EUROKODY ante portas – cz. I

Eurokody to zestaw Norm Europejskich przeznaczonych do projektowania konstrukcji budynków i obiektów budowlanych. Opracowanie tych dokumentów zainicjowała Komisja Wspólnoty Europejskiej w 1975 r., podejmując działania zmierzające do usunięcia barier technicznych w handlu i zharmonizowania specyfikacji technicznych. Na początku uznano, że do osiągnięcia tego celu w budownictwie jest konieczne opracowanie zbioru wspólnych reguł technicznych, tzw. Eurokodów, do projektowania budynków i obiektów inżynierskich. Podejmując prace, przyjęto, że kolejne wersje Eurokodów będą najpierw przeznaczone do doświadczalnego stosowania na równi z normami krajowymi w poszczególnych państwach członkowskich, a następnie po zebraniu doświadczeń i wprowadzeniu uwag do projektów staną się one zalecanymi regułami krajowymi. Taki też był bieg prac normalizacyjnych na szczeblu europejskim. Podstawowe ustalenia Eurokodów zostały również wprowadzone do niektórych Polskich Norm własnych, tzw. norm pomostowych, dotyczących projektowania budynków. W 1989 r. na podstawie decyzji Komisji Wspólnot Europejskich i państw członkowskich UE i EFTA prace przeniesiono do CEN. Po latach opracowywania kolejnych generacji przekształcono Eurokody w Normy Europejskie, zachowując w tytułach pierwotną nazwę Eurokod. Na szczeblu europejskim za wszystkie części Eurokodów jest odpowiedzialny Komitet Techniczny CEN/TC 250 „Eurokody konstrukcyjne”, którego sekretariat jest prowadzony przez BSI.
Istnieje 10 grup Eurokodów. Są to:
–    EN 1990 Eurokod: Podstawy projektowania konstrukcji
–    EN 1991 Eurokod 1: Oddziaływania na konstrukcje
–    EN 1992 Eurokod 2: Projektowanie konstrukcji z betonu
–    EN 1993 Eurokod 3: Projektowanie konstrukcji stalowych
–    EN 1994 Eurokod 4: Projektowanie konstrukcji zespolonych stalowo-betonowych
–    EN 1995 Eurokod 5: Projektowanie konstrukcji drewnianych
–    EN 1996 Eurokod 6: Projektowanie konstrukcji murowych
–    EN 1997 Eurokod 7: Projektowanie geotechniczne
–    EN 1998 Eurokod 8: Projektowanie konstrukcji poddanych oddziaływaniom sejsmicznym
–    EN 1999 Eurokod 9: Projektowanie konstrukcji aluminiowych.

