Odpowiada radca prawny Andrzej Jastrzębski.
1. Czy w przypadku rozpoczęcia budowy wielobranżowej inwestor powinien zgłosić pisemnie do właściwego nadzoru budowlanego oświadczenie wyłącznie jednej osoby – kierownika budowy (zazwyczaj w specjalności konstrukcyjno-budowlanej) – o przejęciu obowiązków, czy też również powinni być zgłoszeni oświadczeniem poszczególni kierownicy robót branżowych?
2. Czy w przypadku rozpoczęcia budowy wielobranżowej inwestor powinien zgłosić pisemnie do właściwego nadzoru budowlanego oświadczenie wyłącznie jednoosobowo inspektora nadzoru w branży wiodącej (zazwyczaj w specjalności konstrukcyjno-budowlanej) o przejęciu obowiązków, czy też również powinni być zgłoszeni oświadczeniem poszczególni inspektorzy robót branżowych?
3. Czy w przypadku zakończenia budowy wielobranżowej inwestor powinien zgłosić pisemnie do właściwego nadzoru budowlanego oświadczenie wyłącznie jednoosobowo kierownika budowy (zazwyczaj w specjalności konstrukcyjno-budowlanej) o zakończeniu budowy, czy też również powinny być dostarczone oświadczenia poszczególnych kierowników robót branżowych o zakończeniu budowy?
Obowiązki, opisane w pytaniach 1 i 2, obciążają inwestora według art. 41 ust. 4 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 7 lipca 1997 r. – Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 ze zm.), zgodnie z którym inwestor jest obowiązany zawiadomić o zamierzonym terminie rozpoczęcia robót budowlanych, na które jest wymagane pozwolenie na budowę, właściwy organ oraz projektanta sprawującego nadzór nad zgodnością realizacji budowy z projektem co najmniej na siedem dni przed ich rozpoczęciem, dołączając na piśmie: oświadczenie kierownika budowy (robót), stwierdzające sporządzenie planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz przyjęcie obowiązku kierowania budową (robotami budowlanymi), a także zaświadczenie, o którym mowa w art. 12 ust. 7; w przypadku ustanowienia nadzoru inwestorskiego – oświadczenie inspektora nadzoru inwestorskiego, stwierdzające przyjęcie obowiązku pełnienia nadzoru inwestorskiego nad danymi robotami budowlanymi, a także zaświadczenie, o którym mowa w art. 12 ust. 7.
W tym miejscu należy wskazać, że zgodnie z art. 17 Prawa budowlanego (Pb) uczestnikami procesu budowlanego są inwestor, inspektor nadzoru inwestorskiego, projektant i kierownik budowy lub kierownik robót. Przepis ten zawiera zamknięty katalog podmiotów będących uczestnikami procesu budowlanego, na których z tego tytułu spoczywają konkretne określone dalszymi przepisami powołanej ustawy obowiązki. W szczególności art. 42 ust. 4 tej ustawy stanowi, iż przy prowadzeniu robót budowlanych, do których kierowania jest wymagane przygotowanie zawodowe w specjalności techniczno-budowlanej innej niż posiada kierownik budowy, inwestor jest obowiązany zapewnić ustanowienie kierownika robót w danej specjalności. W przypadku kiedy na budowie działa zarówno kierownik budowy, jak i kierownik robót, to ten pierwszy jest obowiązany do poinformowania właściwego organu o objęciu swojej funkcji i realizacja tego obowiązku wyłącza konieczność takiego informowania ze strony kierowników poszczególnych robót. Potwierdza to już sama redakcja powołanej wyżej regulacji, wskazująca na subsydiarną (posiłkową, ewentualną) aktualizację obowiązku kierownika robót, w sytuacji kiedy nie jest ustanowiony kierownik budowy: „oświadczenie kierownika budowy (robót)”. A zatem obowiązek złożenia oświadczenia po stronie kierownika robót nie powstaje, jeśli na budowie jest także kierownik budowy. Skoro przedmiotowe oświadczenie kierownika budowy ma charakter obligatoryjny, to oświadczenie poszczególnych kierowników robót branżowych nie jest niezbędne, co potwierdza wykładnia językowa wskazanego przepisu wraz z użytą w niej liczbą pojedynczą: „oświadczenie kierownika”. Również względy celowościowe nawiązujące do usprawnienia procesu budowy wskazują, że wyprowadzanie z powołanej regulacji wymogu dodatkowego oświadczenia kierowników robót branżowych byłoby niecelowe. Kierownik budowy odpowiada za koordynację pracy kierowników robót branżowych i to objęcie przez niego funkcji podlega zgłoszeniu właściwemu organowi.
