Nadawanie uprawnień budowlanych po zmianie przepisów

© Blue Planet Studio – stock.adobe.com

Uzasadnienie zmian prawnych

Warunki nadawania uprawnień budowlanych zostały określone w przepisach ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz.U. z 2019 r., poz. 1186 z późn. zm.), które określają wymogi w zakresie wykształcenia i praktyki zawodowej, warunkujące uzyskanie uprawnień, zasady przeprowadzania egzaminu oraz specjalności uprawnień budowlanych. Uszczegółowienie powyższych zasad następowało każdorazowo w przepisach rozporządzenia w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie, które wydawane były na podstawie art. 16 Prawa budowlanego. Przepis ten został zaskarżony jednak przez Polską Izbę Inżynierów Budownictwa (PIIB) wnioskiem z dnia 18 marca 2015 r. do Trybunału Konstytucyjnego w zakresie, w jakim upoważniał właściwego ministra do określenia ograniczenia zakresu uprawnień budowlanych.

W wyniku złożonego wniosku, 7 lutego 2018 r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok K 39/15 (Dz.U. 2018 r., poz. 352), w którym uznał, że przepis art. 16 Prawa budowlanego jest niezgodny z art. 65 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP z uwagi na fakt, że określenie zakresu uprawnień budowlanych nastąpiło w przepisach rozporządzenia, podczas gdy powinno nastąpić w ustawie. Konsekwencją orzeczenia trybunału była utrata mocy obowiązującej art. 16 Prawa budowlanego, a w związku z tym także obowiązującego wówczas rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 11 września 2014 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie (Dz.U., poz. 1278), w części określającej zakresy uprawnień budowlanych w poszczególnych specjalnościach.

Sytuacja ta wymagała szybkiej zmiany przepisów Prawa budowlanego, która ostatecznie polega na przeniesieniu do ustawy przepisów regulujących zakresy uprawnień budowlanych. Zmiana ta została uchwalona 22 lutego 2019 r., a weszła w życie 30 kwietnia 2019 r. Konsekwencją powyższego było także wydanie nowego rozporządzenia Ministra Inwestycji i Rozwoju z dnia 29 kwietnia 2019 r. w sprawie przygotowania zawodowego do wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie (Dz.U., poz. 831).

Charakter zmian prawnych

W wyniku zmiany Prawa budowlanego modyfikacji uległa nazwa specjalności inżynieryjnej kolejowej, która wcześniej w ustawie określona była jako jedna specjalność, jednak w rozporządzeniu funkcjonowały dwie odrębne, tj. inżynieryjna kolejowa w zakresie kolejowych obiektów budowlanych oraz inżynieryjna kolejowa w zakresie sterowania ruchem kolejowym. Obecnie obydwie specjalności zostały określone już prawidłowo w Prawie budowlanym.

Kolejna modyfikacja polegała na przeniesieniu, bez jakichkolwiek zmian merytorycznych, zakresów uprawnień z rozporządzenia do Prawa budowlanego. Zmianie uległ również charakter rozporządzenia, które obecnie reguluje wyłącznie zasady odbywania praktyki zawodowej, jej dokumentowania oraz rodzaj wymaganego wykształcenia i zasady jego kwalifikowania, a także przeprowadzania egzaminu na uprawnienia budowlane oraz uzyskiwania specjalizacji techniczno-budowlanej. Bez zmian pozostały natomiast wymiar praktyki zawodowej i zasady jej odbywania.

Opisana nowelizacja przepisów spowodowała konieczność zmiany regulaminu postępowania w sprawie nadawania uprawnień budowlanych. Nowy został przyjęty przez Krajową Radę Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa 16 października 2019 r. uchwałą nr 17/R/19 i opublikowany na stronie PIIB.

Zasady postępowania w sprawie nadania uprawnień budowlanych według nowych regulacji prawnych

Warunkami uzyskania uprawnień budowlanych są: posiadanie wymaganego wykształcenia, odbycie praktyki zawodowej oraz pozytywne zdanie egzaminu. Postępowanie w sprawie nadania uprawnień wszczyna się na wniosek osoby zainteresowanej, który składany jest w okręgowej komisji kwalifikacyjnej właściwej według miejsca zamieszkania kandydata. Do wniosku należy dołączyć dokumenty potwierdzające posiadanie odpowiedniego wykształcenia oraz odbycie praktyki zawodowej.

