Gwarantem bezpieczeństwa osób pracujących na budowie są przepisy Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) [1], a także przepisy w Ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy [2] oraz w Ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny [3]. Te akty prawne mają na celu przyczynianie się zarówno do tworzenia przestrzeni wolności, bezpieczeństwa oraz sprawiedliwości, jak i do postępu społeczno-gospodarczego czy wreszcie do zapewnienia bezpieczeństwa osób pracujących na budowie.

Fot. © tadamichi – stock.adobe.com

Ochrona danych osobowych –informacje podstawowe

Ochrona osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych jest jednym z praw podstawowych. Zgodnie z art. 8 ust. 1 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej [4] (dalej: Karta praw podstawowych) oraz na podstawie art. 16 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) [5] trzeba podkreślić, że każda osoba ma prawo do ochrony danych osobowych jej dotyczących.

Zasady i przepisy odnoszące się do ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem ich danych osobowych nie mogą – niezależnie od obywatelstwa czy miejsca zamieszkania takich osób – naruszać podstawowych praw i wolności, w szczególności prawa do ochrony danych osobowych.

>>> Praca inżyniera ze sztuczną inteligencją. Na jakie przepisy powinien się on przygotować

>>> Odpowiedzialność dyscyplinarna inżynierów budownictwa

>>> Odpowiedzialność rzeczoznawcy budowlanego

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 [1] ma się przyczyniać do tworzenia przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości oraz unii gospodarczej, postępu społeczno-gospodarczego, wzmacniania i konwergencji gospodarek na rynku wewnętrznym, a także do pomyślności ludzi.

Przetwarzanie danych osobowych należy zorganizować w taki sposób, aby służyło ludzkości. Prawo do ochrony danych osobowych nie jest prawem bezwzględnym; należy je postrzegać w kontekście jego funkcji społecznej i wyważyć względem innych praw podstawowych w myśl zasady proporcjonalności.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 nie narusza praw podstawowych, wolności i zasad uznanych w Karcie praw podstawowych – zapisanych w traktatach – w szczególności prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, domu oraz komunikowania się, ochrony danych osobowych, wolności myśli, sumienia i religii, wolności wypowiedzi i informacji, wolności prowadzenia działalności gospodarczej, prawa do skutecznego środka prawnego i dostępu do bezstronnego sądu oraz różnorodności kulturowej, religijnej i językowej.

Integracja społeczno-gospodarcza, wynikająca z funkcjonowania rynku wewnętrznego, doprowadziła do znacznego zwiększenia transgranicznych przepływów danych osobowych. Wzrosła ich wymiana między podmiotami publicznymi i prywatnymi, w tym osobami fizycznymi, zrzeszeniami i przedsiębiorstwami w Unii Europejskiej.

Od organów krajowych państw członkowskich prawo unii coraz częściej wymaga, by w celu wykonania swoich obowiązków lub realizacji zadań w imieniu organu innego państwa członkowskiego współpracowały ze sobą i wymieniały się danymi osobowymi.

W dalszej części artykułu:

ZASADY DOTYCZĄCE PRZETWARZANIA DANYCH OSOBOWYCH
PROCES REKRUTACYJNY PRACOWNIKA BUDOWLANEGO
POZYSKIWANIE PRACOWNIKA NA PODSTAWIE UMÓW CYWILNOPRAWNYCH
Przykład praktyczny
Z praktyki sądowej
Zasada ochrony życia prywatnego
Ochrona informacji o sobie
WARUNKI WYRAŻENIA ZGODY NA PRZETWARZANIE DANYCH OSOBOWYCH PRZEZ OSOBĘ WYKONUJĄCĄ PRACE BUDOWLANE

>>> Cały artykuł dostępny jest w numerze 9/2025 miesięcznika „Inżynier Budownictwa”.

>>> Członkowie Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa mają dostęp do miesięcznika przez portal członkowski >>>

Przemysław Gogojewicz
Kancelaria Usług Prawnych Gogojewicz & Współpracownicy Radcy Prawni i Doradcy Podatkowi

Literatura
1. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE
(ogólne rozporządzenie o ochronie danych) [t.j. Dz.Urz. UE.L Nr 119, str. 1].
2. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465 ze zm.).
3. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1061 ze zm.).
4. Karta praw podstawowych Unii Europejskiej z dnia 14 grudnia 2007 r. (Dz.U.UE.C z 2007 r. nr 303 poz. 1).
5. Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.U. z 2004 r. nr 90 poz. 864/2).

W ramach inwestycji wybudowany zostanie nowy wiadukt nad linią kolejową Berlin–Warszawa w nieco innej lokalizacji niż obecny. Stary obiekt jest już wyeksploatowany i po oddaniu do ruchu nowego wiaduktu zostanie rozebrany.

Zadanie przewiduje także poprawę bezpieczeństwa ruchu drogowego poprzez budowę ronda, które zastąpi niebezpieczne skrzyżowanie drogi krajowej 92 i drogi powiatowej Wilkowo–Świebodzin. Powstaną również chodniki, przejścia dla pieszych i ścieżki rowerowe, a także elementy bezpieczeństwa ruchu drogowego.

Fot. GDDKiA

Inwestycja przebiega w nowym śladzie, dzięki czemu w trakcie budowy ruch będzie możliwy po starym przebiegu drogi.

Zmiana przebiegu drogi krajowej, w tym zmiana lokalizacji skrzyżowania i wiaduktu, wpłynie na poprawę funkcjonowania układu komunikacyjnego oraz zwiększy bezpieczeństwo ruchu drogowego. Umożliwi również poruszanie się pojazdów nienormatywnych.

Wykonawca na przeprowadzenie wszystkich prac i uzyskanie decyzji o pozwoleniu na użytkowanie ma 19 miesięcy od podpisania umowy, z wyłączeniem okresów zimowych (pomiędzy połową grudnia i połową marca).

Źródło: GDDKiA

I. Specyfika branży budowlanej wymaga kompleksowego podejścia do kwestii związanych z odpowiedzialnością zawodową. Program ubezpieczeniowy, który przygotowała Compensa Towarzystwo Ubezpieczeń S.A. Vienna Insurance Group we współpracy z Polską Izbą Inżynierów Budownictwa, uwzględnia złożoność projektów realizowanych przez inżynierów budownictwa oraz skalę potencjalnych ryzyk. Nasza współpraca z Izbą to przykład tego, jak sektor ubezpieczeniowy może wspierać profesjonalistów w ich codziennej działalności, dopasowując w elastyczny sposób ochronę do specyfiki poszczególnych zawodów.

Niniejszy artykuł będący początkiem cyklu opracowań adresowanych do inżynierów budownictwa porusza kwestię ubezpieczenia obowiązkowego OC inżynierów, jego przedmiotu ochrony i przede wszystkim zalet odpowiadających wyzwaniom procesu inwestycyjnego. Sytuacja osoby poszkodowanej jest lepsza, gdy jej dłużnikiem jest nie tylko osoba odpowiedzialna za powstałą szkodę, ale również jego ubezpieczyciel OC. Zawarcie umowy ubezpieczenia obowiązkowego OC zwiększa prawdopodobieństwo, a wręcz pełni funkcję gwarancyjną, że roszczenia odszkodowawcze zostaną rzeczywiście spełnione.

