Projektowanie elewacji wentylowanej z okładzinami włóknisto-cementowymi
Podczas projektowania elewacji wentylowanej z zastosowaniem okładzin włóknisto-cementowych trzeba wykorzystać dane zawarte w aprobatach technicznych (AT) i/lub europejskich ocenach technicznych (ETA). W części obliczeniowej projektu należy uwzględnić obciążenia wiatrowe występujące w miejscu realizacji inwestycji. Ogólne zasady projektowania elewacji wentylowanych zostały opisane w [3]. Zasady projektowania rusztu dla elewacji wentylowanych z okładzinami włóknisto-cementowymi nie różnią się niczym od projektowania elewacji wentylowanych z okładzinami ceramicznymi lub metalowymi, dlatego zostaną sprecyzowane wyłącznie szczegółowe zagadnienia związane z projektowaniem elewacji wentylowanych z zastosowaniem płyt włóknisto-cementowych. Dodatkowo w projekcie elewacji wentylowanej z okładzinami włóknisto-cementowymi należy:
– określić sposoby składowania i transportowania okładzin na placu budowy (na podstawie wytycznych producenta okładzin);
– podać schemat rozłożenia płyt na poszczególnych elewacjach z podaniem kolorów, wymiarów liniowych i grubości okładzin;
– podać wskazówki dotyczące technologii układania okładzin (np. montaż płyt należy rozpocząć od górnego narożnika elewacji);
– określić dopuszczalne tolerancje odchyłek elementów rusztu od pionu i poziomu;
– podać odległości między osiami elementów rusztu, do których będą mocowane okładziny w różnych częściach elewacji (zależnie od wymagań kategorii bezpieczeństwa użytkowania);
– wyznaczyć minimalną powierzchnię oparcia okładziny o element rusztu;
– w przypadku mechanicznego mocowania okładzin do rusztu podać:
– odległości od krawędzi okładzin do środka otworu pod łącznik mechaniczny;
– liczbę otworów w okładzinach do łączników mechanicznych przypadających na 1 m.b. oraz odległości pomiędzy nimi;
– średnice otworów w okładzinach pod łączniki mechaniczne;
– stałe i ruchome punkty mocowania (jeśli takie są przewidziane);
– sposoby zabezpieczania krawędzi otworów pod łączniki (w przypadku kiedy otwory wiercone są na placu budowy);
– dopuszczalne momenty obrotowe stosowane do dokręcania śrub;
– w przypadku przyklejania okładzin do rusztu przygotować szczegółowy opis przygotowania rusztu, technologię aplikacji klejów oraz osadzenia okładzin;
– na podstawie uzgodnień z producentem okładzin określić dopuszczalne wymiary wycinanych otworów w okładzinach (np. w pobliżu okien, drzwi);
– w przypadku wykonywania wycięć i wierceń na placu budowy określić sposoby zabezpieczenia powierzchni cięć/wierceń (np. zabezpieczenie preparatami gruntującymi, szpachlówkami);
– podać szczegóły wykonania elewacji i zabezpieczenia krawędzi okładzin w częściach przycokołowych, parapetowych, balkonowych oraz innych narażonych na zastoje wody i śniegu;
– w przypadku konieczności wykonania dodatkowych obróbek wykończeniowych płyt po ich zamontowaniu (malowanie, tynkowanie) wskazać sposoby ich przygotowania (np. gruntowanie);
– wskazać sposoby wykonania styków różnych systemów elewacyjnych (np. bezspoinowych systemów dociepleń z systemem elewacji wentylowanej);
– określić minimalną powierzchnię szczeliny wentylacyjnej w górnej i dolnej części elewacji;
– określić szerokości spoin między okładzinami oraz dopuszczalne odchyłki;
– wskazać dopuszczalne odchyłki spoin od linii poziomych i pionowych;
– podać dopuszczalne odchylenia od płaskości zamontowanych okładzin;
– wskazać miejsca oraz sposoby wykonania dylatacji;
– opisać sposoby przejść przez okładziny włóknisto-cementowe elementów mocujących drabiny, rynny, instalacje odgromowe;
– przedstawić sposoby montowania i zabezpieczenia okładzin w pasach podokiennych;
– wskazać sposoby wykonania obróbek blacharskich.