Przeczytaj też: Przekraczanie zakresu uprawnień budowlanych i jego skutki

Wymóg posiadania odpowiedniego wykształcenia

Pierwszym elementem podlegającym ocenie komisji kwalifikacyjnej w ramach tego postępowania jest posiadanie przez kandydata odpowiedniego wykształcenia technicznego. Poziom tego wykształcenia warunkuje zakres uzyskiwanych uprawnień. I tak, osoby z wykształceniem wyższym magisterskim mogą uzyskać uprawnienia bez ograniczeń zarówno do projektowania, jak i kierowania robotami budowlanymi, zaś osoby z dyplomem inżyniera w przypadku odbycia trzyletniej praktyki zawodowej mogą ubiegać się o uprawnienia do kierowania robotami budowlanymi bez ograniczeń, natomiast w przypadku odbycia półtorarocznej praktyki mogą ubiegać się o uprawnienia do kierowania robotami budowlanymi w ograniczonym zakresie. Dodatkowo inżynierowie mogą ubiegać się o uprawnienia do projektowania w ograniczonym zakresie. Natomiast osoby ze średnim wykształceniem oraz dyplomem mistrza mogą ubiegać się o uprawnienia do kierowania robotami budowlanymi w ograniczonym zakresie, przy czym ci drudzy – w odpowiednim zawodzie związanym z budownictwem.

Szczegółowy rodzaj wymaganego wykształcenia wynika z przepisów rozporządzenia w sprawie przygotowania zawodowego do wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie. Kwalifikacji i uznania wykształcenia za odpowiednie izba dokonuje poprzez stwierdzenie zgodności zakresu kierunku ukończonych studiów z kierunkiem studiów odpowiednim lub pokrewnym dla specjalności uprawnień budowlanych, określonym w załączniku nr 2 do rozporządzenia. Natomiast weryfikacji wykształcenia w zakresie zawodów związanych z budownictwem dla danej specjalności uprawnień budowlanych komisja dokonuje przez stwierdzenie zgodności uzyskanego tytułu zawodowego technika lub mistrza albo dyplomu potwierdzającego uzyskanie kwalifikacji zawodowych w zawodzie nauczanym na poziomie technika z wykazem zawodów związanych z budownictwem, określonym w załączniku nr 3 do rozporządzenia.

Obowiązujące przepisy przewidują również możliwość ubiegania się o uzyskanie uprawnień przez osoby, które zdobyły wykształcenie za granicą, pod warunkiem uznania go w Rzeczypospolitej Polskiej na mocy przepisów odrębnych. Są to przepisy rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 28 września 2018 r. w sprawie nostryfikacji dyplomów ukończenia studiów za granicą oraz potwierdzania ukończenia studiów na określonym poziomie (Dz.U., poz. 1881). Nostryfikacji wykształcenia dokonuje uczelnia mająca kategorię naukową A+, A albo B+ w dyscyplinie, której dotyczy wniosek (por. art. 327 ust. 4 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce). Tak uznany kierunek studiów podlega następnie ocenie okręgowej komisji kwalifikacyjnej, szczególnie w przypadku gdy kierunek taki jest określony w sposób odbiegający od przyjętego w rozporządzeniu. Podlega on wówczas indywidualnej kwalifikacji jako wykształcenie odpowiednie lub pokrewne dla danej specjalności.

Dodatkowo, za odpowiednie może być uznane wykształcenie uzyskane przed 25 września 2014 r., które podlega indywidualnej weryfikacji i kwalifikowaniu przez izbę jako wykształcenie odpowiednie lub pokrewne dla danej specjalności. Weryfikacja takiego wykształcenia wyższego odbywa się na podstawie suplementu do dyplomu albo zaświadczenia o przebiegu studiów.

Praktyka zawodowa

W przypadku pozytywnej kwalifikacji wykształcenia kandydata, okręgowa komisja kwalifikacyjna przystępuje do oceny odbytej przez niego praktyki zawodowej, która powinna polegać na bezpośrednim uczestnictwie w pracach projektowych albo na pełnieniu funkcji technicznej na budowie pod kierownictwem osoby posiadającej odpowiednie uprawnienia budowlane, a w przypadku odbywania praktyki za granicą – pod kierunkiem osoby posiadającej uprawnienia odpowiednie w danym kraju (art. 14 ust. 4 ustawy – Prawo budowlane). Praktyka taka powinna być odbyta po uzyskaniu dyplomu ukończenia studiów lub po uzyskaniu tytułu zawodowego technika lub mistrza, albo dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w zawodzie nauczanym na poziomie technika, lub dyplomu zawodowego w zawodzie nauczanym na poziomie technika. Ustawodawca dopuszcza jednak także możliwość zaliczenia praktyki odbywanej po ukończeniu trzeciego roku studiów wyższych.