II. Konstrukcja umowy ubezpieczenia obowiązkowego OC jest skorelowana z problemami procesu inwestycyjnego, zwłaszcza w podstawowych kierunkach odpowiedzialności takich jak: Inżynier – Inwestor (zarówno odpowiedzialność kontraktowa, jak i deliktowa); Inżynier – Wykonawca (odpowiedzialność deliktowa);

Inżynier – osoby trzecie (odpowiedzialność deliktowa)

Uczestnikami procesu budowlanego, w rozumieniu ustawy, są:

• inwestor;
• inspektor nadzoru inwestorskiego;
• projektant;
• kierownik budowy lub kierownik robót.

A poza tym: wykonawca, geodeta, geolog, inwestor zastępczy, inżynier kontraktu.

III. Wybrane problemy procesu budowlanego w związku z pełnieniem samodzielnych funkcji technicznych związane z ochroną OC:

1. Z istoty umowy o roboty budowlane wynika, że wykonawca odpowiada za techniczny rezultat swoich prac, chyba że wady robót powstały na skutek wadliwości dostarczonych przez inwestora materiałów albo na skutek wykonania robót zgodnie ze wskazówkami zamawiającego, a wykonawca zachował się zgodnie z art. 655 kodeksu cywilnego, uprzedzając zamawiającego o niebezpieczeństwie nieosiągnięcia zamierzonego rezultatu. Ze względu na treść art. 355 kodeksu cywilnego wykonawca robót budowlanych będzie wolny od odpowiedzialności za wady, jeżeli przy dołożeniu należytej staranności nie mógł zauważyć błędów we wskazówkach zamawiającego. Dostarczony przez zamawiającego projekt stanowi wskazówkę inwestora co do sposobu wykonania robót. Wykonawca jest zatem wolny od odpowiedzialności za wady robót wynikające z wad projektu, jeżeli o wadach tych uprzedził zamawiającego lub też mimo dołożenia należytej staranności wad nie był w stanie zauważyć. Taka sytuacja występuje, gdy w dokumentacji są wady, dla wykrycia których potrzeba wiadomości specjalistycznych lub ich wykrycie wymaga weryfikacji dokumentacji, do czego wykonawca robót nie jest zobowiązany.
2. Kto powierza wykonanie czynności drugiemu, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną przez sprawcę przy wykonywaniu powierzonej mu czynności, chyba że nie ponosi winy w wyborze albo że wykonanie czynności powierzył osobie, przedsiębiorstwu lub zakładowi, które w zakresie swej działalności zawodowej trudnią się wykonywaniem takich czynności.
3. Podmiotem odpowiedzialnym za koordynację działań wielu wykonawców pracujących na tym samym odcinku jest kierownik budowy. Jego zadaniem jest zorganizowanie budowy i kierowanie budową obiektu budowlanego w sposób zgodny z projektem lub pozwoleniem na budowę, przepisami, w tym techniczno-budowlanymi, oraz przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy. Każdy wykonawca odpowiada więc za swoje zaniedbania, a za szkody wynikłe z braku koordynacji – kierownik budowy.
4. Inżynier Kontraktu działający zgodnie z procedurami FIDIC, to nic innego jak tzw. bezstronny kontroler. Prawo budowlane nie zawiera pojęcia Inżyniera Kontraktu. Funkcja ta została wprowadzona przez Międzynarodową Federację Inżynierów Konsultantów (skrót z jęz. francuskiego FIDIC) w związku z wejściem Polski do UE. Założeniem tej regulacji jest prowadzenie budowy zgodnie z ujednoliconymi zasadami ustalonymi przez FIDIC dla realizowania inwestycji budowlanych współfinansowanych ze środków strukturalnych. Umowy o roboty budowlane zawarte według przepisów FIDIC nazywane są kontraktem, którego stronami są inwestor i wykonawca.
5. Jak wynika z warunków FIDIC, Inżynier Kontraktu ma być niezależny i działać bezstronnie, bez względu na stosunek prawny łączący go z inwestorem. Mimo pośredniczenia we wszystkich umowach zawieranych między inwestorem a wykonawcą Inżynier Kontraktu nigdy nie może być stroną. Powinien zadbać o to, aby w umowach między inwestorem i wykonawcą istniała równowaga obowiązków oraz korzyści. Wbrew dosłownemu brzmieniu Inżynier Kontraktu nie jest osobą fizyczną, lecz zespołem specjalistów, uczestniczących w procesie budowlanym.
6. Zaniedbania Inżyniera Kontraktu, których skutkiem jest szkoda poniesiona przez któregokolwiek uczestnika procesu budowlanego mogą powodować powstanie jego obowiązku odszkodowawczego.
7. Odpowiedzialność Inżyniera Kontraktu wobec Inwestora, z którym zawarł umowę – art. 471 KC.
8. Szczególnie istotnym problemem odszkodowawczym jest kwestia szkód wynikających z zaniedbań dotyczących zakresu obowiązków IK wykraczających poza zakres obowiązków inspektora nadzoru inwestorskiego.
9. Do podstawowych obowiązków projektanta należy:

a. opracowanie projektu budowlanego w sposób zgodny z wymaganiami ustawy, ustaleniami określonymi w decyzjach administracyjnych dotyczących zamierzenia budowlanego, obowiązującymi przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej;

b. zapewnienie, w razie potrzeby, udziału w opracowaniu projektu osób posiadających uprawnienia budowlane do projektowania w odpowiedniej specjalności;

c. wzajemne skoordynowanie techniczne wykonanych przez osoby, o których mowa w pkt b, opracowań projektowych, zapewniające uwzględnienie zawartych w przepisach zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w procesie budowy, z uwzględnieniem specyfiki projektu budowlanego, oraz zapewnienie zgodności projektu technicznego z projektem zagospodarowania działki lub terenu oraz projektem architektoniczno-budowlanym;

d. określenie obszaru oddziaływania obiektu

10. Podstawowe kategorie szkód wyrządzonych przez projektanta to szkody wynikające z wad dokumentacji projektowej jako samoistnego przedmiotu umowy o prace projektowe oraz szkody wynikające z wad obiektu budowlanego, który powstał w oparciu i na podstawie wadliwej dokumentacji projektowej.

IV. Przedmiotem ubezpieczenia kierowanym do Inżynierów Budownictwa jest odpowiedzialność cywilna Ubezpieczonego Inżyniera za szkody wyrządzone przez działanie lub zaniechanie Ubezpieczonego w okresie trwania ochrony ubezpieczeniowej, w związku z wykonywaniem zawodu w zakresie określonym w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 11 grudnia 2003 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej architektów oraz inżynierów budownictwo (Dz. U. Nr 220, poz. 2174).

