Instalacja kanalizacyjna – modernizacja

Budynek, który jest wyposażony w instalację wodociągową, powinien mieć zapewnione odprowadzanie ścieków i do tego celu wykorzystujemy wewnętrzną instalację kanalizacyjną. Instalacja wodociągowa i kanalizacja pracują bezawaryjnie przez wiele lat, przychodzi jednak taki okres w eksploatacji obiektu mieszkalnego lub mieszkalno-usługowego, kiedy użytkownik zmuszony jest podjąć decyzję o remoncie lub wymianie istniejącej instalacji. Następuje to najczęściej wtedy, gdy instalacja ta nie pracuje prawidłowo, wtedy gdy pojawiają się problemy ze spływem ścieków, przecieki lub też następuje znacząca zmiana ustawienia urządzeń sanitarnych w pomieszczeniu. Modernizacja wewnętrznej wyeksploatowanej instalacji kanalizacyjnej jest dość skomplikowanym przedsięwzięciem do przeprowadzenia, możliwym do wykonania przez wielu fachowców.

Fot. stock.adobe / Pavel Kubarkov

Omówione zostaną podstawowe zagadnienia dotyczące projektowania i wykonawstwa wewnętrznych sieci kanalizacyjnych, tak aby modernizowana instalacja była zgodna z aktualnymi przepisami prawnymi i aby jej praca przebiegała bezawaryjnie. Znajdziemy także informacje na temat materiałów wykorzystywanych do budowy i modernizacji instalacji kilkanaście lat temu oraz informacje o wykorzystywanych obecnie produktach, dzięki którym będzie można bezawaryjnie eksploatować instalacje przez kolejnych wiele lat.

Sprawdź: Przydomowe oczyszczalnie ścieków – przepisy

Prace modernizacyjne instalacji kanalizacyjnej są proste, pod warunkiem gdy jest uszkodzony sprzęt widoczny na zewnątrz, zdecydowanie sytuacja się komplikuje, gdy instalacja jest zabudowana, kiedy wymienić należy całą instalację kanalizacyjną wraz z pionami, z wykonaniem odpowiedniego odpowietrzenia i napowietrzenia kanalizacji. Czasem nieszczelności w instalacji można także próbować usunąć przez stosowanie rękawów i innych chemicznych materiałów uszczelniających, o których w dalszej części artykułu.

Rys. 1. Wewnętrzna instalacja kanalizacyjna z dodatkowym pionem wentylacyjnym (valsir.pl)

Z problemem wymiany/naprawy/modernizacji instalacji trzeba się zmierzyć, w przypadku gdy:

• instalacja zaczyna pracować nieskutecznie, np. zauważamy zakłócony odpływ ścieków, wystąpiły uszkodzenia mechaniczne powodujące przecieki widoczne na ścianach pomieszczenia;
• wykonywany jest kompleksowy remont pomieszczeń, w których powstaje znacząca zmiana usytuowania przyborów sanitarnych (umywalki, wanny itp.), rozbudowa pomieszczeń w budynku wraz z jednoczesnym zwiększonym odpływem ścieków, nieprawidłową wentylacją;
• następuje zmiana użytkowania danego obiektu, adaptacja pomieszczenia piwnicznego na lokal gastronomiczny, pralnię, WC lub inny obiekt handlowo-usługowy, gdzie mogą powstawać ścieki, a istniejąca instalacja kanalizacyjna ułożona jest wyżej od miejsca powstawania ścieków.

Fot. 1. Widoczne uszkodzenia elementów pionów kanalizacyjnych: a) pęknięty trójnik PVC, b) skorodowany pion żeliwny (wyciek.pl; alchemiawolnosci.blogspot.pl)

Zobacz:

Bezinwazyjna renowacja rur

Kanalizacja deszczowa – projektowanie z uwzględnieniem intensywności opadów

Jak i z czego kiedyś budowano instalacje kanalizacyjne?

Kilkanaście lat wstecz podstawowe elementy kanalizacji wewnętrznej wykonane były z rur PVC lub żeliwnych. Zwłaszcza w budynkach wielorodzinnych budowanych przed 2000 r. powszechnym materiałem stosowanym do budowy pionów głównych były systemy żeliwne. Żeliwo jest bardzo dobrym materiałem wykorzystywanym przy budowie instalacji kanalizacyjnych, nie jest jednak materiałem wiecznym. Podobnie jak i inne materiały po kilku latach używania może zostać wyeksploatowane, może także ulec uszkodzeniom mechanicznym.

