Dopuszczenie do zastosowania wyrobu budowlanego w obiekcie budowlanym - cz. I

Regulacje ustawy o wyrobach budowlanych wraz aktami wykonawczymi, dotyczące procedur prawidłowego wprowadzenia do obrotu wyrobu budowlanego, a co z tym się wiąże prawnej dopuszczalności zastosowania wyrobu budowlanego w obiekcie.

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie uczestnikom procesu budowlanego, w zwięzłej formie, regulacji ustawy o wyrobach budowlanych wraz aktami wykonawczymi, dotyczących procedur prawidłowego wprowadzenia do obrotu wyrobu budowlanego, a co z tym się wiąże prawnej dopuszczalności zastosowania wyrobu budowlanego w obiekcie budowlanym.

W praktyce działania wojewódzkich inspektoratów nadzoru budowlanego często występuje kwestia dopuszczenia do zastosowania wyrobu budowlanego w obiekcie budowlanym. Uczestnicy procesu budowlanego, producenci wyrobów budowlanych lub ich importerzy niejednokrotnie na piśmie lub telefonicznie występują do organów nadzoru budowlanego różnych szczebli z prośbą o wydanie opinii, ustosunkowanie się czy też dopuszczenie do zastosowania wyrobu budowlanego w określonym obiekcie budowlanym. Wystąpienia te są najczęściej rezultatem konfliktów pomiędzy uczestnikami procesu budowlanego.

Wszelkie wystąpienia do organów nadzoru budowlanego w kwestii dopuszczenia wyrobu budowlanego do zastosowania są prawnie bezskuteczne, ponieważ zgodnie z art. 13 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (Dz.U. z 2004 r. Nr 92, poz. 881 z późn. zm.) do obowiązków wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego należy wydawanie opinii dla organów celnych o wyrobach budowlanych. Katalog z art. 13 ust. 1 ww. ustawy zawiera wyczerpujący zakres obowiązków organu nadzoru budowlanego szczebla wojewódzkiego, a zatem udzielanie opinii o wyrobach budowlanych na żądanie lub wniosek innych podmiotów wykracza poza zakres właściwości rzeczowej tego podmiotu. Dlatego w takich przypadkach nie wydaje się opinii, a strony zainteresowane są o tym informowane i odsyłane do innych podmiotów, np. Instytutu Tech-niki Budowlanej.

Co to jest wyrób budowlany i gdzie można sprawdzić, co jest wyrobem budowlanym, a co nim nie jest

Definicja legalna wyrobu budowlanego jest zawarta w art. 2 pkt 1 ustawy o wyrobach budowlanych. Zgodnie z tą definicją wyrobem budowlanym jest rzecz ruchoma, bez względu na stopień jej przetworzenia, przeznaczona do obrotu, wytworzona w celu zastosowania w sposób trwały w obiekcie budowlanym, wprowadzona do obrotu jako wyrób pojedynczy lub jako zestaw wyrobów do stosowania we wzajemnym połączeniu stanowiącym integralną całość użytkową i mającą wpływ na spełnianie wymagań podstawowych, o których mowa w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz.U. z 2003 r. Nr 207, poz. 2016 oraz z 2004 r. Nr 6, poz. 41).

Analiza definicji legalnej pojęcia wyrób budowlany wskazuje, że:

– Wyrób budowlany jest rzeczą ruchomą – to pojęcie należy interpretować, biorąc pod uwagę przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 z późń. zm.), zgodnie z art. 46 § 1 tej ustawy nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności. W takim stanie rzeczy wyrobem nie mogą być nieruchomości w rozumieniu prawa cywilnego.

– O tym, czy wyrób jest wyrobem budowlanym, nie decyduje fakt, czy jest przetworzony. Istnieją wyroby zarówno wysoko przetworzone, np. chemia budowlana, jak i nieprzetworzone lub tylko w niewielkim stopniu przetworzone, np. materiały sypkie.

– Wyrób budowlany musi być przeznaczony do obrotu, definicja wprowadzenia do obrotu znajduje się w art. 5 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz.U. z 2002 r. Nr 166, poz. 1360 z późn. zm.). Zgodnie z ustawą pojęcie to oznacza udostępnienie przez producenta, jego upoważnionego przedstawiciela lub importera, nieodpłatnie albo za opłatą, po raz pierwszy na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym wyrobu, w celu jego używania lub dystrybucji. Należy podkreślić, że wprowadzenie do obrotu nie oznacza wyprodukowania próbnej partii materiału, doświadczalnej lub przeznaczonej na potrzeby własne producenta.