Odpowiedzialnością Ubezpieczyciela objęte są roszczenia osoby poszkodowanej dotyczące szkód będących następstwem działań i zaniechań, które zaistniały w okresie ubezpieczenia, chociażby osoba poszkodowana (osoba uprawniona) zgłosiła je po tym okresie z zachowaniem terminów przewidzianych dla przedawnienia roszczeń.

W obecnym programie ochrony suma gwarancyjna wzrosła do kwoty 100 000 EUR na każdy wypadek ubezpieczeniowy obejmując zakresem szkody powstałe na terytorium całego świata. Idąc naprzeciw oczekiwaniom środowiska branżowego, uszczegółowiono listę czynności zawodowych Inżyniera, które są objęte ochroną w ramach ubezpieczenia obowiązkowego tj.

1) odpowiedzialność Ubezpieczonego za szkody wyrządzone w wyniku rażącego niedbalstwa Ubezpieczonego, a Ubezpieczyciel rezygnuje z prawa dochodzenia roszczeń regresowych wobec tego Ubezpieczonego z tego tytułu;

2) działalność gospodarczą osoby fizycznej – Ubezpieczonego,  w ramach której wykonuje on samodzielne funkcje techniczne w budownictwie w ramach posiadanych uprawień;

3) działania i zaniechania osób zatrudnionych przez Ubezpieczonego na umowę o pracę lub na podstawie umów prawa cywilnego, wykonujących ją pod nadzorem i w granicach samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie wykonywanych przez Ubezpieczonego w ramach posiadanych uprawnień jak również działalność indywidualnie Ubezpieczonych osób wykonujących samodzielne funkcje techniczne w budownictwie na podstawie umowy o pracę lub umów prawa cywilnego będących członkami PIIB;

4) odpowiedzialność Ubezpieczonego za szkody wyrządzone przez Ubezpieczonego osobom fizycznym zatrudnionym przez Ubezpieczonego na podstawie umowy o pracę (pracownikom) lub wykonującym roboty lub usługi na rzecz Ubezpieczonego na podstawie umowy prawa cywilnego, powstałe w związku ze świadczeniem pracy, robót lub usług na rzecz Ubezpieczonego w tym pracownikom podległym Ubezpieczonemu będącemu zatrudnionym na umowę o pracę lub umów prawa cywilnego;

5) odpowiedzialność Ubezpieczonego wykonującego kontrole okresowe, w tym wynikające z art. 61 pkt 2 Prawa budowlanego;

6) odpowiedzialność Ubezpieczonego wykonującego samodzielne funkcje techniczne w budownictwie w ramach działalności firm budowlanych, pracowni projektowych oraz obsługi inwestycji budowlanych;

7) odpowiedzialność Ubezpieczonego za szkody wynikające z wykonywania wszelkich projektów (w tym także wykonawczych, techniczno-budowlanych, technologicznych i innych), a także koncepcji oraz innych opracowań projektowych zawierających: odpowiednie dokumentacje geotechniczne, obliczenia i analizy statyczne i wytrzymałościowe konstrukcji i elementów konstrukcji,  w tym analizy stanów granicznych nośności (SGN) i/lub stanów granicznych użytkowalności (SGU), opracowań inżynierii ruchu, opracowań inżynierii sanitarnej i środowiska, opracowań elektrotechnicznych, opracowań teletechnicznych i systemów zarządzania ruchem, opracowań środowiskowych, akustycznych, wodno-melioracyjnych wraz z koniecznymi opisami, obliczeniami oraz dokumentacją rysunkową i kosztorysową;

8) odpowiedzialność Ubezpieczonego za szkody powstałe wskutek działań wojennych, stanu wojennego, rozruchów i zamieszek, a także aktów terroru;

9) odpowiedzialność Ubezpieczonego za szkody wynikające z wykonywania czynności majstra budowlanego oraz za szkody wynikające z wykonywania czynności inżyniera budowy i kierownika robót oraz asystenta projektanta;

10) odpowiedzialność Ubezpieczonego za szkody powstałe wskutek wykonywania inwentaryzacji architektoniczno-budowlanej i badań obiektów budowlanych, w tym budynków zabytkowych, opracowań technicznych oraz opinii, ocen i ekspertyz technicznych;

11) odpowiedzialność Ubezpieczonego za szkody powstałe wskutek koordynacji międzybranżowej pracy projektantów branżowych niezależnie od wiodącej branży projektu;

12) odpowiedzialność Ubezpieczonego za szkody powstałe wskutek udziału w ramach postępowania administracyjnego wszczętego z inicjatywy inwestora związanego z przygotowaniem i projektowaniem inwestycji;

13) odpowiedzialność Ubezpieczonego za szkody powstałe wskutek analiz dynamicznych, wpływów drgań sejsmicznych i parasejsmicznych na obiekty budowlane, wpływów eksploatacji górniczej na posadowienie obiektów budowlanych;

14) odpowiedzialność Ubezpieczonego za szkody powstałe na skutek wadliwego sporządzania analiz przedprojektowych;

15) odpowiedzialność Ubezpieczonego za szkody wynikające z wykonywania czynności rzeczoznawcy budowlanego, biegłego sądowego, doradcy technicznego miedzy innymi dokonującego kontroli rzeczowej przedsięwzięć deweloperskich, inżyniera kontraktu między innymi w procedurach FIDIC;

16) odpowiedzialność cywilną Ubezpieczonego za szkody będące następstwem wypadków ubezpieczeniowych, które miały miejsce na terenie całego świata;

17) odpowiedzialność Ubezpieczonego za szkody wynikające z wykonywania czynności kierownika budowy lub robót, inspektora nadzoru, projektanta, sprawdzającego oraz pełniącego nadzór autorski dla przedsięwzięć, dla których zgodnie z Prawem budowlanym nie jest konieczne uzyskanie decyzji o pozwoleniu na budowę lub decyzji wynikających z przepisów szczególnych;

18) odpowiedzialność Ubezpieczonego za szkody powstałe na skutek sporządzania charakterystyk energetycznych oraz audytu energetycznego;

19) odpowiedzialność Ubezpieczonego za szkody wynikające z wykonywania czynności rzeczoznawcy ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych;

20) odpowiedzialność Ubezpieczonego za szkody wynikające z wykonywania czynności rzeczoznawcy ds. sanitarno-higienicznych;

21) odpowiedzialność Ubezpieczonego za szkody wynikające z wykonywania czynności rzeczoznawcy ds. bezpieczeństwa i higieny pracy.

