów;

– prowadzenie przez śródlądowe drogi wodne oraz przez wały przeciwpowodziowe napowietrznych linii energetycznych i telekomunikacyjnych.

A także na:

– lokalizowanie na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią: a) nowych przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, b) nowych obiektów budowlanych;

– gromadzenie na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią ścieków, odchodów zwierzęcych, środków chemicznych, a także innych materiałów, które mogą zanieczyścić wody, oraz prowadzenie na tych obszarach odzysku lub unieszkodliwiania odpadów, w tym ich składowania, jeżeli wydano decyzję, o której mowa w art. 77 ust. 3 (zwalniająca z zakazów).

Zgłoszenia wodnoprawnego wymagają działania i czynności określone w art. 394 – są to m.in:

(…) 3) prowadzenie przez wody inne niż śródlądowe drogi wodne napowietrznych linii energetycznych i telekomunikacyjnych (…); 5) trwale odwadnianie wykopów budowlanych; 6) prowadzenie robót w wodach oraz innych robót, które mogą być przyczyną zmiany stanu wód podziemnych; 7) wykonanie urządzeń odwadniających obiekty budowlane, o zasięgu oddziaływania niewykraczającym poza granice terenu, którego zakład jest właścicielem; 8) odprowadzanie wód z wykopów budowlanych lub z próbnych pompowań otworów hydrogeologicznych (…); 10) przebudowa rowu polegająca na wykonaniu przepustu lub innego przekroju zamkniętego na długości nie większej niż 10 m; 11) przebudowa lub odbudowa urządzeń odwadniających zlokalizowanych w pasie drogowym dróg publicznych, obszarze kolejowym, na lotniskach lub lądowiskach (wszystkich pkt 12).

W art. 395 zostały wymienione czynności niewymagające zgłoszenia wodnoprawnego (13 pozycji).

Należy także zaznaczyć, że zgodnie z art. 388 ust. 2 Pw wydanie pozwolenia wodnoprawnego lub przyjęcie zgłoszenia następuje przed uzyskaniem decyzji m.in. o pozwoleniu na budowę, o zatwierdzeniu projektu budowlanego, zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej i innych.

Ocena wodnoprawna jest wymagana dla określonych w art. 425 inwestycji lub działań mogących wpłynąć na możliwość osiągnięcia celów środowiskowych, w zakresie:

1. korzystania z usług wodnych;
2. długotrwałego obniżenia poziomu zwierciadła wody podziemnej;
3. piętrzenia wody podziemnej;
4. rekultywacji wód powierzchniowych lub wód podziemnych;
5. wprowadzania do śródlądowych wód powierzchniowych substancji hamujących rozwój glonów;
6. wykonania urządzeń wodnych;
7. regulacji wód, zabudowy potoków górskich oraz kształtowania nowych koryt cieków naturalnych;
8. zmiany ukształtowania terenu na gruntach przylegających do wód mającej wpływ na warunki przepływu wód;
9. robót i obiektów budowlanych mających wpływ na zmniejszenie naturalnej retencji terenowej;
10. działań, o których mowa w art. 227 ust. 3.

Rodzaje inwestycji i działań mają zostać określone w rozporządzeniu ministra właściwego do spraw gospodarki wodnej (jeszcze się nie ukazało).

Organami właściwymi w sprawie zgód wodnoprawnych są:

1. Minister właściwy do spraw gospodarki wodnej, jeżeli wnioskodawcą są Wody Polskie.

2. Dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej Wód Polskich w sprawach:

– pozwoleń wodnoprawnych, • jeżeli korzystanie z usług wodnych, wykonywanie urządzeń wodnych lub eksploatacja instalacji lub urządzeń wodnych są związane z przedsięwzięciami lub instalacjami, o których mowa w art. 378 ust. 2a ustawy – Prawo ochrony środowiska, • na wykonanie budowli przeciwpowodziowych, • na przerzuty wody i wykonanie niezbędnych do tego urządzeń wodnych, • na wprowadzanie do wód powierzchniowych substancji hamujących rozwój glonów, • na działania związane z rekultywacją wód powierzchniowych lub wód podziemnych, • na wydobywanie z wód powierzchniowych, w tym z morskich wód wewnętrznych wraz z wodami wewnętrznymi Zatoki Gdańskiej oraz wód morza terytorialnego, kamienia, żwiru, piasku oraz innych materiałów, a także na wycinanie roślin z wód lub brzegu, • na wprowadzanie do urządzeń kanalizacyjnych ścieków przemysłowych zawierających substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska, określone w przepisach wydanych na podstawie art. 100 ust. 1, pochodzących z eksploatacji instalacji związanej z przedsięwzięciami, o których mowa w art. 378 ust. 2a ustawy – Prawo ochrony środowiska, – jeżeli korzystanie z usług wodnych lub wykonywanie urządzeń wodnych odbywa się w całości lub w części na terenach zamkniętych w rozumieniu art. 3 pkt 40 ustawy – Prawo ochrony środowiska;

– ocen wodnoprawnych;

– pozwoleń wodnoprawnych, o których mowa w art. 389, wymaganych dla przedsięwzięcia, jeżeli jest organem właściwym w sprawie jednego z pozwoleń;

– pozwoleń wodnoprawnych, o których mowa w art. 389, jeżeli dotyczą korzystania z wód i wykonywania urządzeń wodnych w sztucznych zbiornikach wodnych usytuowanych na śródlądowych wodach płynących, będących przedsięwzięciem mogącym zawsze znacząco oddziaływać na środowisko;

– decyzji, o których mowa w art. 77 ust. 3 i 8 oraz w art. 176 ust. 4 (zwalniających z zakazów).

3. Dyrektor zarządu zlewni Wód Polskich w sprawach pozwoleń wodnoprawnych, niewymienionych w art. 388 ust. 1 pkt 1 lit. a, c i d.

4. Kierownik nadzoru wodnego Wód Polskich w sprawach zgłoszeń wodno-prawnych.

Jak wynika z kompetencji organów określonych w art. 397 Pw, w pewnym uproszczeniu można powiedzieć, że w zakresie pozwoleń wodnoprawnych dawne kompetencje marszałków obecnie przejęli dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej, natomiast dawne kompetencje starostów w tym zakresie przejęli dyrektorzy zarządów zlewni. Sprawy wszczęte a nie- zakończone przed 31 grudnia 2017 r. przez starostów i marszałków zostały przekazane do właściwych organów PGW Wody Polskie.

Ustawą – Prawo wodne zostały zmienione również zapisy tzw. specustaw, m.in. ustawy o transporcie kolejowym, o szczególnych zasadach przygotowania realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych, o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie lotnisk użytku publicznego, o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych i pozostałych, gdzie określono dyrektora właściwego regionalnego zarządu gospodarki wodnej PGW Wody Polskie jako organ opiniujący.

Ze względu na ograniczoną ilość miejsca nie poruszono bardzo wielu innych zagadnień wynikających z nowych przepisów. Jednak już ten pobieżny zarys dowodzi, że nowe Prawo wodne, obowiązujące od 1 stycznia 2018 r., ma bardzo istotny wpływ na proces budowlany, ponieważ decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, o środowiskowych uwarunkowaniach oraz pozwolenie wodnoprawne są decyzjami poprzedzającymi uzyskanie decyzji o pozwoleniu na budowę.

mgr inż. Marta Kot

UWAGA: Artykuł ukazał się w nr. 1/2018 kwartalnika Małopolskiej OIIB „Budowlani”.