Budownictwo zrównoważone a zmiany klimatu

Mediolan, Bosco Verticale – nowoczesny i ekologiczny wieżowiec z drzewami na balkonach. Fot. stock.adobe/Matteo Ceruti

Obecnie środowisko naukowe jest całkowicie zgodne co do wpływu działań człowieka na ocieplanie się klimatu [1]. Z powodu emisji dwutlenku węgla, metanu i podtlenku azotu stale wzrasta temperatura powietrza i jest obecnie wyższa średnio o ok. 1°C od swoich wartości na początku okresu industrializacji (ok. 1870 r.). Przewiduje się, że jeśli nie podejmiemy żadnych kroków, by zahamować to zjawisko, obecny trend wzrostu emisji CO₂ spowoduje wzrost średniej temperatury o ponad 4°C w 2100 r. [2]. Analiza możliwych scenariuszy wskazuje, że należy dążyć do zatrzymania tej tendencji najlepiej na poziomie +1,5°C [2]. Będzie to jednak wymagać zdecydowanych kroków i szeroko podjętych działań w wielu sektorach gospodarki, w tym w budownictwie.

Branża budowlana według najnowszych szacunków [3] odpowiada za 35% światowego zużycia energii, 55% całkowitego zużycia energii elektrycznej i 38% światowej emisji gazów cieplarnianych.

Wzrost emisji w tym sektorze wynika głównie z ciągłego wykorzystywania paliw kopalnych (węgla, ropy i gazu ziemnego) do ogrzewania oraz przygotowywania posiłków, a także ze zwiększonego zużycia energii elektrycznej w budynkach z powodu aktywności ludzi, szczególnie w regionach, gdzie produkcja tej energii jest obarczona wysoką emisją zanieczyszczeń.

W krajach Unii Europejskiej znajduje się ok. 131 mln budynków, z czego średnio blisko 38% budynków mieszkalnych i ok. 42% obiektów niemieszkalnych zostało zbudowanych przed 1970 r. [4]. W Polsce znajduje się prawie 14,2 mln budynków, a blisko 40% z nich to domy jednorodzinne [5]. Znaczna ich część ma niską efektywność energetyczną i będzie wymagała termomodernizacji. Strategia modernizacji budynków w Polsce [5] zakłada tempo termomodernizacji na poziomie ok. 250 tys. obiektów rocznie (docelowo 7,5 mln w 2050 r.). Celem jest osiągnięcie wskaźnika EP (energii pierwotnej) nie większego niż 50 kWh/(m²·rok) dla 65% zasobu budynków.

>>> Rola systemów automatyki budynkowej w kontekście zrównoważonego budownictwa jednorodzinnego

>>> Budynki blisko zeroenergetyczne – zastosowanie pomp ciepła i instalacji fotowoltaicznych

>>> Jak tańszym kosztem osiągnąć niski wskaźnik energii pierwotnej?

Transformacja budynków będzie polegać na ich głębokiej termomodernizacji oraz modernizacji systemów technicznych, tak aby całkowicie zrezygnować z węgla i prawie całkowicie z gazu ziemnego. Przemiana ta będzie wymagała sprawnej koordynacji na szczeblach administracyjnych oraz dużego zaangażowania biur projektowych, firm wykonawczych czy nawet producentów materiałów budowlanych, gdyż z powyższych danych wynika, że tempo modernizacji budynków w Polsce powinno oscylować na poziomie prawie 700 obiektów dziennie.

Budownictwo zrównoważone jako ogół procesów projektowania, wznoszenia, użytkowania, modernizowania i rozbiórki obiektów budowlanych, mający na uwadze aspekty socjalne, ekonomiczne i środowiskowe rozwoju zrównoważonego, jest obecnie najbardziej odpowiednim podejściem do procesu transformacji.

Należy jednak zauważyć, że mimo wielu pomocnych wskazówek, zaleceń czy wytycznych nie ma jednej słusznej recepty na budynek zrównoważony. Zawsze jest to proces iteracyjny, będący efektem pracy zintegrowanego zespołu projektowego, który umożliwia interdyscyplinarne podejście do tematu aż do uzyskania optymalnego rozwiązania. Zarówno obiekty nowo budowane, jak i te modernizowane będą musiały podlegać ocenie w kontekście zrównoważenia.

Produkcja materiałów budowlanych wymaga surowców i energii oraz powoduje emisję zanieczyszczeń, ale jednocześnie dzięki nim można ograniczyć ilość zużytej energii i zredukować emisję CO₂ budynków w trakcie ich eksploatacji. Podjęcie właściwych decyzji modernizacyjnych może ułatwić ocena śladu węglowego oraz śladu wodnego wyrobów budowlanych.

>>> Systemy techniczne a efektywność energetyczna budynków

>>> Standard nZEB w polskich realiach

>>> Demonstrator technologii w Mysłowicach – modułowe budownictwo wielorodzinne

Materiały lub komponenty modernizowanego budynku, które będzie można z niewielkimi zmianami zastosować ponownie, nawet zmieniając ich przeznaczenie (np. stare szkło fasadowe staje się częścią nowych drzwi wewnętrznych w budynku), to podstawa podejścia zwanego gospodarką o obiegu zamkniętym (ang. circular economy), którą można w skrócie określić zasadą 3R (ang. reduce, reuse, recycle).

Najbliższe lata będą okresem istotnych zmian zachodzących w naszym życiu. Jeśli chcemy, aby kolejne pokolenia podobnie jak my miały możliwość pełnego rozwoju, będziemy musieli zmienić nasze przyzwyczajenia, styl bycia czy nawet pojęcie komfortu życia. XXI wiek jest świadkiem kierunku, jaki obierzemy jako cywilizacja.

	dr inż. Łukasz Nowak adiunkt w Katedrze Budownictwa Ogólnego, Wydział Budownictwa Lądowego i Wodnego Politechniki Wrocławskiej
	prof. dr hab. inż. Krzysztof Schabowicz kierownik Katedry Budownictwa Ogólnego, Wydział Budownictwa Lądowego i Wodnego Politechniki Wrocławskiej

Literatura

1. Cook et al., Quantifying the consensus on anthropogenic global warming in the scientific literature, Environ. Res. Lett. 8, 2013, doi:10.1088/1748- 9326/8/2/024024.
2. IPCC, 2021: Summary for Policymakers [w:] Climate Change 2021: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, Masson-Delmotte, P. Zhai, A. Pirani, S.L. Connors, C. Péan, S. Berger, N. Caud, Y. Chen, L. Goldfarb, M.I. Gomis, M. Huang, K. Leitzell, E. Lonnoy, J.B.R. Matthews, T.K. Maycock, T. Waterfield, O. Yelekçi, R. Yu, B. Zhou (eds.), Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA, s. 3−32, doi:10.1017/9781009157896.001.
3. United Nations Environment Programme (2020). 2020 Global Status Report for Buildings and Construction: Towards a Zero-emission, Efficient and Resilient Buildings and Construction Sector, Nairobi, 2020.
4. Energy efficiency of the building stock in the EU: https://www.rics.org/en-in/news-insight/latest-news/news-opinion/energy-efficiency-of-the-building-stock-in-the-eu/ (dostęp: 19.07.2022 r.).
5. Długoterminowa strategia renowacji budynków. Wspieranie renowacji krajowego zasobu budowlanego. Załącznik do uchwały nr 23/2022 Rady Ministrów z dnia 9 lutego 2022 r.