Jak zastrzegł ustawodawca, cały okres praktyki zawodowej powinien być zgodny ze specjalnością uprawnień budowlanych, o których nadanie ubiega się wnioskodawca.

Z zasady praktyka powinna odbywać się bezpośrednio na budowie lub przy projektowaniu. W ramach wyjątku ustawodawca zezwala na zaliczenie do praktyki zawodowej wykonawczej:

• czynności inspekcyjno-kontrolnych w organach nadzoru budowlanego;
• pracy na terenie budowy obejmującej konieczność fachowej oceny zjawisk lub polegającej na samodzielnym rozwiązywaniu zagadnień architektonicznych oraz techniczno-organizacyjnych w urzędach obsługujących organy administracji rządowej albo jednostki samorządu terytorialnego, realizujących zadania zarządcy drogi publicznej;
• pracy u zarządcy infrastruktury kolejowej lub w podmiocie odpowiedzialnym za utrzymanie infrastruktury kolejowej we właściwym stanie technicznym, działającym na zlecenie zarządcy infrastruktury kolejowej, polegającej na wykonywaniu czynności na terenie budowy lub inspekcyjno-kontrolnych i obejmującej konieczność fachowej oceny zjawisk, stanu technicznego budowli oraz urządzeń budowlanych lub samodzielnego rozwiązywania zagadnień architektonicznych oraz techniczno-organizacyjnych (§ 2 ust. 4 rozporządzenia).

Dwa lata pracy przy wykonywaniu wskazanych czynności uznaje się za rok praktyki zawodowej na budowie. Oznacza to, że wymiar praktyki zawodowej odbywanej we wskazanych powyżej enumeratywnie organach podlega odpowiedniemu wydłużeniu.

Praktyka zawodowa odbywana we wskazanych powyżej organach wymaga potwierdzenia przez osobę posiadającą odpowiednie uprawnienia budowlane i wpisaną na listę członków izby, na zasadach ogólnych. Oznacza to, że w przypadku ubiegania się o uprawnienia budowlane w ograniczonym zakresie praktykę zawodową może potwierdzać osoba posiadająca jedynie uprawnienia w ograniczonym zakresie bądź uprawnienia szersze. Natomiast w przypadku ubiegania się o uprawnienia budowlane bez ograniczeń niezbędne będzie potwierdzenie takiej praktyki przez osobę posiadającą uprawnienia bez ograniczeń. Ponadto, w przypadku praktyki projektowej ustawodawca przewidział możliwość odbywania jej pod patronatem osoby posiadającej odpowiednie uprawnienia budowlane, która musi wykazać się co najmniej 5-letnim doświadczeniem zawodowym przy sporządzaniu projektów w ramach posiadanych uprawnień budowlanych (art. 14 ust. 4b Prawa budowlanego).

Ustawodawca przewidział także możliwość uznania praktyki studenckiej za część lub całość praktyki zawodowej, w przypadku gdy odbywała się ona na studiach w zakresie odpowiadającym programowi kształcenia opracowanemu z udziałem organu samorządu zawodowego. Warunkiem zaliczenia jest fakt odbywania jej na mocy umowy zawartej między uczelnią a organem samorządu zawodowego na podstawie art. 61 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.

Oprócz wskazanych regulacji, ustawodawca utrzymał obowiązującą dotychczas zasadę, iż do osób ubiegających się o nadanie uprawnień budowlanych bez ograniczeń, posiadających uprawnienia budowlane w ograniczonym zakresie w tej specjalności, nie stosuje się przepisów wymagających odbycia praktyki zawodowej (art. 14 ust. 5 Prawa budowlanego). Osoby takie mogą zatem, bez obowiązku odbywania dodatkowej praktyki zawodowej, ubiegać się o uprawnienia bez ograniczeń. Podstawową formą dokumentowania praktyki jest oświadczenie (jego wzór określony został w zał. nr 1 do rozporządzenia) składane przez osobę nadzorującą praktykę, która podczas jej odbywania pełniła samodzielną funkcję techniczną projektanta, kierownika budowy lub robót. Jest ono składane pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania, zgodnie z art. 233 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. z 2018 r., poz. 1600 z późn. zm.).

Inną formą dokumentowania praktyki jest zaświadczenie, które dotyczy praktyki odbywanej przy projektowaniu lub budowie obiektów usytuowanych na terenach zamkniętych w jednostce organizacyjnej podległej Ministrowi Obrony Narodowej, ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych albo Szefowi Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Powinno być ono wydane przez właściwego wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego, z wyszczególnieniem okresu odbywania praktyki zawodowej oraz ze wskazaniem terminów jej rozpoczęcia i ukończenia, z zakresu danej specjalności.