Fot. Dom w Amsterdamie z elewacją z płyt włóknisto-cementowych (fot. archiwum firmy Etex Building Materials Polska)
Aspekty techniczne związane z przyjęciem materiałów, wykonaniem i odbiorem prac
Sposób transportowania okładzin elewacyjnych powinien być zgodny z zaleceniami producenta. Szczególną uwagę należy zwrócić na możliwość układania jednego opakowania/palety płyt na drugą, pozycję płyt przy transportowaniu.
Okładziny włóknisto-cementowe powinny być składowane na równych i nośnych powierzchniach. W przypadku długoterminowego składowania na placu budowy okładziny należy przechowywać pod wiatami. Okładziny powinno się układać w stosy pozwalające na wentylowanie poszczególnych płyt. Dopuszczalną liczbę okładzin w stosie należy uzgodnić z producentem. Niedopuszczalne jest przechowywanie okładzin w pozycji pionowej.
Rozładunek i przenoszenie okładzin włóknisto-cementowych powinny odbywać się zgodnie z zaleceniami producenta. Środki do rozładunku powinny posiadać zabezpieczenia uniemożliwiające uszkodzenia krawędzi okładzin. Wielkoformatowe płyty elewacyjne należy przenosić w pozycji pionowej.
Podczas odbioru wyrobów na placu budowy rekomenduje się sprawdzić i porównać z opisem umieszczonym w AT/ETA co najmniej 5% partii. Sprawdzeniu podlegają następujące cechy okładzin włókno-cementowych:
– wygląd zewnętrzny (szczególną uwagę należy zwrócić na krawędzie okładzin oraz powierzchnie licowe) – krawędzie płyt/płytek powinny być równe i czyste;
– kształty i wymiary okładzin (długość, szerokość, grubość);
– odchyłki od prostokątności.
Do montażu okładzin elewacyjnych można przystąpić po odbiorze rusztu, termoizolacji, okien i drzwi oraz zamontowaniu folii paroprzepuszczalnej.
Montaż systemów elewacji wentylowanych z mechanicznym mocowaniem okładzin włókno-cementowych do rusztu jest możliwy w dowolnych warunkach klimatycznych (jedynym ograniczeniem są przepisy bhp). W przypadku montażu okładzin z zastosowaniem klejów prace montażowe należy wykonywać w warunkach przewidzianych w AT/ETA oraz kartach technicznych klejów (zazwyczaj w dokumentach tych określa się dopuszczalne temperatury i wilgotność powietrza, prędkość wiatru).
Do wykonywania elewacji można stosować okładziny zgodne z opisem AT/ETA. Niedopuszczalne jest zastosowanie w systemach elewacyjnych innych materiałów, niż zostało to przewidziane w AT/ETA.
Do cięcia okładzin oraz wiercenia w nich otworów powinno się stosować sprzęt zalecany przez producenta okładzin włóknisto-cementowych (większość producentów w swoich kartach technicznych określa parametry sprzętu – typy wierteł, pił, prędkości obrotowe). Niedopuszczalne jest udarowe wiercenie otworów w okładzinach. Cięcie i wiercenie otworów należy wykonywać w pojedynczych płytach, niedopuszczalne jest wykonanie wiercenia/cięć w pakietach okładzin. Wielu producentów nie rekomenduje wykonania wiercenia w okładzinach pod łączniki mechaniczne w pozycji pionowej, bezpośrednio na fasadach.
Przed rozpoczęciem montażu okładzin pochodzących z różnych partii zaleca się przeprowadzić ich mieszanie w celu niedopuszczenia do powstawania barwnych plam.
Przy mechanicznym montażu okładzin do rusztu należy pamiętać o wykonaniu stałych i przesuwnych punktów mocujących (punkty stałe podtrzymują okładzinę, punkty przesuwne pozwalają kompensować ruchy okładziny na skutek działania wiatru, rozszerzalności termicznej).
Prace montażowe powinny być wykonywane przez wyspecjalizowane ekipy montażystów. Niektórzy producenci elewacji wentylowanych uzależniają udzielenie gwarancji na wyrób od poziomu wyszkolenia montażystów (np. po przeprowadzeniu szkoleń).
W przypadku montażu okładzin z powłokami malarskimi okładziny należy rozfoliować bezpośrednio przed montażem.
Niedopuszczalne jest chodzenie po okładzinach.
Zabrania się montowania uszkodzonych płyt.
Bardzo niebezpieczne jest wykonywanie cięć okładzin w bezpośredniej bliskości zamontowanych elementów, gdyż wióry mogą uszkodzić powłoki już zamontowanych elementów. Zabrudzone w trakcie piłowania, wiercenia, montażu okładziny należy umyć słabym roztworem nieagresywnego środka myjącego gąbką. Nie należy stosować środków abrazyjnych.