Najbardziej typowym uszkodzeniem rur żeliwnych jest korozja, która w pierwszej fazie objawia się powstawaniem pęcherzy pod farbą, a następnie przeciekami o brunatnym zabarwieniu. Przecieki ściekowe po pewnym czasie mogą powodować nieprzyjemne zapachy oraz uszkadzać przegrody budowlane, a w przypadku nieusunięcia usterki musimy się liczyć ze znacznie wyższymi kosztami naprawy. Awarii ulegają także instalacje wykonane z rur tworzywowych. Awarie te spowodowane są głównie przez uszkodzenia mechaniczne z zewnątrz lub przez odprowadzanie bardzo gorących bądź agresywnych chemicznie ścieków.

Na wysokie temperatury narażone są głównie rury wykonane z polichlorku winylu (PVC), które były jednym z pierwszych materiałów (obok żeliwa) stosowanym do budowy instalacji kanalizacyjnych. Niestety do dziś na rynku można spotkać jeszcze rozwiązania z rurami PVC, choć wielu fachowców udowodniło liczne wady tych rozwiązań. Produkty z PVC są kilkanaście procent tańsze od tych z polipropylenu (PP) i to często skłania do ich zakupu. Oprócz wspomnianych uszkodzeń mechanicznych spowodowanych głównie przez ingerencję człowieka przytrafić się może także częściowe lub całkowite zapchanie rur kanalizacyjnych, zwłaszcza w sytuacji gdy ułożone zostały one podczas budowy niestarannie i ze złym spadkiem, co niestety w wielu obiektach ma miejsce.

Fot. 2. Kamerowanie instalacji kanalizacyjnej (www.hydroaxo.pl)

Instalacja kanalizacyjna. Przecieki/uszkodzenia – jak wykryć?

Widoczne mokre miejsce na ścianie lub posadzce nie zawsze oznacza dokładnie miejsca wystąpienia nieszczelności. Może się tak zdarzyć, że uszkodzenie rury nastąpiło w innym miejscu aniżeli pojawiająca się plama – ścieki spływają w inne miejsce i na styku ściany i rury kanalizacyjnej tworzą plamę. W takim przypadku zawsze za pomocą specjalistycznego sprzętu należy dokonać dokładnej wizji całej instalacji, rozpoczynając od górnej części pionu kanalizacyjnego aż po odcinki odprowadzające ścieki od poszczególnych urządzeń sanitarnych. W celu wykrycia nieszczelności najlepiej wykonać monitoring za pomocą specjalnego sprzętu wizyjnego, wprowadzając kamerę do wnętrza instalacji, rozpoczynając (o czym już napisano) od dachu, gdzie zakończony jest pion kanalizacyjny. Osoby zajmujące się tego typu zadaniami zalecają, aby kamerowanie było bardzo szczegółowe, bez większego pośpiechu z dodatkowym nagraniem na nośniku pamięci. Po wykonaniu monitoringu nagrany film odtwarzany jest na monitorze w celu określenia miejsca nieszczelności i wielkości uszkodzenia. Oprócz wykonania oceny uszkodzenia przeprowadzenie monitoringu to doskonały moment, aby sprawdzić ogólny stan techniczny całej instalacji i ewentualnego zabrudzenia, które może powodować utrudniony przepływ odprowadzanych ścieków.

Nieszczelność w instalacji kanalizacyjnej może być wynikiem:

• skorodowania rury lub kształtki kanalizacyjnej spowodowanego długoletnią eksploatacją;
• uszkodzenia mechanicznego spowodowanego przez użytkowników obiektów, np. przypadkowe przewiercenie rury, długotrwałe odprowadzanie bardzo gorących cieczy lub używanie bardzo agresywnej chemii do miejscowego udrożnienia rur;
• uszkodzenia uszczelek w kształtkach połączeniowych – najczęściej stosowany materiał najzwyczajniej traci swoje właściwości i połączenie poszczególnych elementów staje się nieszczelne. Dodatkowo przy uszkodzeniu uszczelek może dojść do sytuacji rozsunięcia się rur kanalizacyjnych.

Modernizacja lub wymiana instalacji kanalizacyjnej – materiały

Gdy zapadnie decyzja o wymianie całkowitej lub też częściowej modernizacji, warto pamiętać, że materiały i sprzęt wykorzystywane do tego przedsięwzięcia to ważne elementy, którym należy poświęcić trochę więcej czasu, aby dokonać właściwego wyboru. Należy wziąć pod uwagę, że technika także w systemach instalacyjnych, wykorzystywanych do budowy instalacji kanalizacyjnej, idzie do przodu i producenci oferują wiele nowoczesnych materiałów, które po zainstalowaniu będą długo i skutecznie pracowały.