W formie zaświadczenia powinna być również dokumentowana praktyka odbywana przed 1 stycznia 1995 r., co zgodne jest z obowiązującymi wówczas zasadami.

Z kolei praktyka zawodowa odbywana za granicą potwierdzana jest w formie dokumentu wydawanego przez kierownika jednostki, w której się odbywała, potwierdzonego przez osobę nadzorującą.

W przypadku zaś praktyki odbywanej od 1 stycznia 1995 r. do 25 września 2014 r. obowiązuje książka praktyki zawodowej, której obowiązek prowadzenia wynikał z ówczesnych przepisów.

Wymiar czasowy praktyki zawodowej uzależniony jest od posiadanego wykształcenia oraz zakresu uprawnień budowlanych, o które ubiega się kandydat, a wynika on szczegółowo z art. 14 ust. 3 ustawy – Prawo budowlane i wynosi od dwóch do czterech lat.

Postępowanie kwalifikacyjne i egzamin

Na podstawie złożonych dokumentów okręgowa komisja kwalifikacyjna dokonuje oceny posiadanego wykształcenia i praktyki zawodowej. W przypadku stwierdzenia braków występuje o ich uzupełnienie, natomiast gdy spełnione są wszystkie wymagania, kandydat dopuszczany jest do egzaminu, który składa się z części pisemnej, przeprowadzanej w formie testu, oraz ustnej.

Egzaminy odbywają się dwa razy w roku, przy czym egzamin pisemny – w jednym terminie we wszystkich izbach okręgowych w całym kraju, natomiast ustny – w terminach ustalonych indywidualnie przez przewodniczącego okręgowej komisji kwalifikacyjnej. O jego terminie izba informuje osobę ubiegającą się o nadanie uprawnień w formie zawiadomienia doręczanego za pośrednictwem operatora pocztowego przesyłką poleconą za potwierdzeniem odbioru co najmniej miesiąc przed tym terminem. Jest to termin ustawowy, a zatem nie podlega wydłużeniu ani skróceniu.

Pozytywny wynik egzaminu pisemnego skutkuje dopuszczeniem kandydata do ustnego, którego zdanie stanowi podstawę nadania uprawnień budowlanych. Kopie ostatecznych decyzji o nadaniu uprawnień przekazywane są wówczas do Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego celem dokonania wpisu do centralnego rejestru osób posiadających uprawnienia budowlane. Uzyskanie decyzji o nadaniu uprawnień budowlanych oraz o wpisie do centralnego rejestru, po dokonaniu wpisu na listę członków właściwej izby samorządu zawodowego, upoważnia do wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie. Natomiast negatywny wynik części pisemnej egzaminu powoduje niedopuszczenie do części ustnej, a osoba, która go uzyskała, może ponownie do niego przystąpić nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy. W przypadku niezdania części ustnej egzaminu można ponownie przystąpić tylko do tej części. Pamiętać jednak należy, że pozytywny wynik części pisemnej egzaminu jest ważny przez okres 3 lat od dnia jego uzyskania. Zatem w przypadku upływu tego terminu trzeba ponownie go zdać. Nie dotyczy to jednak osób, które zdały egzamin pisemny przed 10 sierpnia 2014 r., ponieważ wówczas nie obowiązywało wskazane ograniczenie czasowe, więc nie może być w tym przypadku stosowane.

Postępowanie odwoławcze

Postępowanie w sprawie nadawania uprawnień jest dwuinstancyjne. Decyzję w pierwszej instancji wydaje okręgowa komisja kwalifikacyjna, zaś organem odwoławczym jest Krajowa Komisja Kwalifikacyjna.

Zatem w przypadku gdy wnioskodawca jest niezadowolony z wyniku postępowania kwalifikacyjnego lub egzaminacyjnego, ma prawo za pośrednictwem okręgowej komisji kwalifikacyjnej złożyć odwołanie do Krajowej Komisji Kwalifikacyjnej. Zgodnie z zasadą ogólną odwołanie składane jest w terminie 14 dni od dnia otrzymania decyzji, za pośrednictwem organu pierwszej instancji, czyli okręgowej komisji kwalifikacyjnej. Od decyzji zaś wydanych w II instancji osobie niezadowolonej z rozstrzygnięcia przysługuje skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w terminie 30 dni od dnia otrzymania decyzji. Skargę wnosi się za pośrednictwem Krajowej Komisji Kwalifikacyjnej.

dr hab. Joanna Smarż, prof. UTH Rad.

radca prawny

Czytaj także: Egzamin na uprawnienia budowlane – zmiana terminów

3027 osób uzyskało uprawnienia budowlane