Ubezpieczyciel nie obejmuje ochroną ubezpieczeniową wyłącznie szkód:

1. wynikłych z przekroczenia ustalonych kosztów, przy czym za przekroczenie ustalonych kosztów nie uznaje się wzrostu kosztów inwestycji, które by nie powstały, gdyby nie popełniono błędu będącego następstwem wykonywania przez Ubezpieczonego zawodu,
2. powstałych w wyniku nałożenia kar umownych, przy czym wyłączenie nie obejmuje kar umownych zapłaconych na rzecz których Ubezpieczony wykonywał zawód, a które by nie powstały gdyby nie popełniono błędu będącego następstwem wykonywania zawodu przez Ubezpieczonego,
3. wyrządzonych wskutek naruszenia praw autorskich i patentów,
4. powstałych w wyniku normalnego zużycia lub wadliwej eksploatacji obiektów budowlanych,
5. powstałych po skreśleniu Ubezpieczonego z listy członków PIIB, a także w okresie zawieszenia w prawach członka PIIB, chyba że szkoda jest następstwem wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie w okresie przed skreśleniem lub zawieszeniem.

V. Nowością w przypadku ubezpieczenia obowiązkowego OC jest również możliwość zawarcia indywidualnie drogą elektroniczną umowy nadwyżkowej obejmującej sumy gwarancyjnej od 100 000 EURO do 1 000 000 EURO. Istotne jest to, że oferowany przedmiot ochrony w ramach ubezpieczeń nadwyżkowych obejmuje swoim zakresem tak jak w programie podstawowym czynności wymienione w pkt. IV (1do 21) niniejszego artykułu.

Katedra Geotechniki i Wytrzymałości Materiałów wraz z Katedrą Mechaniki Budowli i Materiałów Politechniki Krakowskiej zapraszają do udziału w 7. edycji konferencji Budownictwo – Infrastruktura – Górnictwo, której tematem przewodnim jest zrównoważony rozwój w górnictwie i inżynierii geotechnicznej. Wydarzenie, nad którym patronat medialny objęło czasopismo „Inżynier Budownictwa”, odbędzie się w dniach 23–24 października 2025 r. w Krakowie i stanowi część obchodów 80-lecia Politechniki Krakowskiej.

W programie przewidziano sesje referatowe, warsztaty, sesję posterową oraz uroczystą kolację inżynierską, sprzyjające wymianie doświadczeń i integracji środowiska praktyków jak i naukowców. Tematyka obejmuje m.in. wpływ eksploatacji górniczej na infrastrukturę, zagadnienia sejsmiczne i geotechniczne oraz bezpieczeństwo budowli.

Szczegóły i rejestracja: www.l9.wil.pk.edu.pl/konferencja-big
Kontakt: konferencjabig@pk.edu.pl

Miesięcznik „Inżynier Budownictwa” podczas gali XXIX edycji konkursu „Modernizacja Roku & Budowa XXI wieku” na Zamku Królewskim w Warszawie uhonorował firmę Timber Project S.A. za realizację obiektu Park Wodny Polanica-Zdrój, natomiast kwartalnik „Przewodnik Projektanta” wyróżnił Franta Group Architekt Maciej Franta za projekt budynku mieszkalnego, wielorodzinnego „Żorro” by Blockhaus. Wyróżnienia wręczył Adam Krzykowski – redaktor główny Wydawnictwa PIIB.

Fot. 1. Gala konkursu „Modernizacja Roku & Budowa XXI w.”

Park Wodny w Polanicy-Zdroju wyróżnia się kilkoma kluczowymi rozwiązaniami technologicznymi w zakresie budowy, m.in. adaptacją zapomnianej infrastruktury z użyciem nowoczesnych metod rewitalizacji. Inwestycja kosztowała ponad 20 mln zł, z czego niemal 12 mln zł pochodziło z programu
„Polski Ład”. To miejsce, które łączy rekreację, bezpieczeństwo i nowoczesną architekturę.

Fot. 2. Wręczenie wyróżnienia dla firmy Timber Project S.A.

Budynek mieszkalny „Żorro” w Żorach, zaprojektowany przez pracownię Franta Group Architekt Maciej Franta, mieści 51 mieszkań i wyróżnia się kaskadowymi tarasami oraz czarną elewacją, która pełni zarówno funkcję estetyczną, jak i praktyczną. Projekt stawia na komfort mieszkańców – przestronne balkony są jak „letnie ogrody”, powiększając powierzchnię użytkową i dając możliwość własnej aranżacji. „Żorro” pokazuje, że nawet w średnim mieście można tworzyć nowoczesne i funkcjonalne budynki wielorodzinne, które łączą estetykę z dostępnością.

Kacper Kordalski

Fot. 1. archiwum konkursu „Modernizacja Roku & Budowa XXI wieku”, fot. 2. Kacper Kordalski

Przeczytaj też:

Elżbieta Janiszewska-Kuropatwa członkiem zwyczajnym Akademii Inżynierskiej w Polsce

Profesor Stanisław Kuś – inżynier, który budował mosty między pokoleniami

Postępowanie przetargowe dotyczące Systemu Obsługi Bagażu (BHS – Baggage Handling System) prowadzone było w trybie dialogu konkurencyjnego. W lipcu 2025 roku doszło do otwarcia ofert składających się z trzech kwot netto za dostawę i montaż systemu BHS wyrażoną w euro oraz za utrzymanie i konserwację systemu w części podstawowej, czyli przez okres pięciu lat od dnia uruchomienia lotniska, wyrażoną w złotówkach, a także opcję jej przedłużenia na kolejne pięć lat również wyrażoną w złotówkach.

BEUMER Group Poland Sp. z o.o. zaproponował wynagrodzenie netto za dostawę i montaż BHS w wysokości 198 mln euro, natomiast za utrzymanie i konserwację części podstawowej: 116 mln zł i 123 mln zł w opcji przedłużenia umowy.

Konsorcjum firm Vanderlande Logistics GmbH oraz Vanderlande Logistics, Unipessoal Lda zaproponowało wynagrodzenie netto za dostawę i montaż BHS w wysokości 115 mln euro, natomiast za utrzymanie i konserwację części podstawowej 97 mln zł i 93 mln zł w opcji przedłużenia umowy.

W 2024 r. CPK opublikowało informację o wszczęciu postępowania na dostawę Systemu Obsługi Bagażu. W odpowiedzi na powyższe, trzy podmioty, wszystkie z UE, złożyły wnioski o dopuszczenie do udziału w postępowaniu. Po szczegółowej weryfikacji m.in. pod kątem doświadczenia (warunkiem udziału było m.in. uruchomienie w ciągu ostatnich 25 lat systemu BHS w portach lotniczych o przepustowości co najmniej 30 mln pasażerów rocznie) wszystkie podmioty zostały dopuszczone do dialogu konkurencyjnego. W kwietniu 2025 r. wszystkie podmioty uczestniczące w dialogu konkurencyjnym zostały zaproszone do złożenia ofert.

System obsługi bagażu, który jest nazywany sercem terminala pasażerskiego, będzie zajmował w budynku powierzchnię ok. 80 tys. mkw. Szacowana długość taśmociągów służących do transportu bagażu to ponad 16 km. BHS dla Lotniska CPK będzie bazował na technologii ICS (Individual Carrier System), która polega na transportowaniu bagażu w pojemnikach (na tackach). Pozwala ona na 100-procentowe śledzenie i sortowanie bagażu, zmniejsza ryzyko jego uszkodzenia oraz umożliwia modułową rozbudowę w zależności od tempa wzrostu ruchu lotniczego i potrzeb rozwijającego się terminala.