Zbiór Eurokodów zawiera obecnie 58 Norm Europejskich dotyczących projektowania poszczególnych rodzajów konstrukcji. Serię rozpoczyna EN 1990 Eurokod, która pełni funkcję nadrzędną, bo podano w niej podstawy projektowania, określono główne wymagania oraz zdefiniowano stany graniczne nośności i użytkowalności konstrukcji. Zmiana EN 1990:2004/A1:2005 zawiera reguły i metody ustalania kombinacji oddziaływań stałych, zmiennych i wyjątkowych w projektowaniu i sprawdzaniu kładek dla pieszych, mostów drogowych i kolejowych.
W skład każdego Eurokodu, z wyjątkiem EN 1990, wchodzi kilka oddzielnych części. Normy należące do Eurokodów 2, 3, 4, 5, 6 i 9 pogrupowano w 17 pakietów przeznaczonych do projektowania obiektów budowlanych z różnych materiałów, a normy czterech pozostałych Eurokodów należy traktować jako niezbędne uzupełnienie pakietów projektowania (tab. 1). Podział na pakiety został wprowadzony w celu przejrzystego skompletowania części niezbędnych do projektowania danej grupy obiektów budowlanych i ustalenia wspólnej daty wycofania wszystkich istniejących krajowych specyfikacji sprzecznych z wprowadzanym pakietem Eurokodów oraz jednoczesnym przyjęciem postanowień krajowych.
Zgodnie z programem wdrażania tych dokumentów ich zastosowanie ma służyć m.in. do wykazania zgodności budynków i obiektów budowlanych lub ich części z wymaganiami podstawowymi Dyrektywy 89/106/EWG „Wyroby budowlane”, odnoszącymi się do nośności i stateczności konstrukcji w różnych warunkach. W celu uwzględnienia w projektowaniu obiektów budowlanych różnic klimatycznych (obciążenia wiatrem, śniegiem, oblodzeniem) i geograficznych (np. wstrząsy sejsmiczne), zróżnicowania poziomu ochrony obiektów lub stylu życia w poszczególnych państwach UE dopuszczono w ściśle określonych miejscach Eurokodów możliwość zastosowania parametrów określonych na poziomie krajowym NDP (Nationally Determined Parameters), dając w ten sposób państwom członkowskim możliwość kształtowania poziomów bezpieczeństwa, trwałości i ekonomiki budowli na ich terenie. Z tego względu załączniki krajowe do poszczególnych części są opracowywane w porozumieniu z odpowiednimi władzami krajowymi.
Można powiedzieć, że obecnie jesteśmy w okresie współistnienia Eurokodów z normami krajowymi własnymi. Możliwość wykorzystania Eurokodów do projektowania zależy od wprowadzenia do zbioru norm krajowych pakietu wszystkich EN potrzebnych do projektowania tej grupy obiektów. Stan wprowadzania tych EN do zbiorów krajowych jest w poszczególnych państwach członkowskich UE zróżnicowany. Stosowanie Eurokodów jest dobrowolne, nie istnieje w tej sprawie prawny nakaz ani zakaz. Są podmioty krajowe, które stosują je w projektowaniu obiektów w kraju i za granicą. Niedostępne jeszcze w języku polskim PN, należące do pakietu, mogą być użyte w wersji uznanej, z tym tylko że brakuje w nich parametrów krajowych. Do projektowania konstrukcji za granicą jest potrzebna znajomość parametrów NDP ustalonych w kraju przeznaczenia obiektu.
Decydując się na stosowanie Eurokodów, trzeba pamiętać, że rozróżnia się w nich zasady i reguły stosowania – zasady, oznaczone literą P, obejmują ustalenia i definicje oraz wymagania i modele obliczeniowe, od których nie może być odstępstw; reguły można zastąpić innymi pod pewnymi ograniczeniami. W Eurokodach nie ma powołań na dotychczasowe Polskie Normy własne, ale są powołania na Normy Europejskie. Według Komisji Europejskiej pełne wdrożenie Eurokodów i wycofanie krajowych norm sprzecznych powinno nastąpić do marca 2010 r.

Uwagi:
1) Dla norm przetłumaczonych podano datę publikacji w języku polskim, dla norm w trakcie tłumaczenia – datę planowanej publikacji, dla Eurokodów 8 i 9 (nie przewidzianych do tłumaczenia) – datę uznania za PN w języku oryginału.
2) Liczba parametrów krajowych NDP dopuszczonych/przyjętych (wprowadzonych).
3) Nazwy komitetów technicznych:
KT 102 ds. Podstaw Projektowania Konstrukcji Budowlanych
KT 128 ds. Projektowania i Wykonawstwa Konstrukcji Metalowych
KT 180 ds. Bezpieczeństwa Pożarowego Obiektów
KT 213 ds. Projektowania i Wykonawstwa Konstrukcji Betonowych i Konstrukcji Zespolonych
KT 215 ds. Projektowania i Wykonawstwa Konstrukcji z Drewna i Materiałów Drewnopochodnych
KT 251 ds. Obiektów Mostowych
KT 252 ds. Projektowania Konstrukcji Murowych
KT 254 ds. Geotechniki.

W Polsce na wnioski komitetów technicznych PKN wprowadził metodą uznania do zbioru PN i udostępnił zainteresowanym wszystkie części Eurokodów. Obecnie trwają intensywne prace przy ich tłumaczeniu i opracowywaniu załączników NDP, w których będą sprecyzowane postanowienia krajowe do każdej Polskiej Normy transponowanej z Eurokodu. Prace te są dla komitetów technicznych ogromnym wyzwaniem merytorycznym, gdyż Eurokody są dokumentami obszernymi i skomplikowanymi, a marzec 2010 r. blisko. Do 31 grudnia 2008 r. PKN opublikował łącznie 32 PN w polskiej wersji językowej, ich wykaz podano w tablicy 2. Części Eurokodów wprowadzone do Polskich Norm metodą uznania i dostępne tylko w językach oryginału oraz części Eurokodów przetłumaczone na język polski są jednocześnie dwoma aktualnymi wersjami tej samej normy, z tym że do wersji uznanej trzeba dołączyć krajową NDP i ewentualne późniejsze poprawki.

mgr inż. Witold Ciołek