– Wyrób musi być wytworzony w celu trwałego zastosowania w obiekcie budowlanym,to oznacza, że jako wyrób budowlany nie będziemy kwalifikować wszelkich wyrobów wykorzystanych w procesie budowlanym jednak niewbudowanych w sam obiekt budowlany, czyli nie będą wyrobem budowlanym wszelkie folie osłonowe, narzędzia, szalunki itp.

– Wyrób budowlany może być wprowadzony do obrotu jako wyrób pojedynczy lub jako zestaw wyrobów do stosowania we wzajemnym połączeniu stanowiącym integralną całość użytkową. Należy podkreślić, że w przypadku zestawu wyrobów użytkujący powinien bezwzględnie stosować wszystkie elementy przewidziane dla danego systemu i nie korzystać z zamienników, ponieważ po zmianie któregoś z elementów cały system może źle zadziałać.

– Najważniejszą cechą wyrobu budowlanego jest to, że ma wpływ na spełnianie wymagań podstawowych przez obiekt budowlany, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 lit. a–f, to jest:

a) bezpieczeństwa konstrukcji,

b) bezpieczeństwa pożarowego,

c) bezpieczeństwa użytkowania,

d) odpowiednich warunków higienicznych i zdrowotnych oraz ochrony środowiska,

e) ochrony przed hałasem i drganiami,

f) odpowiedniej charakterystyki energetycznej budynku oraz racjonalizacji użytkowania energii.

A zatem wyrób budowlany ma przede wszystkim gwarantować odpowiednią jakość, niezbędną przy pracach budowlanych.

Należy zauważyć, że sama definicja legalna wyrobu budowlanego nie daje odpowiedzi uczestnikom procesu budowlanego, czy faktycznie mają do czynienia z wyrobem budowlanym. Za przykład wyrobów odpowiadających wyżej podanej definicji legalnej, a niebędących jednak wyrobem budowlanym można podać beton lub cegłę szamotową. Z drugiej strony istnieją wyroby budowlane, które w powszechnej świadomości uczestników procesu budowlanego nie są wyrobami objętymi rygorami ustawy o wyrobach budowlanych. Za przykład takich wyrobów można podać znaki drogowe czy też czujniki dymu lub temperatury. Istnieje też grupa wyrobów, których zastosowanie będzie determinowało, czy są wyrobem budowlanym czy też nie.

Odpowiedzi na pytanie, czy mamy do czynienia z wyrobem budowlanym czy też nie, należy szukać w:

– W załączniku 1 do rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie sposobów deklarowania zgodności wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym. Załącznik ten określa wymagane systemy oceny zgodności wyrobów budowlanych.

– W obwieszczeniu Ministra Infrastruktury z dnia 5 lipca 2004 r. w sprawie wykazu mandatów udzielonych przez Komisję Europejską na opracowanie europejskich norm zharmonizowanych oraz wytycznych do europejskich aprobat technicznych, wraz z zakresem przedmiotowym tych mandatów.

Należy zauważyć, że zarówno rozporządzenie, jak i obwieszczenia są powszechnie dostępne i żaden uczestnik procesu budowlanego nie może się zasłaniać tym, że nie wiedział o ich istnieniu.

Systemy oznakowania wyrobów

Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy o wyrobach budowlanych wyrób budowlany nadaje się do stosowania przy wykonywaniu robót budowlanych, jeżeli jest:

1) oznakowany CE, co oznacza, że dokonano oceny jego zgodności z normą zharmonizowaną albo europejską aprobatą techniczną bądź krajową specyfikacją techniczną państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego, uznaną przez Komisję Europejską za zgodną z wymaganiami podstawowymi, albo

2) umieszczony w określonym przez Komisję Europejską wykazie wyrobów mających niewielkie znaczenie dla zdrowia i bezpieczeństwa, dla których producent wydał deklarację zgodności z uznanymi regułami sztuki budowlanej, albo

3) oznakowany, z zastrzeżeniem ust. 4, znakiem budowlanym, którego wzór określa załącznik 1 do niniejszej ustawy, albo

4) wprowadzony do obrotu legalnie w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, nieobjęty zakresem przedmiotowym norm zharmonizowanych lub wytycznych do europejskich aprobat technicznych Europejskiej Organizacji do spraw Aprobat Technicznych (EOTA), jeżeli jego właściwości użytkowe umożliwiają spełnienie wymagań podstawowych przez obiekty budowlane zaprojektowane i budowane w sposób określony w odrębnych przepisach, w tym przepisach techniczno-budowlanych, oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej.

Dodatkowo ustawa o wyrobach budowlanych dopuszcza zastosowanie „regionalnego wyrobu budowlanego” oznakowanego znakiem budowlanym (art. 8 ust. 2 i 4 ustawy), a także wyrobu budowlanego wykonanego według indywidualnej dokumentacji technicznej sporządzonej przez projektanta obiektu lub z nim uzgodnionej, dla której producent wydał oświadczenie, że zapewnia zgodność wyrobu budowlanego z tą dokumentacją oraz przepisami (art. 10 ust. 1 przedmiotowej ustawy).