Powyższa wykładnia może zostać również zastosowana w odpowiedzi na drugie pytanie, odnoszące się do analogicznego oświadczenia poszczególnych inspektorów robót branżowych. Również w tym przypadku zastosowaną interpretację uzasadnia przede wszystkim wykładnia językowa. W art. 41 ust. 4 pkt 2 została również użyta liczba pojedyncza „oświadczenie inspektora nadzoru nad danymi robotami”. Z treści składanego oświadczenia w analizowanym zakresie, a także ze wzorów tego rodzaju oświadczeń znajdujących się w obrocie i udostępnianych przez powiatowych inspektoratów nadzoru budowlanego wynika, iż składane oświadczenie jest oświadczeniem o przyjęciu obowiązku pełnienia nadzoru inwestorskiego nad budową w całości, a nie nad poszczególnymi robotami branżowymi. Jeżeli jednak nie ma inspektora, który sprawowałby nadzór nad całą budową, tylko poszczególni inspektorzy branżowi, niezależni od siebie i niezhierarchizowani, to należy przyjąć, że każdy z nich powinien złożyć oświadczenie z art. 41 ust. 4 pkt 2. Jest to sytuacja odmienna od takiej, w której istnieje jeden główny kierownik budowy, sprawujący kierownictwo budowy w całości, oraz inni kierownicy robót branżowych, które wchodzą w skład budowy jako całości.
Kwestię zawiadomienia o zakończeniu budowy obiektu budowlanego reguluje art. 57 Pb, zgodnie z którym do zawiadomienia o zakończeniu budowy obiektu budowlanego lub wniosku o udzielenie pozwolenia na użytkowanie inwestor jest obowiązany dołączyć m.in. oświadczenie kierownika budowy o zgodności wykonania obiektu budowlanego z projektem budowlanym i warunkami pozwolenia na budowę oraz przepisami oraz oświadczenie o doprowadzeniu do należytego stanu i porządku terenu budowy, a także – w razie korzystania – drogi, ulicy, sąsiedniej nieruchomości, budynku lub lokalu.
Kierownik budowy,jako osoba odpowiadająca za budowę oraz koordynująca pracę poszczególnych kierowników robót, ma odpowiedni tytuł do oświadczenia o zgodności wykonania obiektu budowlanego z projektem budowlanym i warunkami pozwolenia na budowę oraz przepisami, a także o doprowadzeniu do należytego stanu i porządku terenu budowy. Wobec tak skonstruowanej regulacji osobą składającą przedmiotowe oświadczenie może być jedynie kierownik budowy, co potwierdza brak wymienienia tutaj kierownika robót. Nie wyklucza to niejednokrotnej konieczności wcześniejszego uzyskania przez kierownika budowy odpowiednich informacji oraz zapewnień od poszczególnych kierowników robót branżowych, tak aby składane przez niego oświadczenie odpowiadało rzeczywiście stanowi faktycznemu. Trzeba zatem przyjąć, że w przypadku zakończenia budowy obiektu wielobranżowego wystarczające jest, by odpowiednie oświadczenie złożył jedynie kierownik budowy jednoosobowo. Nie należy jednak zapominać o tym, iż art. 17 Pb odnosi się również do sytuacji, kiedy ze względu na specyfikę inwestycji powołano jedynie kierownika robót jako uczestnika procesu budowlanego. Jeżeli zatem na inwestycji nie będzie ustanowionego kierownika budowy, lecz jedynie kierownik robót, to właśnie on będzie zobowiązany do złożenia oświadczenia z art. 57 ust. 1 pkt 2 ustawy – Prawo budowlane.
