Budynki są podatne na rozwój życia biologicznego. Podatność ta dotyczy nie tylko konstrukcji drewnianych, ale wszystkich elementów, które funkcjonują w warunkach podwyższonej wilgotności materiałów lub całych pomieszczeń.
Najczęściej rozwój tzw. różnorodności biologicznej w budynku dotyczy grzybów pleśniowych, które nie wymagają tak dużej ilości pożywienia jak grzyby domowe [1]. Grzyby strzępkowe, nazywane również grzybami mikroskopowymi lub pleśniowymi, a potocznie – pleśnią, stanowią dużą i zróżnicowaną
morfologicznie grupę drobnoustrojów należących do królestwa Fungi [2]. Grzyby pleśniowe występują powszechnie w środowisku naturalnym, wykazując przy tym niezwykłą zdolność przystosowania się do warunków otoczenia, co sprawia, że mogą kolonizować bardzo zróżnicowane podłoża, w tym materiały wykorzystywane w budownictwie (fot.). Porażenie budynku grzybami pleśniowymi niesie za sobą nie tylko jego degradację, ale przede wszystkim czynnik zagrożenia dla przebywających w nim ludzi, podrażniając drogi oddechowe, wywołując alergię, a nawet działając rakotwórczo [3, 4].
Fot. Porażenie biologiczne w narożniku pomieszczenia spowodowane nadmiernym zawilgoceniem przegrody oraz niewystarczającą wentylacją. Fot. autora
>>> Zagrzybienie budynków – przyczyny, szkodliwość, zapobieganie i usuwanie
>>> Jak zapobiegać glonom na elewacji
>>> Budowa domów jednorodzinnych – niektóre wady i błędy
W jakich warunkach rozwijają się grzyby pleśniowe w budynkach?
Elementem determinującym rozwój grzybów pleśniowych w budynkach jest zawartość wody w środowisku [2], przy czym na powstawanie i kiełkowanie zarodników oraz wzrost grzybni pleśni w największym stopniu wpływa zawilgocenie podłoża [4–8]. Jednak to nie całkowita wilgotność materiału jest decydująca, a woda swobodnie dostępna dla pleśni. Jest to woda zawarta w porach oraz na powierzchni elementu, która nie jest związana (np. przez sole) [9]. Dla tej wody swobodnej mikrobiolodzy posługują się pojęciem aktywności wody, wyrażanym przez współczynnik aw. Jest on definiowany jako iloraz ciśnienia pary wodnej w lub na materiale stanowiącym pożywkę grzybów pleśniowych (pD) i ciśnienia nasyconej
pary wodnej (ps) w tej samej temperaturze [2, 9]:
W stanie równowagi aktywność wody można wyrazić poprzez wilgotność względną. Jednakże w przeciwieństwie do wilgotności względnej, która wyrażana jest w procentach, wartość współczynnika aw odnosi się do stanu nasycenia (wartości równej 1).
Tab. 1. Wymagania klimatyczne organizmów w budynku [2]
Obok zawartości wilgoci w podłożu parametrem decydującym o warunkach wzrostu grzybów pleśniowych jest wilgotność względna otaczającego powietrza. Tab. 1 przedstawia parametry wilgotnościowe – zarówno w odniesieniu do materiału, jak i otaczającego powietrza – oraz spektrum temperatury sprzyjające rozwojowi grzybów pleśniowych oraz innych czynników biologicznych w budynku [2]. Względna wilgotność powietrza, w połączeniu z temperaturą powierza oraz przegrody, w znaczący sposób wpływa na zawilgocenie podłoża poprzez kondensację pary wodnej [10].
W dalszej części artykułu:
Usuwanie grzybów pleśniowych
Ocena skuteczności renowacji antypleśniowej
Cały artykuł dostępny jest w numerze 11/2023 miesięcznika „Inżynier Budownictwa”.
dr inż. Bartłomiej Monczyński
Literatura
1. J. Karyś, Mikroorganizmy zdolne do rozwoju w obiektach budowlanych [w:] J. Karyś (red.), Ochrona przed wilgocią i korozją biologiczną w budownictwie, Grupa Medium, Warszawa 2014, s. 35–49.
2. B. Gutarowska, M. Piotrowska, A. Koziróg, Grzyby w budynkach. Zagrożenia, ochrona, usuwanie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2019.
3. M. Piotrowska, Grzyby pleśniowe w obiektach budowlanych [w:] J. Karyś (red.), Ochrona przed wilgocią i korozją biologiczną w budownictwie, Grupa Medium, Warszawa 2014, s. 64–76.
4. B.J. Rouba, Pielęgnacja świątyni i innych zabytków. Książka nie tylko dla księży, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2014.
5. M. Trochonowicz, Wilgoć w obiektach budowlanych. Problematyka badań wilgotnościowych, „Budownictwo i Architektura” nr 7/2010, s. 131–144.
6. J. Adamowski, Metodyka badań zawilgoconych murów, „Materiały Budowlane” nr 7/2005, s. 6–8.
7. K. Pawłowski, Jakość cieplna przegród i złączy budowlanych budynków z uwzględnieniem wymagań obowiązujących od 1 stycznia 2021 r., „Izolacje”
nr 11/12/2020, s. 22–34.
8. J. Hoła, Z. Matkowski, Przyczyny i skutki nadmiernego zawilgocenia murów ceglanych na przykładzie obiektów zabytkowych, „Materiały Budowlane” nr 3/2009, s. 14–17.
9. F. Frössel, Mauerwerkstrockenlegung und Kellersanierung. Wenn das Haus nasse Füße hat, Fraunhofer IRB Verlag, Stuttgart 2012.
10. B. Monczyński, Przyczyny zawilgacania budynków, „Izolacje” nr 1/2020, s. 88–93.
