Wejście w obieg prawny Rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych spowodowało (poprzez przywołanie w rozporządzeniu w § § 9 i 10 Polskiej Normy PN-EN 1997-1:Eurokod 7: Projektowanie geotechniczne – Część 1: Zasady ogólne i PN-EN 1997-2: Eurokod 7: Projektowanie geotechniczne – Część 2: Rozpoznanie i badanie podłoża gruntowego) potrzebę ścisłej współpracy inżyniera geotechnika z projektantami i wykonawcami obiektów budowlanych.
Stanowi to nowy rozdział (bardziej sformalizowany) w stosowaniu geotechniki w Polsce.
Szeroki front różnego rodzaju inwestycji budowlanych wraz z rozwijającą się intensywnie w ciągu ostatnich kilkunastu lat geotechniką wymaga specjalistycznej wiedzy o podłożu budowlanym, zjawiskach w nim zachodzących w czasie realizacji i użytkowaniu różnego rodzaju obiektów budowlanych.
W miastach regułą stają się głębokie, kilkunastometrowe wykopy pod budynki w obszarach gęstej zabudowy, przewiduje się wzrost inwestycji przy budowie metra, rozbudowę instalacyjnej infrastruktury podziemnej, autostrady, budowę linii kolejowych o dużych prędkościach, rozbudowę obiektów hydrotechnicznych, wałów przeciwpowodziowych itp.
Rośnie znaczenie interakcji podłoża z obiektami budowlanymi oraz potrzeby zapewnienia bezpieczeństwa użytkowania obiektów budowlanych w długich okresach czasu.
Wymaga to lepszego, dokładniejszego badania gruntu, szczególnie jego właściwości, a liczne technologie badań, technik wykorzystania i wzmocnienia podłoża gruntowego, jego ulepszania często przekraczają zakres wiedzy inżynierów, konstruktorów, drogowców, co powoduje konieczność (nie tylko formalną) współpracy ze specjalistą – inżynierem geotechnikiem.
Przywołane rozporządzenie stanowi część prac związanych z harmonizacją prawa polskiego z przepisami Unii Europejskiej oraz doprecyzowuje dotychczasowe przepisy art. 34 ust. 3 Prawa budowlanego, wprowadzając obowiązek przedstawienia geotechnicznych warunków posadowienia w formie: 1. opinii geotechnicznej, 2. dokumentacji badań podłoża gruntowego, 3. projektu geotechnicznego (§ 3.3. rozporządzenia).
§ 4.1. Kategorię geotechniczną ustala się w opinii geotechnicznej w zależności od stopnia skomplikowania warunków gruntowych oraz konstrukcji obiektu budowlanego, charakteryzujących możliwości przenoszenia odkształceń i drgań, stopnia złożoności oddziaływań, stopnia zagrożenia życia i mienia awarią konstrukcji, jak również od wartości zabytkowej lub technicznej obiektu budowlanego i możliwości znaczącego oddziaływania tego obiektu na środowisko.
§ 6.1. Zakres badań geotechnicznych gruntu ustala się w zależności od kategorii geotechnicznej obiektu budowlanego.
§ 7.1. W przypadku obiektów budowlanych wszystkich kategorii geotechnicznych opracowuje się opinię geotechniczną.
2. W przypadku obiektów budowlanych drugiej i trzeciej kategorii geotechnicznej opracowuje się dodatkowo dokumentację badań podłoża gruntowego i projekt geotechniczny.
3. W przypadku obiektów budowlanych trzeciej kategorii geotechnicznej oraz w złożonych warunkach gruntowych drugiej kategorii wykonuje się dodatkowo dokumentację geologiczno-inżynierską, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. Nr 163, poz. 981).
Rozporządzenie spowodowało też powołanie do życia zawodu inżynier geotechnik (od 08.12.2004 r. ten zawód jest w Polsce umieszczony w rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy, a aktualnie w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 kwietnia 2010 r.) oraz wymusza na Polskiej Izbie Inżynierów Budownictwa przyspieszenie trybu nadawania specjalizacji geotechnicznej dla inżynierów budowlanych pełniących samodzielne funkcje techniczne w budownictwie (patrz: Zarządzenie Ministra Transportu i Budownictwa z dnia 28 kwietnia 2006 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie).
Oba zapisy w rozporządzeniach zostały wprowadzone w wyniku skutecznej inicjatywy Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa.
Nadzór budowlany, stosując się do przywołanego rozporządzenia z dnia 25 kwietnia 2012 r. oraz w/w dwóch innych rozporządzeń, żąda od inwestorów współpracy z inżynierem posiadającym specjalizację geotechniczną, szczególnie przy specjalistycznych robotach geotechnicznych.
Przykładowo: Wielkopolski Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego biorąc powyższe pod uwagę oraz wagę w procesie budowy fazy fundamentowania obiektu, zaleca by nadzory nad robotami fundamentowymi, wykopami budowlanymi, odwodnieniem terenów budowlanych w warunkach występowania złożonych i skomplikowanych warunków gruntowych, sprawowały osoby posiadające uprawnienia budowlane w specjalności konstrukcyjno-budowlanej i specjalizacji w zakresie geotechniki. Osoby takie, zrzeszone w Polskim Komitecie Geotechniki, posiadają certyfikat tego Komitetu.
Należy więc podkreślić, że przywołane rozporządzenie powoduje:
– wprowadzenie wiedzy geotechnicznej i osoby inżyniera geotechnika na wszystkich etapach procesu budowlanego w Polsce, od wydania warunków zagospodarowania aż po monitoring wykonanego obiektu inżynierskiego; powinno to dać korzyści ekonomiczne oraz przyczynić się do unikania błędów spowodowanych nieprawidłowym rozpoznaniem podłoża i często niedocenianiem zmiennych w czasie parametrów gruntów;
– wprowadzenie nowego elementu do współpracy inżyniera budowlanego i geotechnika, jakim jest „Projekt geotechniczny”.
Rola projektu geotechnicznego, zupełnie nowego elementu w polskiej praktyce, polega na wskazaniu konstruktorowi różnych możliwości rozwiązań, określeniu optymalnego rozwiązania problemów posadowienia, określeniu wartości dopuszczalnych odkształceń konstrukcji w analizowanej sytuacji oraz podaniu zasad badań i kontroli podłoża w czasie realizacji robót budowlanych.
Projekt geotechniczny nie jest więc projektem konstrukcyjnym, ale ma pomóc konstruktorowi w stosowaniu prawidłowych rozwiązań. Wprowadza potrzebę zapoznania się inżynierów budowlanych ze stanem wiedzy wymaganej w Unii Europejskiej przy stosowaniu metod geotechnicznych, takich jak metody badań polowych, laboratoryjnych, wzmacniania podłoża.
Pomoc stanowi komentarz do Eurokodu 7 „Projektowanie geotechniczne według Eurokodu 7” (oprac. prof. L. Wysokiński, ITB).
Rozporządzenie z 25 kwietnia 2012 r. skłania do przyśpieszenia przez Polską Izbę Inżynierów Budownictwa prac związanych z nadawaniem specjalizacji geotechnicznej w grupie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie.
prof. Zbigniew Grabowski
Honorowy Prezes PIIB