Obecnie do budowy lub modernizacji instalacji kanalizacyjnych stosuje się głównie materiały tworzywowe przede wszystkim dlatego, że są one lżejsze od żeliwa. Wielu instalatorów uważa także, iż są zdecydowanie prostsze w montażu, jednak też zdecydowanie mniej odporne na uszkodzenia niż rury żeliwne. Oprócz żeliwa do najbardziej powszechnych materiałów tworzywowych stosowanych do budowy instalacji kanalizacyjnych wykorzystywane były rury i kształtki z PVC. Instalacje z PVC są wypierane przez produkty wykonane z PP materiału znacznie lepszego do wykonywania instalacji wewnętrznych.

Dlaczego warto, wymieniając starą zużytą instalację, wykorzystać do tego celu system z PP? Materiał ten ma wiele zalet w porównaniu z PVC, choć jeden i drugi to tworzywo sztuczne, ale różnice w możliwościach eksploatacyjnych są naprawdę duże. Przede wszystkim elementy instalacji wykonane z PP mają wyższą temperaturę mięknięcia, przez rury wykonane z PP możemy prowadzić ścieki o temperaturze stałej nawet 80^oC (chwilowo do 95^oC), dla porównania przy PVC stała temperatura ścieków nie powinna przekroczyć 65^oC. Jest to o tyle ważne, że dziś w budynkach mieszkalnych używamy m.in. sprzętów AGD, z których odpływ ścieków ma wysoką temperaturę. Zastosowanie rur wykonanych z PP eliminuje możliwość odkształceń instalacji pod wpływem ścieków o wysokiej temperaturze, np. pochodzących z pralki automatycznej czy zmywarki. Właśnie tego typu uszkodzenia bardzo często zmuszają inwestora do wymiany i naprawy instalacji. Polipropylen jest zdecydowanie bardziej odporny na ścieki agresywne, na uderzenia mechaniczne i pracę w ekstremalnych warunkach (głównie niskich i wysokich temperaturach). Ponadto rury z PP zdecydowanie lepiej tłumią dźwięki (instalacja jest bardziej cicha), polipropylen jest materiałem trudno palnym i przede wszystkim ekologicznym (produktem spalania jest CO₂ i H₂O).

Fot. 3. Rury i kształtki instalacji wewnętrznej wykonane z polipropylenu PP (valsir.pl)

Oprócz podanych właściwości termiczno-odpornościowych materiałów, które zapewnią długoletnią bezawaryjną eksploatację i żywotność, trzeba koniecznie zwrócić uwagę na hałas. Z badań wynika, że hałas instalacyjny (wytwarzany przez urządzenia stacjonarne zainstalowane w budynkach mieszkalnych, np. instalację kanalizacyjną, grzewczą czy wodociągową), przenikając do pomieszczeń mieszkalnych, jest gorzej tolerowany niż np. hałas komunikacyjny o większym natężeniu. Myślę, że użytkownikowi, zwłaszcza w późnych godzinach wieczornych, zdecydowanie bardziej będą przeszkadzały przepływające pionem ścieki niż np. niedaleko przemieszczający się pojazd. Dlatego wykonując remont, należy zwrócić baczną uwagę na problem hałasu i stosując odpowiednie materiały, jak najbardziej ograniczyć odgłosy powstałe przy transporcie ścieków.

Rys. 2. Źródła hałasu wewnątrz i na zewnątrz budynku (valsir.pl)

Przepływ ścieków przez rury kanalizacyjne nie odbywa się całym ich przekrojem, dlatego zawsze towarzyszą mu szum i odgłosy przelewania. Mogą być one spowodowane przez:

• opadanie ścieków w pionowym odcinku rurociągu;
• odbijanie się strumienia ścieków przy zmianie kierunku przepływu (w odsadzce, w miejscu przejścia z pionu do poziomu);
• przepływ w poziomym odcinku rurociągu.

Przepływ ścieków powoduje drgania rur kanalizacyjnych przenoszące się na konstrukcję ściany i w ten sposób powstaje hałas.