Odnosząc się do wskazanych wyżej regulacji prawnych, należy zauważyć, że w praktyce największe znacznie ma system oznakowania znakiem CE i system oznakowania znakiem budowlanym. Pozostałe możliwości legalnego wprowadzenia do obrotu wyrobu budowlanego na terytorium Polski są bardzo rzadko wykorzystywane lub wcale.

Wyrób budowlany oznakowany znakiem CE

Zgodnie z powołanym art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o wyrobach budowlanych wyrób budowlany nadaje się do stosowania przy wykonywaniu robót budowlanych, jeżeli jest oznakowany CE, co oznacza, że dokonano oceny jego zgodności z normą zharmonizowaną albo europejską aprobatą techniczną bądź krajową specyfikacją techniczną państwa UE lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego, uznaną przez Komisję Europejską za zgodną z wymaganiami podstawowymi. Szczegółowe uregulowania dotyczące oznakowania znakiem CE znajdują się w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie systemów oceny zgodności, wymagań, jakie powinny spełniać notyfikowane jednostki uczestniczące w ocenie zgodności oraz sposobu oznaczenia wyrobów budowlanych oznakowaniem CE (Dz.U. z 2004 r. Nr 195, poz. 2001).

Zgodnie z § 12 ust. 1 i 2 oznakowanie znakiem CE składa się:

– ze znaku zgodności, zgodnie ze wzorem określonym w załączniku 2 do ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (znak CE);

– z numeru identyfikacyjnego notyfikowanej jednostki certyfikującej, jeżeli taka jednostka brała udział w zastosowanym systemie oceny zgodności wyrobu budowlanego (numer taki znajdziemy na każdym prawidłowo oznakowanym worku cementu).

Oznakowaniu CE powinny towarzyszyć następujące dodatkowe informacje (informacja towarzysząca):

– określenie, siedzibę i adres producenta oraz adres zakładu produkującego wyrób budowlany (bardzo ważne jest podanie zarówno producenta, jak i zakładu produkcyjnego, często podaje się tylko producenta, nie wspominając, gdzie znajduje się zakład produkcyjny, po sprawdzeniu okazuje się, że znajduje się on w Chinach lub Turcji);

– określenie, siedzibę i adres upoważnionego przedstawiciela, jeżeli producent ma siedzibę poza państwem członkowskim Europejskiego Obszaru Gospodarczego (wskazanie upoważnionego przedstawiciela jest bardzo ważne, ponieważ ten podmiot jest odpowiedzialny za wyrób budowlany na terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego, w przypadku braku takiego podmiotu i wadliwości wyrobu budowlanego konsument lub użytkownik może mieć duże problemy w dochodzeniu odszkodowania za szkodę spowodowaną przez wadliwy wyrób budowlany);

– ostatnie dwie cyfry roku, w którym umieszczono oznakowanie CE na wyrobie budowlanym;

– numer certyfikatu zgodności, jeżeli taki certyfikat był wymagany (za przykład można podać cement, którego prawidłowe oznakowanie składa się między innymi z numeru certyfikatu zgodności);

– dane umożliwiające identyfikację cech i deklarowanych właściwości użytkowych wyrobu budowlanego, jeżeli wynika to ze zharmonizowanej specyfikacji technicznej wyrobu (jest to bardzo ważny element oznakowania wyrobu budowlanego, ponieważ to właśnie w zharmonizowanych specyfikacjach technicznych są zawarte wskazania, jakie dodatkowe informacje dotyczące właściwości użytkowych musi producent umieścić na wyrobie).

Oznakowanie CE wraz z ww. informacją towarzyszącą, umieszcza się w sposób widoczny, czytelny, niedający się usunąć, wskazany w zharmonizowanej specyfikacji technicznej wyrobu, bezpośrednio na wyrobie albo na etykiecie przymocowanej do niego. Jeżeli nie jest możliwe technicznie oznakowanie wyrobu budowlanego w sposób określony wyżej, oznakowanie umieszcza się na opakowaniu jednostkowym lub opakowaniu zbiorczym wyrobu budowlanego albo na dokumentach handlowych towarzyszących temu wyrobowi.

Dopiero tak oznakowany wyrób można uznać za wyrób wprowadzony do obrotu zgodnie z przepisami, a zatem może być zastosowany w obiekcie budowlanym.

Grzegorz Skórka

naczelnik Wydziału Wyrobów Budowlanych w Wojewódzkim Inspektoracie Nadzoru Budowlanego w Katowicach