>>> CPK i PHH z umową o współpracy. Spółki zainwestują w bazę hotelową Airport City

>>> Budowa tunelu dalekobieżnego CPK w Łodzi. Wykonawca przejął komorę startową Retkinia

>>> CPK wybrał wykonawcę projektu Centrum Przetwarzania Danych

W maju 2025 roku zostało ogłoszone postępowanie w trybie dialogu konkurencyjnego na budowę terminala lotniskowego. Pod koniec sierpnia 5 konsorcjów złożyło wnioski o dopuszczenie do udziału w postępowaniu. Wykonawcę poznamy w 2026 roku, wówczas też zostanie podpisana umowa z wybranym konsorcjum.

W 2026 roku mają rozpocząć się pierwsze prace na budowie nowego portu lotniczego. W planach jest rozpoczęcie budowy fundamentów głębokich, czyli tzw. palowanie.

Plan postępowań inwestycyjnych spółki CPK zakłada, że w latach 2026-2028 uruchomionych zostanie niemal 100 postępowań o wartości powyżej 1 mln zł netto każdy. Tylko w 2026 roku orientacyjna wartość przetargów sięgnie ok. 40 mld zł.

Według zaktualizowanego harmonogramu, lotnisko CPK ma zostać uruchomione przed końcem 2032 r. – jednocześnie z odcinkiem Kolei Dużych Prędkości między Warszawą i Łodzią, który jest na etapie zaawansowanego projektowania, wykupu nieruchomości, a na terenie Łodzi prac budowlanych.

Źródło: Biuro prasowe CPK

W konstrukcjach, których układy są dzielone na zespoły elementów płaskich, przekazujących obciążenia grawitacyjne i klimatyczne zbierane z ich obudowy oraz przekazywane kolejno na elementy podpierające, stosuje się połączenia rozbieralne. Węzły warsztatowe są zwykle spawane, natomiast montażowe są przygotowywane z przyspawanych części (składników), które następnie łączy się na śruby lub sworznie podczas scalania.

Wprowadzenie normy PN-EN 1993-1-1 [1] przyniosło znaczące zmiany w zakresie łączników stosowanych w stalowych konstrukcjach śrubowych. Używane produkty muszą spełniać wymagania europejskich norm jakościowych. W przypadku innych rodzajów połączeń, np. łączników specjalnych, ich cechy techniczne i wszelkie wymagane badania muszą być wskazane w specyfikacji projektu budowlanego.

Standardowe łączniki stosowane w konstrukcjach stalowych zgodnie z normami PN-EN 1993-1-8 [2] oraz PN-EN 1090-2 [3] można podzielić na dwie główne grupy:

• wstępnie sprężone połączenia cierne wykonywane za pomocą zestawów śrubowych zgodnie z normą PN-EN 14399 [4] – dostępne na rynku od kilku lat i określane jako zestawy HV lub HR;
• śruby do połączeń niesprężanych według nowej normy PN-EN 15048 [5] – ich dostępność jest obecnie ograniczona tylko do kilku wytwórców, lecz w niedalekiej przyszłości ich stosowanie będzie coraz bardziej powszechne.

Zestawy śrubowe do połączeń sprężanych HV i HR

Oznaczenia HV i HR dotyczą zestawów śrub sprężanych. Skrót HV pochodzi od niemieckiego terminu „Hochfest Vorgespannt” (wysoka wytrzymałość, sprężone). Pojęcie HR wprowadzone w Anglii oznacza wysoką wytrzymałość. Obie śruby są stosowane w konstrukcjach stalowych obciążonych statycznie oraz dynamicznie. Śruby sześciokątne typu HV i HR są przystosowane do większego rozmiaru klucza niż śruby standardowe, co zapewnia większą powierzchnię styku pod łbem i pozwala lepiej rozłożyć naprężenia.

W połączeniach sprężanych zakładkowych (ciernych) siły przekazywane są pomiędzy przylegającymi częściami poprzez tarcie stykających się powierzchni. Wzajemne tarcie wywołane jest naciągiem trzpienia śruby uzyskiwanym poprzez odpowiednie dokręcenie nakrętki. Połączenia śrubowe wstępnie sprężone są stosowane w celu zapewnienia odporności na poślizg wzajemnie łączonych części w przypadku konstrukcji zlokalizowanych w regionach sejsmicznych lub takich, które są w inny sposób poddawane obciążeniom dynamicznym (kategoria B w stanie granicznym użytkowalności lub C w stanie granicznym nośności). Jeśli połączenia nie są projektowane ze względu na poślizg złącza, wstępne sprężenie nie jest wymagane. Wstępne sprężanie jest również wykorzystywane w celu poprawy odporności na zmęczenie i długoterminowej trwałości.

W dalszej części artykułu:

Zestawy śrubowe do połączeń sprężanych HV i HR cd.
Tab. Normy europejskie śrub do połączeń sprężanych HR, HV oraz HRC
Śruby do połączeń niesprężanych SB według normy PN-EN 15048
Tab. Grubości podkładek w zależności od średnicy śruby
Tab. Wartości sił sprężania dla śruby HV (klasa 10.9)
Tab. Wartości momentów obrotowych przy kontrolowanym dokręcaniu śrub SB

>>> Cały artykuł dostępny jest w numerze 9/2025 miesięcznika „Inżynier Budownictwa”.

>>> Członkowie Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa mają dostęp do miesięcznika przez portal członkowski >>>

Mirosław Broniewicz
Politechnika Białostocka, Katedra Konstrukcji Budowlanych i Mechaniki Budowli

Literatura
1. PN-EN 1993-1-1:2006 Eurokod 3: Projektowanie konstrukcji stalowych – Część 1-1: Reguły ogólne i reguły dla budynków.
2. PN-EN 1993-1-8:2006 Eurokod 3: Projektowanie konstrukcji stalowych – Część 1-8: Projektowanie węzłów.
3. PN-EN 1090-2+A1:2024 Wykonanie konstrukcji stalowych i aluminiowych – Część 2: Wymagania techniczne dotyczące konstrukcji stalowych.
4. PN-EN 14399-1:2015 Zestawy śrubowe wysokiej wytrzymałości do połączeń sprężanych – Część 1: Wymagania ogólne.
5. PN-EN 15048-1:2016 Zestawy śrubowe do połączeń niesprężanych – Część 1: Wymagania ogólne.

