BIM to informacja graficzna (3D) i niegraficzna (parametryczna), która może być wykorzystywana na różne sposoby w procesie powstawania budynku i jego zarządzania.
BIM pozwala przypisać obiektom trójwymiarowym (BIM zawsze będzie się opierał na bryłach, ale samo projektowanie 3D nie jest jeszcze BIM-em) informację niegraficzną, która jest przetwarzana przez aplikację BIM. Proces modelowania jest oparty na inteligentnych obiektach 3D, tzn. „rozumiejących” kontekst całego budynku, np. okno wie, że ma wygenerować otwór w ścianie, klimatyzator wie, jaką objętość powietrza w budynku musi schłodzić itp. Dopiero po takim zabiegu możliwe jest, aby program „zrozumiał”, na jakich elementach i materiałach pracuje, a tym samym zautomatyzował procesy, które do tej pory wymagały manualnego opracowania. O jakich procesach mowa? Można tu wymienić na przykład:
– analizę kosztów, ilość potrzebnych materiałów oraz czas realizacji;
– Iokalizowanie błędów i kolizji w dokumentacji (zwłaszcza przy koordynacji różnych branż, np. instalacji sanitarnych i architektury);
– tworzenie nowatorskich, innowacyjnych, wcześniej niespotykanych rozwiązań konstrukcyjnych;
– planowanie i zarządzanie procesem inwestycyjno-budowlanym [1, 5, 6].
W terminologii BIM wprowadzone zostały kolejne „wymiary” wykraczające poza 3D, które nie robi na nikim wrażenia, ale jest standardem. Są to:
– 4D – czas,
– 5D – koszt,
– 6D – analiza energetyczna,
– 7D – zarządzanie nieruchomością,
– 8D – analiza czynników ryzyka.
Należy podkreślić, że nie istnieje jedna aplikacja BIM obejmująca wszystkie wymienione wymiary, lecz wiele różnych oprogramowań specjalizujących się w różnych etapach życia budynku. Współpraca między programami i zarządzanie informacją zgromadzoną w modelu 3D odbywa się poprzez procedury eksportu i importu danych. W artykule wymienione są ogólne zalety poszczególnych „wymiarów” BIM. Dokładne funkcje i możliwości są indywidualną cechą każdego oprogramowania.
Rys. 1 Przykładowy panel pracy podczas tworzenia modelu BIM [10]
BIM 4D, czyli usprawnione zarządzanie czasem
BIM 4D to integracja harmonogramu, czyli czasu z modelem budynku 3D, tworząca w rezultacie nowoczesną formę wizualizacji procesu budowy. Zamiast analizowania poziomych linii tradycyjnego wykresu Gantta lub skomplikowanego modelu sieciowego model 4D odgrywa rolę graficznego interfejsu między wykresem Gantta a modelem 3D.
Elementy są wyświetlane równocześnie z postępem robót budowlanych
Pozwala to na szybkie zrozumienie, do których części budynku odnosi się harmonogram, a przede wszystkim umożliwia zaobserwowanie poszczególnych robót w kontekście otoczenia.
Zalety wynikające z zastosowania BIM 4D:
– Możliwe jest przeprowadzenie symulacji realizacji robót budowlanych – dzięki temu podmiot planujący roboty budowlane ma możliwość weryfikacji, czy projektowane prace nie będą generowały kolizji lub utrudnień na placu budowy; symulacja pozwala również wychwycić newralgiczne punkty budowy z perspektywy BHR
– Jeśli dokumentacja została zamieszczona na ogólnodostępnym serwerze (w tzw. chmurze internetowej), a postęp robót jest na budowie na bieżąco aktualizowany, jest to duże udogodnienie dla podmiotów zainteresowanych zaawansowaniem robót, np. deweloperów czy przyszłych mieszkańców budynku; 4D staje się zarówno narzędziem wizualizacyjnym, jak i komunikacyjnym, dającym możliwość zrozumienia projektu bez konieczności analizy niejednokrotnie skomplikowanych planów.
– Ułatwia projektowanie strategii realizacji inwestycji.
– Umożliwia porównanie na bieżąco stanu faktycznego ze stanem przewidzianym w harmonogramie w dużo bardziej przejrzystej formie; na przykład za pomocą kodowania obiektów kolorem widzimy, w których obszarach budowa ma opóźnienia lub wyprzedza harmonogram (np. na czerwono zaznaczone są elementy opóźnione, na żółto zgodnie z terminami, na zielono przed planowaną datą zakończenia robót); możemy również nadawać status: przed wybudowaniem, w trakcie, wybudowane.