Jakość montażu elewacji wentylowanych jest zapewniana przez bieżącą kontrolę procesów technologicznych i prac przygotowawczych. Wyniki kontroli robót zanikających powinny być protokołowane.
Przed rozpoczęciem prac warto sprawdzić:
– przygotowanie powierzchni ścian do rozpoczęcia prac;
– zgodność z zaleceniami AT/ETA elementów elewacyjnych (elementów rusztu, docieplenia, paroizolacji, okładzin);
– zgodność z zaleceniami producenta elewacji wentylowanej maszyn i narzędzi do prac instalacyjnych;
– podstawowe właściwości techniczne składowych elementów elewacji wentylowanej (wymiary liniowe, wygląd zewnętrzny).
Podczas prac instalacyjnych sprawdzana jest pod kątem zgodności z projektem oraz zapisami AT/ETA:
– dokładność wyprowadzenia na ściany osi geometrycznych elementów rusztu (średnica, głębokość pod otwory do elementów mocowania mechanicznego, odporność na wyrwanie ze ściany elementów mocujących ruszt/elementy termoizolacyjne, zgodność z założeniami projektu rozmieszczenia w przestrzeni elementów rusztu);
– poprawność wykonania robót izolacyjnych;
– poprawność montażu okładzin w zakresie:
– odchyłek od projektowanej płaszczyzny płyt elewacyjnych – wartość odchyłek płyt włóknisto-cementowych od pionu powinna mieścić się w połowie przedziału dopuszczalnych odchyłek przyjętych dla konstrukcji nośnej obiektu;
– płaskości powierzchni elewacji – sprawdzenia dokonuje się przez przyłożenie do okładzin (w dowolnych miejscach) dwumetrowej łaty kontrolnej i pomiar szczeliny między łatą a okładziną szczelinomierzem, wyniki należy porównać z wartościami przewidzianymi w dokumentacji aprobującej oraz projekcie;
– prostoliniowości przebiegu spoin oraz grubość spoin między okładzinami – cechę weryfikuje się podczas oględzin zewnętrznych, a w przypadkach budzących wątpliwości za pomocą suwmiarki lub sznura; odchylenia nie powinny przekraczać wartości dopuszczalnych określonych w dokumentacji aprobującej, projekcie oraz w specyfikacji technicznej/umowie o roboty budowlane; odchylenia grubości spoin lub odchylenia od prostoliniowości mierzy się z dokładnością do 1 mm; w okładzinach z prostokątnych lub kwadratowych elementów spoiny powinny tworzyć siatkę wzajemnie równoległych i prostopadłych linii, bez załamań lub skrzywień (jeżeli projekt nie przewiduje inaczej);
– poprawność połączenia różnych typów elewacji;
– poprawność wykonania dylatacji (jeśli takie zostały przywidziane);
– poprawność wykonania przejść przez okładziny mocowań do drabin, rur spustowych, elementów instalacji odgromowej;
– sposoby wykonania obróbek blacharskich.
dr inż. Ołeksij Kopyłow
Zakład Konstrukcji i Elementów Budowlanych, ITB
Literatura
1. O. Kopyłow, Elewacje wentylowane z wykorzystaniem elementów okładzinowych. Wymagania, badania, warunki dopuszczenia, odbiór, „IB” nr 2/2011.
2. O. Kopyłow, Jaka powinna być elewacja wentylowana, „IB” nr 8/2012.
3. O. Kopyłow, Co powinien zawierać projekt elewacji wentylowanej, „Wiadomości Projektanta Budownictwa” nr 1/2014.
4. ETAG 034 cz. 1 i 2 Zestawy do wykonywania okładzin ścian zewnętrznych:
Część 1: Zestawy okładzin wentylowanych wraz z elementami mocującymi.
Część 2: Zestawy zawierające elementy okładzinowe, elementy mocujące, podkonstrukcję oraz wyroby izolacyjne.
5. PN-EN 492:2013-03 Płytki włóknisto-cementowe i elementy wyposażenia – Właściwości wyrobu i metody badań.
6. PN-EN 494:2013-04 Profilowane płyty włóknisto-cementowe i elementy wyposażenia – Właściwości wyrobu i metody badań.
7. PN-EN 12467:2013-03 Płyty płaskie włóknisto-cementowe – Charakterystyka wyrobu i metody badań.