– Guten Tag liebe Zuhörer, guten Tag Herr Deka! Auf den Wunsch unserer Zuhörer möchten wir unsere heutige Sendung dem Thema der Schalung widmen. Wer die Bauwerke aus Beton aufziehen will, kommt um die Schalung nicht herum. Warum sie so wichtig ist und welche Aufgaben sie zu erfüllen hat, versucht uns unser geehrter Gast, Herr Christian Deka, zu erklären. Herr Deka, was ist eigentlich eine Schalung und warum ist sie unerlässlich?
– Guten Tag liebe Herrschaften, guten Tag Herr Redakteur! Eine Schalung ist eine befristete oder feste Gussform, in die der Frischbeton eingebracht wird, bis er völlig ausgehärtet ist. Auf diese Weise wird dem Beton die gewünschte geometrische Form gegeben. Die Schalungskonstruktion soll auch genug standsicher, dicht und formstabil sein, um der große Last des Frischbetons sowie der Belastung von Arbeitern und Maschinen standhalten. Von großer Bedeutung ist auch die Qualität der Schalung, die sich direkt auf das spätere Erscheinungsbild der Betonoberfläche niederschlägt. Alle Verunreinigungen in der Schalung sind später im fertigen Bauteil sichtbar und können im schlimmsten Fall die Eigenschaften des Betons beeinflussen. Die Verschalung soll sich auch durch Maßgenauigkeit kennzeichnen, um den Maßen des späteren Bauteils zu entsprechen.
– Aus welchen Materialien kann eine Schalung gefertigt werden?
– Die Anwendung finden in diesem Fall u.a. Holz, Stahl, Kunststoff oder Aluminium. Die Holzschalung ist sicherlich am preiswertesten. Da sie meistens nur einmal genutzt wird, eignet sie sich sehr gut besonders für individuelle Formen und kleinere Bauvorhaben. Sie setzt sich aus Holzbrettern zusammen, die mithilfe von Pflöcken im Boden fixiert und mit Querstreben stabilisiert werden. Eine aus Stahl gefertigte Schalung ist sehr robust und formstabil, aber teurer. Sie kennzeichnet sich durch hohe Wiederverwendbarkeit. Eine Kunststoffschalung ist leicht, wetterbeständig und leicht zu reinigen. Ähnlich wie Stahlschalung ist für sie hoher Preis und niedrige Saugfähigkeit charakteristisch.
– Was macht eigentlich eine Schalung aus?
– Unabhängig von den für die Schalungskonstruktion angewendeten Materialien, besteht sie immer aus denselben Elementen. Dazu gehören eine Schalungshaut, die direkte Kontaktfläche zum Frischbeton bildet und die Oberflächenbeschaffenheit des fertigen Betonteils bestimmt, und einer in der Regel außen liegenden Tragkonstruktion, die die Schalungshaut stabilisiert und bis zum vollständigen Aushärten des Betons auch tragende Funktion übernimmt. Typische Elemente der Tragkonstruktion sind Schalungsträger, Gurtungen und Schalungsanker.
– Herr Deka, was für Schalungsarten lassen sich unterscheiden?
– Je nach dem Einsatzort unterscheiden wir zwischen Schalungen für Ausgrabungen, Deckenund Wandschalungen. In Bezug auf Wiederverwendbarkeit lassen sich die Schalungen in Mehrwegschalungen und verlorene Schalungen einteilen. Wie der Name schon sagt werden die Mehrwegschalungen für mehrfache Verwendung konzipiert. Sie sind so konstruiert, dass sie mehrfach demontiert, gereinigt und für neue Betonierarbeiten wiederverwendet werden können. Die verlorene Schalung dagegen verbleibt nach dem Betonieren im Bauteil und wird nie wieder abgebaut. Dieses Schalungssystem hat auch Zusatznutzen z.B. in Form von Wärmedämmung. Im Hinblick auf die Anwendung sollten wir auch bewegliche Schalungssysteme erwähnen. Zu nennen sind hier Gleit- und Kletterschalungen. Eine Gleitschalung ist ein kontinuierliches aufsteigendes Schalungssystem, bei dem der Beton ohne Unterbrechung in die Form gegossen wird, während sich die Schalung oft mit hydraulischen Pressen langsam nach oben bewegt. Es wird u.a. beim Betonieren von schlanken und hohen Bauwerken wie z.B. Schornsteine, Tanks oder Brückenpylone angewendet. Die Kletterschalung ist ein Schalungssystem für den vertikalen Betonbau, das sich abschnittsweise nach oben bewegt, sobald der jeweils darunterliegende Betonabschnitt ausgehärtet ist.
– Herr Deka, ich bedanke mich bei Ihnen sehr herzlich fürs Gespräch und bei Ihnen, liebe Hörer, für Aufmerksamkeit. Auf Wiederhören!
– Auf Wiederhören!

Deskowania

– Dzień dobry, drodzy słuchacze, dzień dobry, panie Deka! Na życzenie naszych odbiorców chcielibyśmy poświęcić dzisiejszą audycję tematowi deskowania. Kto chce wznosić konstrukcje betonowe, nie uniknie zastosowania odpowiedniego szalunku. Dlaczego jest on tak ważny i jakie zadania ma do spełnienia – spróbuje nam wyjaśnić nasz szanowny gość, pan Christian Deka. Panie Deka, czym właściwie jest szalunek i dlaczego jest niezbędny?
– Dzień dobry, szanowni państwo, dzień dobry, panie redaktorze! Szalunek to tymczasowa lub stała forma odlewnicza, do której wylewana jest świeża mieszanka betonowa, aż do jej całkowitego zastygnięcia. W ten sposób uzyskuje on pożądany geometryczny kształt. Konstrukcja szalunku musi być wystarczająco stabilna, szczelna i odporna na odkształcenia, aby wytrzymać nie tylko duże obciążenia generowane przez sam beton, ale również te, które wytwarzane są przez ekipę budowlaną czy maszyny. Należy zwrócić również uwagę na jakość zastosowanego deskowania, gdyż przekłada się ona bezpośrednio na późniejszy wygląd powierzchni betonu. Wszelkie zanieczyszczenia znajdujące się w szalunku będą widoczne w gotowym elemencie i w najgorszym wypadku mogą wpłynąć również na właściwości samego betonu. Musimy zadbać również o to, by deskowanie w precyzyjny sposób odpowiadało wymiarom późniejszego elementu budowlanego.
– Z jakich materiałów może być wykonany szalunek?
– W tym przypadku zastosowanie znajdują m.in. drewno, stal, tworzywa sztuczne czy aluminium. Deskowanie drewniane jest z pewnością najtańsze. Ponieważ zazwyczaj jest stosowane tylko raz, bardzo dobrze nadaje się do form indywidualnych i mniejszych projektów budowlanych. Składa się ono zasadniczo z desek drewnianych, które są przymocowywane do podłoża za pomocą kołków i stabilizowane wspornikami poprzecznymi. Szalunek stalowy jest bardzo trwały i odporny na odkształcenia, ale droższy. Cechuje go za to możliwość wielokrotnego użycia. Deskowanie z tworzywa sztucznego jest lekkie, odporne na warunki atmosferyczne i łatwe do czyszczenia. Podobnie jak szalunek stalowy, charakteryzuje się wysoką ceną i niską chłonnością.
– Co właściwie składa się na deskowanie?
– Niezależnie od materiałów użytych do budowy szalunku, zwykle tworzą go te same elementy. Należy do nich poszycie szalunku, czyli warstwa, która ma bezpośredni kontakt ze świeżą mieszanką betonową i decyduje o fakturze powierzchni gotowego elementu betonowego, oraz zazwyczaj zewnętrzna konstrukcja nośna, która stabilizuje poszycie i do czasu całkowitego stwardnienia betonu pełni również funkcję nośną. Typowe elementy konstrukcji nośnej to także dźwigary i kotwy szalunkowe oraz rygle.
– Panie Deka, jakie rodzaje deskowania możemy wyróżnić?
– W zależności od miejsca zastosowania rozróżniamy szalunki stropowe, ścienne i do wykopów. Ze względu na możliwość ponownego użycia dzielimy je na szalunki uniwersalne i tracone. Jak sama nazwa wskazuje, szalunki uniwersalne są przeznaczone do wielokrotnego montażu, demontażu, czyszczenia i ponownego wykorzystania podczas kolejnych prac związanych z betonem. Natomiast szalunki tracone pozostają po zabetonowaniu w elemencie i nigdy nie są demontowane. Wartością dodaną użycia tego systemu deskowania może być stworzenie okazji dla dodatkowej izolacji termicznej. Ze względu na zastosowanie możemy wyróżnić przesuwny system szalunkowy. W tym kontekście warto wymienić szalunki ślizgowe i samowznoszące. Szalunek ślizgowy to system deskowania, w którym beton jest nieprzerwanie wlewany do formy, podczas gdy szalunek za pomocą siłowników hydraulicznych powoli i w sposób ciągły przesuwa się ku górze. Stosowany jest on m.in. podczas wznoszenia wąskich oraz wysokich obiektów, takich jak kominy, zbiorniki czy pylony mostów. Szalunek samowznoszący to specjalny system deskowania, który w przeciwieństwie do deskowania ślizgowego przesuwa się ku górze stopniowo, po tym jak znajdująca się poniżej warstwa betonu ulegnie związaniu.
– Panie Deka, bardzo dziękuję za rozmowę, a Państwu, drodzy słuchacze, za uwagę.
– Do usłyszenia!
– Do usłyszenia!