Rys. 2 Panel pracy podczas tworzenia modelu BIM 4D [12]
BIM 5D, czyli usprawnione zarządzanie kosztami
BIM 5D uzupełnia wcześniejsze analizy o dodanie funkcjonalności związanej z zarządzaniem kosztami inwestycji. Dzięki temu osiągnięte zostają kolejne korzyści:
– Zautomatyzowanie procesu tworzenia kosztorysów – bazując na wygenerowanych wcześniej przedmiarach w aplikacji do modelowania BIM 3D, możliwe jest uzupełnienie ich o ceny, dzięki czemu uzyskiwane jest kompleksowe zestawienie; ponieważ wszystkie zmiany w projekcie automatycznie znajdują swoje odzwierciedlenie w zestawieniach kosztów, możliwa jest analiza większej liczby wariantów w celu ustalenia tego optymalnego pod względem kosztowym; w przypadku polskiego prawa zamówień publicznych może być to kluczowa funkcja przy sporządzaniu oferty przez potencjalnych wykonawców.
– Objętości, powierzchnie, długości obliczane są z dokładnością do tysięcznych części – przedmiarowanie na podstawie modelu 3D jest mniej podatne na błędy niż standardowy przedmiar na podstawie dokumentacji 2D; dzięki temu możliwe jest zdecydowanie rzetelniejsze wykonanie wyceny poszczególnych elementów oraz robót budowlanych.
– Usprawniony proces związany z wykonywanymi płatnościami – dzięki powiązaniu kosztów z wcześniej utworzonym harmonogramem i modelem 3D możliwe jest stworzenie kompleksowego planu wydatków związanych z przedsięwzięciem; to w nim będą odnotowane informacje dotyczące chociażby konieczności wykonania płatności za zamówione materiały czy wykonane przez podwykonawców roboty budowlane [4].
Rys. 3 Panel pracy podczas tworzenia modelu BIM 5D [7]
BIM 6D, czyli usprawniona analiza energetyczna obiektu
Przez BIM 6D rozumie się możliwość dokonywania złożonych analiz, np. energetycznych. Z faktu przyporządkowania do poszczególnych elementów parametrów technicznych (np. ściana zbudowana jest z warstw, warstwy to konkretne materiały, materiały mają podany współczynnik przenikalności cieplnej) oraz wbudowanych algorytmów analitycznych, symulacyjnych oraz optymalizacyjnych możliwe jest uzyskanie następujących korzyści:
– Usprawnienie procesu przeprowadzania analizy energetycznej – co więcej, analiza może być uaktualniana w obliczu zmian projektowych oraz pośredniczyć w ich wprowadzaniu.
– Przeprowadzanie symulacji, w której brane są pod uwagę różne rozwiązania projektowe – dzięki temu projektant może uzyskać od programu sugestię dotyczącą chociażby wyeliminowania mostka cieplnego czy poprawienia izolacyjności termicznej przegrody; co ciekawe, aplikacje na podstawie podania adresu realizacji inwestycji, mają możliwość łączenia się z najbliższą stacją meteorologiczną; na podstawie danych z wybranej stacji generowane są przydatne raporty, szczególnie ważne na etapie koncepcyjnym, takie jak np. ilość emisji CO2, szacunkowe zapotrzebowanie na energię; na ich podstawie możemy podjąć decyzję np. o usytuowaniu budynku względem stron świata.
– Przeprowadzanie analiz w skali makro – przez termin „skala makro” należy rozumieć grupę sąsiadujących ze sobą obiektów (np. osiedle domków jednorodzinnych); w tej skali możliwa jest analiza również takich czynników, jak przepływ wiatru, nasłonecznienie, wzajemne oddziaływanie budynków, ukształtowanie i zagospodarowanie terenu, a nawet możliwość ogrzewania i wentylacji [3, 8].
Rys. 4 Przykładowy interfejs programu do analizy energetycznej w skali makro – na rysunku analiza wiatru [13]
BIM 7D, czyli usprawnione zarządzanie obiektem
Pod akronimem BIM 7D kryje się proces zarządzania obiektem budowlanym (Facility Management). Model 3D integrowany jest z dokumentacją papierową. Scentralizowana baza wszystkich danych o istniejącym budynku umożliwia zarządzanie nim w różnych obszarach:
– Space Management – zarządzanie powierzchnią użytkową, czyli zarządzanie informacjami o: pomieszczeniach wraz z ich planami, rozmieszczeniu sprzętów, użytkowników tej przestrzeni, historii wynajmu oraz finansach; BIM może asystować w zakresie np. optymalizacji przestrzeni.
– Maintenance Management – to głównie zarządzanie pracami remontowymi, modernizacyjnymi oraz konserwacyjnymi przez monitorowanie stanu obiektu; jest to zarządzanie ściśle powiązane z czasem, harmonogramem, np. system informuje nas o potrzebie wymiany gaśnicy w konkretnym pomieszczeniu; wygenerowany alarm trafia na skrzynkę mailową osoby decyzyjnej czy osoby wykonującej wymianę lub konserwację.