Fot. 4a. Elementy kanalizacyjne niskoszumowe -Valsir – Triplus

Fot. 4b. Elementy kanalizacyjne niskoszumowe – Wavin – Sitech+

Fot. 4c. Elementy kanalizacyjne niskoszumowe – Pipelife – Master 3 (valsir.pl; pl.wavin.com; pipelife.pl)

Przeprowadzając modernizację, można zastosować taki system, który pozwoli uzyskać odpowiednie wytłumienie hałasu powodowanego przepływem ścieków w rurach kanalizacyjnych. Jeszcze kilka lat temu typowe instalacje niskoszumowe uważane były za duży komfort i kojarzone z wysoką ceną. Materiał, z jakiego wykonane są rury i kształtki niskoszumowe, to także PP jednak różna jest ich budowa i wypełnienie. Dostępne są instalacje jedno- i wielowarstwowe, za każdym razem dodatkiem użytego do produkcji PP granulatu są minerały, które mają za zadanie redukować powstający w instalacji hałas. W zależności od wymaganego stopnia wyciszenia instalacji jest możliwość wyboru odpowiedniego systemu. Przykładem rur i kształtek kanalizacyjnych niskoszumowych są produkty firmy Valsir, która ma w swoim asortymencie trzy rodzaje rur i kształtek niskoszumowych PP3 (17 dB), Triplus (12 dB), i dające bardzo znaczące wyciszenia Silere (6 dB); w nawiasach podane są wartości hałasu przy przepływie 2 l/s.

Fot. 5. Piony kanalizacyjne w trakcie modernizacji (hydratec.pl; generalnyremontdomu.blogspot.com)

Jak sytuować instalacje i przybory sanitarne?

Gdy zapadła już decyzja o modernizacji instalacji kanalizacyjnej, bardzo ważne przed położeniem nowej jest jej odpowiednie rozplanowanie, tak aby uniknąć później niepotrzebnych przeróbek. Zaczynamy zawsze od pionu kanalizacyjnego, który istniał lub który planujemy zbudować od nowa. Pion (stary i ewentualnie nowy) musi być usytuowany w miejscu pozwalającym na uzyskanie odpowiedniego spadku rur od urządzeń sanitarnych w kierunku pionu oraz zachowanie odpowiednich odległości podłączeń urządzeń sanitarnych do pionu. Podane tutaj zasady dotyczą tylko i wyłącznie odpływów grawitacyjnych. Zazwyczaj domowe instalacje kanalizacyjne wykonuje się właśnie jako grawitacyjne, warunkiem zatem do prawidłowego działania jest zastosowanie odpowiednich spadków zgodnie z pożądanym kierunkiem spływu ścieków.

Za najbardziej optymalny przyjmuje się spadek 1,5-3%. Czasem usytuowanie przyborów sanitarnych powoduje, że uzyskanie spadków może być trudne lub niemożliwe, np. miejsce powstawania ścieków jest poniżej instalacji kanalizacyjnej (łazienka w suterenie), trudności spowodowane mogą również być dużą odległością przyboru sanitarnego od pionu. Gdy brak jest możliwości uzyskania spadku i odległość przyłączy od pionu jest zbyt duża, należy zastosować ciśnieniowe urządzenia podnoszące ścieki, tzw. pompo-rozdrabniacze. W przypadku gdy inwestor podczas modernizacji zmuszony jest do stworzenia nowego pionu kanalizacyjnego, należy się starać umieszczać go w ścianie między dwiema łazienkami lub pomiędzy kuchnią a łazienką, najlepiej na ścianie nośnej, która jest zazwyczaj grubsza i lepiej tłumi drgania.

Wymiana starych uszkodzonych pionów i podejść instalacji kanalizacyjnych jest trudna, pracochłonna i czasochłonna. W wielu przypadkach wymaga kucia ścian, powodowanie dodatkowych uszkodzeń, które po modernizacji instalacji należy usunąć. Czasem dostęp do miejsc występowania uszkodzeń jest bardzo ograniczony, stąd widoczne duże otwory w ścianach, które umożliwią montaż nowej instalacji. Tylko i wyłącznie dobrze wykonana, zgodnie ze sztuką, modernizacja pozwoli bezawaryjnie pracować przez kilkanaście najbliższych lat.

W dalszej części artykułu:

Średnice stosowanych rur, podejścia przyborów sanitarnych

Wentylacja pionów

Zmiana użytkowania obiektu – rozwiązania instalacyjne

Zamiast wymiany elementów – uszczelnienie?

Artykuł ukazał się w czasopiśmie „Polski Instalator” nr 1/2018.

mgr inż. Artur Stadnik

Polecamy: Produkty budowlane