Słownictwo/Vokabeln
Schalung f – deskowanie, szalunek
aufziehen – wznosić
unerlässlich – niezbędny
befristet – tymczasowy
fest – stały
Gussform f – forma odlewnicza
Frischbeton m – świeża mieszanka betonowa
einbringen – umieścić, wlać
aushärten – stwardnieć
standsicher – stabilny
dicht – szczelny
formstabil – odporny na odkształcenia
standhalten – opierać się, wytrzymywać
Qualität f – jakość
Erscheinungsbild n – wygląd
Verunreinigung f – zanieczyszczenie
Kunststoff m – tworzywo sztuczne
Bauvorhaben n – projekt budowlany
Holzbrett n – deska drewniana
Pflock m – kołek
fixieren – mocować
Querstrebe f – wspornik poprzeczny
robust – trwały
Wiederverwendbarkeit f – wielokrotność użycia
wetterbeständig – odporny na działanie warunków atmosferycznych
saugfähig – chłonny
Schalungshaut f – poszycie szalunku
Oberflächenbeschaffenheit f – faktura powierzchni

Tragkonstruktion f – konstrukcja nośna
stabilisieren – stabilizować
Schalungsträger m – dźwigar szalunkowy
Gurtung f – rygiel
Schalungsanker m – kotwa szalunkowa
Schalung für Ausgrabungen f – deskowanie do wykopów
Decken-/Wandschalung f – szalunek stropowy/ścienny
Mehrwegschalung f – deskowanie uniwersalne
verlorene Schalung f – deskowanie tracone
abbauen – demontować
Zusatznutzen m – dodatkowa korzyść
bewegliches Schalungssystem n – przesuwny system szalunkowy
Gleit-/Kletterschalung f – szalunek ślizgowy/samowznoszący
kontinuierlich – w sposób ciągły
hydraulische Presse f – siłownik hydrauliczny
Tank m – zbiornik
Brückenpylon m – pylon mostowy

Użyteczne zwroty/Nützliche Ausdrücke
um etwas herumkommen – uniknąć czegoś
sich auf etwas niederschlagen – przekładać się na coś
im schlimmsten Fall – w najgorszym wypadku

Przygotowała Agnieszka Czech

W obiektach przemysłowych znajdują się pomieszczenia o różnym przeznaczeniu – od prostych przestrzeni magazynowych po pomieszczenia techniczne. Kluczową rolę w zapewnieniu właściwego ich użytkowania odgrywają trzy podstawowe rodzaje oświetlenia: sztuczne, naturalne oraz awaryjne.

W praktyce ocena oświetlenia opiera się najczęściej na jednym parametrze – natężeniu światła. Takie podejście jest jednak niewystarczające. Pełna analiza wymaga uwzględnienia wielu czynników, w tym: rozkładu światła na stanowisku pracy i w jego otoczeniu, poziomu olśnienia, barwy światła, modelowania, efektywności energetycznej oraz współczynnika utrzymania.

Aby zapewnić pracownikom optymalne warunki widzenia podczas długotrwałej, codziennej pracy, kluczowe są dobór i rozmieszczenie źródeł światła. Należy wziąć pod uwagę aranżację pomieszczenia zgodną z jego przeznaczeniem, kolorystykę powierzchni i wyposażenia oraz umiejscowienie stanowisk pracy, co przyczynia się zarówno do efektywności działania, jak i bezpieczeństwa pracy.

>>> Zanieczyszczenie światłem – przyczyny, skutki, sposoby ograniczania

>>> Olśnienie świetlne w obiektach budowlanych

Fot. © Robert Przybysz – stock.adobe.com

Znaczenie światła dla funkcjonowania człowieka jest nie do przecenienia. Oświetlenie otoczenia miejsca pracy i aktywności wpływa zarówno na jakość widzenia, jak i na efektywność. Dobre oświetlenie nie tylko umożliwia wydajną i precyzyjną pracę, ale także sprzyja odpoczynkowi. Ponadto może mieć właściwości relaksacyjne oraz lecznicze – działać antydepresyjnie, wspomagając, a w wielu przypadkach nawet zastępując terapię farmakologiczną.

Prawidłowa aranżacja pomieszczeń w obiektach przemysłowych: produkcyjnych, administracyjnych, socjalnych itp. w dużej mierze zależy od ich oświetlenia. W tego typu przestrzeniach stosuje się jednocześnie różne jego rodzaje:

• ogólne – obejmujące całe pomieszczenie;
• stanowiskowe – skoncentrowane na miejscu wykonywania pracy;
• naturalne – niezbędne i wymagane w miejscach stałej pracy;
• awaryjne – zapewniające bezpieczeństwo oraz umożliwiające ewakuację w przypadku awarii czy zagrożenia.