– Asset Management – zarządzanie wartością/aktywami nieruchomości, czyli sprawne zarządzanie informacjami o wykończeniu i wyposażeniu obiektu, a także monitorowanie jego wartości; co ważne, monitorowane są również systemy ukryte, w ścianach czy też nad sufitami podwieszanymi [6].
Obserwuje się dynamiczny wzrost zainteresowania tym obszarem, głównie w związku z dużymi zyskami dla inwestora. Dotychczasowy sposób magazynowania informacji jest bardzo przestarzały i nieefektywny. Dane przechowywane są niejednokrotnie w formie papierowej, w segregatorach, wydrukowanych arkuszach itp. Aplikacje BIM do FM (Facility Management) oferują ogólnie dostępną informację gromadzoną najczęściej w chmurze. Komponenty mają dokładną lokalizację, geometrię i opis z załącznikami: atestami, gwarancjami itp. Oczywiście stworzenie takiego systemu wymaga nakładów, jednak w długotrwałym okresie jest to wysoce opłacalne. Co istotne, BIM znajduje zastosowanie również dla budynków istniejących, nawet tych, które zaprojektowane zostały w systemie CAD. W takim przypadku należy przemodelować istniejącą dokumentację 2D w aplikacji BIM, co jest coraz częściej praktykowane.
Kolejnym krokiem w zarządzaniu nieruchomością może być integracja obiektów 3D z systemami automatyzacji i kontroli BAS (ang. Building Automation System). Na przykład, system klimatyzacyjny budynku jest wyposażony w sensory temperatury, dane z sensorów spływają do aplikacji FM BIM, program podejmuje decyzję o aktywności klimatyzatorów w ciągu dnia, optymalizując zużycie energii.
Rys. 5 Zastosowanie BIM 8D do modelowania drogi ewakuacyjnej [11]
BIM 8D, czyli usprawnione zarządzanie bezpieczeństwem inwestycji
BIM 8D to narzędzia symulacyjne związane z analizą czynników ryzyka. BIM 8D umożliwia:
– Analizę czynników ryzyka związanych ze wznoszeniem oraz eksploatacją obiektu,
– Usprawnianie procesu projektowania elementów związanych z bezpieczeństwem eksploatacji obiektu (np. dzięki przeprowadzonym symulacjom możliwe jest opracowanie optymalnej trasy dla drogi ewakuacyjnej) [2, 9].
Podsumowanie
Postęp technologii informatycznych, z którymi BIM jest nierozerwalnie złączony, wyznacza obecnie granicę możliwości, która z roku na rok przesuwa się coraz dalej. Podane w tym artykule pojęcia nie są obowiązującą terminologią, lecz jedynie koncepcją, która pomaga ustrukturyzować niektóre obszary, w których udział bierze metodologia BIM. Całkowity zasięg oddziaływania BIM na branżę budowlaną jest dużo szerszy niż objętość tego artykułu. Jego implementacja w przedsiębiorstwie to złożone zagadnienie, które wymaga przemyślanej strategii, jednak nie należy się jej obawiać. Budownictwo w Polsce nie stoi przed wyborem, lecz koniecznością wdrożenia w swoje procesy tych technologii, tak aby pozostać konkurencyjnym na rynku światowym, gdzie obserwuje się z zainteresowaniem BIM i jego legislację na poziomie rządowym.
mgr inż. Krzysztof Kaczorek Wydział Inżynierii Lądowej Politechnika Warszawska
współautor: inż. Szymon Janczura
Literatura
- A.O. Foremny, A.K. Nicał, Building Information Modelling – stan obecny i kierunki rozwoju, „Autobusy, Technika, Eksploatacja, Systemy Transportowe” nr 3/2013.
- I. Kamardeen, 8D BIM modelling tooi for accident prevention through design, Proceedings of the 26th ARCOM Conference, University of Leeds, UK, 2010.
- A.K. Nicał, W. A. Wodyński, Enhancing Facility Management through BIM 6D, w: M. Hajdu, M.J. Skibniewski, Creative Construction Conference. Final program & Book of abstracts, OOK-Press Ltd, 2016.
- P. Smith, Project Cost Management with 5D BIM, ProcediaSocial and Behavioral Sciences, vol. 226, 2016.
- K. Zima, Wprowadzenie do BIM – definicje, rozwiązania, cele, korzyści, w: krajowa konferencja „Dzień BIM 2017″.
- A. Tomana, BIM – Innowacyjna technologia w budownictwie. Podstawy, standardy, narzędzia, PWB MEDIA S.J. Zdziebłowski, 2016.
- www.autodesk.com/blogs
- www.bimblog.pl
- www.bimbtp.com
- www.intersoft.pl
- www.mottmac.com
- www.projektowaniebim.pl
- www.studiomaven.org