>>> Oświetlenie ewakuacyjne w obiektach użyteczności publicznej

>>> Nowoczesne oświetlenie stanowisk pracy w biurze

Parametry oceny każdego z nich zostały określone w normach. Na potrzeby analizy poprzedzającej projektowanie nowych czy też oceny już użytkowanych obiektów warto znać typowe wartości najczęściej stosowanych wielkości świetlnych dla oświetlenia ogólnego i stanowiskowego, zapewniających komfort widzenia:

• natężenie oświetlenia w miejscach pracy: > 500 lx, a w całym pomieszczeniu > 300 lx;
• natężenie oświetlenia o charakterze antydepresyjnym: > 2000 lx;
• równomierność oświetlenia: nie mniejsza niż 20%;
• optymalny przedział długości fal świetlnych źródeł światła: 507–555 nm;
• temperatura barwowa: 3000 K;
• oddawanie barw: Ra = 80;
• luminancja (jaskrawość): do 4000 cd/m².

Funkcjonowanie oświetlenia można ocenić na podstawie analizy dwóch grup zagadnień:

• efektu prac budowlanych (rozmieszczenia lamp i okien, kolorystyki ścian, sufitów oraz podłóg, funkcjonalności instalacji elektrycznej);
• zastosowanego wyposażenia i aranżacji wnętrz (oświetlenia stanowiskowego, rodzaju maszyn i mebli, rozmieszczenia stanowisk pracy, a także określenia ich przeznaczenia).

Analiza projektowanego lub eksploatowanego oświetlenia pozwala uzyskać wymagane wartości z uwzględnieniem złożoności zagadnienia wynikającej z różnorodności i wielości parametrów wymagających oceny.

W dalszej części artykułu:

OŚWIETLENIE PODSTAWOWE
OŚWIETLENIE AWARYJNE
CHARAKTERYSTYCZNE PARAMETRY OŚWIETLENIA
Natężenie oświetlenia i strumień światła. Gęstość powierzchniowa mocy i moc świetlna
Oświetlenie pola zadania oraz pól bezpośredniego i dalszego otoczenia
Rozkład luminancji
Oddawanie barw
Otoczenie świetlne
Ujednolicona ocena olśnienia
Wyznaczenie współczynnika utrzymania i czasu użytkowania
Sprawność funkcjonalna oświetlenia
Luminancja opraw świetlnych
ŚWIATŁO DZIENNE
WZGLĘDY ENERGETYCZNE

>>> Cały artykuł dostępny jest w numerze 9/2025 miesięcznika „Inżynier Budownictwa”.

>>> Członkowie Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa mają dostęp do miesięcznika przez portal członkowski >>>

mgr inż. Aleksander Łozowski
PBM ZREM Kompenerg

Nadmierna wilgotność masowa, już na poziomie 4%, w murze ceglanym obniża jego właściwości termoizolacyjne o połowę. To z kolei prowadzi do spadku temperatury ścian, wzrostu wilgotności powietrza i w konsekwencji – do nieprzyjemnego chłodu w pomieszczeniach.

Niestety, 4% wilgotności masowej to również próg, od którego zaczyna się intensywny rozwój mikroorganizmów i grzybów pleśniowych. Ci nieproszeni lokatorzy nie tylko niszczą strukturę budynku, nadtrawiając tynki, cegły i zaprawę swoimi kwasami organicznymi, ale przede wszystkim stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia. Zarodniki grzybów pleśniowych, unoszące się w powietrzu, są wdychane przez ludzi, prowadząc do szeregu dolegliwości i chorób.

Grzyby pleśniowe mogą wywoływać trzy główne rodzaje schorzeń: alergie, grzybice oraz zatrucia grzybowe. Długotrwała ekspozycja na ich działanie może skutkować rozwojem astmy oskrzelowej, grzybicy płuc, a nawet uszkodzeniem wątroby i nerek. W skrajnych przypadkach istnieje ryzyko poważniejszych chorób, w tym nowotworów.

Aby chronić zdrowie mieszkańców oraz konstrukcję budynku, niezbędne jest nie tylko docieplenie, ale przede wszystkim skuteczna i trwała izolacja przeciwwilgociowa. Samo ocieplenie ścian bez wcześniejszego osuszenia oraz zabezpieczenia przegród przynosi efekt odwrotny od zamierzonego – sprzyja szybszemu rozwojowi korozji biologicznej.

Iniekcja Krystaliczna^® i materiały Crystarid^® zapewniają skuteczne rozwiązanie problemu wilgoci.

Osiągane jest to poprzez wytworzenie mineralnej, aktywnie działającej bariery hydroizolacyjnej zarówno w płaszczyźnie poziomej, jak i pionowej. Skuteczność Iniekcji Krystalicznej^® została wielokrotnie potwierdzona, również w przypadku murów o dużej grubości, wysokim stopniu zawilgocenia oraz zasolenia.

>>> Iniekcja Krystaliczna^® – pozioma i pionowa izolacja przeciwwilgociowa

>>> Iniekcja Krystaliczna^® i termomodernizacja budynków

Kluczową rolę w tej technologii odgrywają specjalistyczne materiały iniekcyjne marki Crystarid^®, stworzone z myślą o pełnej kompatybilności z Iniekcją Krystaliczną^®. Preparaty Crystarid^®-IK oraz Crystarid^®-IK Aktywator to certyfikowane wyroby budowlane, przeznaczone do zabezpieczania murów z cegły, kamienia i betonu. Dzięki unikalnej recepturze tworzą one w murze trwałą, krystaliczną barierę, która blokuje kapilarne podciąganie wody.

Technologia Iniekcji Krystalicznej^® jest wdrażana i rozwijana przez spadkobierców dr. inż. Wojciecha Nawrota oraz współautorów rozwiązań patentowych – mgr. inż. Macieja Nawrota i Jarosława Nawrota w ramach Autorskiego Parku Technologicznego. Ważne jest, aby pamiętać, że wyłącznie mgr inż. Maciej Nawrot i Jarosław Nawrot, jako licencjodawcy, posiadają uprawnienia do udzielania praw licencyjnych i używania chronionych znaków towarowych Iniekcja Krystaliczna^® oraz Crystarid^®. Dystrybucja materiałów iniekcyjnych Crystarid^® jest prowadzona wyłącznie przez Autorski Park Technologiczny Zakład Osuszania Budowli mgr inż. Maciej Nawrot. Tylko licencjonowane firmy mają dostęp do tej technologii i preparatów.

Wybór właściwej technologii oraz certyfikowanych materiałów ma kluczowe znaczenie – chodzi przecież o coś więcej niż mur, chodzi o zdrowie domowników.

Iniekcja Krystaliczna^® Autorski Park Technologiczny mgr inż. Maciej Nawrot, Jarosław Nawrot
ul. Warszawska 28, 05-082 Blizne Łaszczyńskiego, tel. 601 32 82 33, 601 33 57 56, info@crystarid.pl