Zapewnienie warunków bezpieczeństwa pożarowego w obiekcie budowlanym to podstawowe kryterium jego dopuszczenia do użytkowania. W części I artykułu omówiono zagadnienie uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej.
Zapewnienie warunków bezpieczeństwa pożarowego w obiekcie budowlanym to podstawowe kryterium jego dopuszczenia do użytkowania. W części I artykułu omówiono zagadnienie uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej.
Szczególne znaczenie w procesie budowlanym ma art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane [1] określający podstawowe wymagania zapewniające prawidłowe projektowanie, budowę i utrzymanie obiektu budowlanego. Obiekt budowlany wraz ze związanymi z nim urządzeniami budowlanymi można uważać za prawidłowo zaprojektowany, budowany i oddany do użytkowania oraz utrzymany, jeśli nastąpiło to lub następuje zgodnie z obowiązującymi przepisami, przy uwzględnieniu zasad wiedzy technicznej. Podstawowym warunkiem tej prawidłowości jest zapewnienie w danym obiekcie budowlanym między innymi wymagań dotyczących bezpieczeństwa pożarowego. Pojęcie bezpieczeństwa pożarowego jest ściśle związane z obowiązującymi przepisami w tym zakresie, przy czym można rozróżnić dwa sposoby ich formułowania:
w postaci nakazów i zakazów odnoszących się do pewnych charakterystyk,
w postaci wymagań użytkowych.
W pierwszym przypadku przepisy mają w dużym stopniu charakter formalnoprawny, a miarą bezpieczeństwa pożarowego jest zgodność wykonania budynku z podanymi w tych przepisach wymaganiami. Jeżeli nie są spełnione którekolwiek z wymagań zawartych w przepisach, to bezpieczeństwo pożarowe w budynku nie jest zapewnione, natomiast jeżeli wszystkie wymagania zawarte w przepisach zostały spełnione, to można założyć, że jest on prawidłowo zabezpieczony przed pożarem lub miejscowym zagrożeniem. W drugim przypadku miarą bezpieczeństwa pożarowego jest czas do osiągnięcia stanów krytycznych konstrukcji w poszczególnych częściach budynku.
Uzgadnianie projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej
Fundamentalnym aktem prawnym w zakresie bezpieczeństwa pożarowego jest ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej [2]. Ustawa ta była – z różnych powodów – wielokrotnie nowelizowana. Aktualnie obowiązująca treść opublikowana została w Dz. Ustaw z 2002 r. nr 147, poz 1229. Art. 6 ust. 2 tej ustawy zobowiązuje autorów dokumentacji projektowej do zapewnienia jej zgodności z wymogami ochrony przeciwpożarowej, co jest odzwierciedleniem art. 20 ustawy – Prawo budowlane nakładającego na projektanta obowiązek uzyskania wymaganych opinii, uzgodnień i sprawdzeń rozwiązań projektowych między innymi pod względem bezpieczeństwa pożarowego. Szczegóły tego obowiązku określił minister właściwy do spraw wewnętrznych w rozporządzeniu z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej [5]. Wynika z niego, iż nie każdy projekt budowlany wymaga takiego uzgodnienia, lecz jedynie projekty dotyczące obiektu budowlanego, w stosunku do którego Państwowa Straż Pożarna, zgodnie z przepisami Prawa budowlanego, ma prawo zająć stanowisko przed przystąpieniem do jego użytkowania. Projektami budowlanymi wymagającymi uzgodnień pod względem ochrony przeciwpożarowej objęte są następujące rodzaje obiektów:
1) budynki zawierające strefę pożarową zakwalifikowaną do kategorii zagrożenia ludzi ZL I lub ZL II;
2) budynki należące do grupy wysokości: średniowysokie, wysokie lub wysokościowe, zawierające strefę pożarową zakwalifikowaną do kategorii zagrożenia ludzi ZL III, ZL IV lub ZL V;
3) budynki niskie zawierające strefę pożarową o powierzchni przekraczającej 1000 m2, zakwalifikowaną do kategorii zagrożenia ludzi ZL III, obejmującą kondygnację nadziemną inną niż pierwsza;
4) budynki niskie zawierające strefę pożarową zakwalifikowaną do kategorii zagrożenia ludzi ZL V
i mające ponad 50 miejsc noclegowych;
5) obiekty budowlane inne niż budynek, przeznaczone do użyteczności publicznej lub zamieszkania zbiorowego, w których przewiduje się możliwość jednoczesnego przebywania w strefie pożarowej ponad 50 osób na powierzchni do 2000 m2;
{mospagebreak}
6) budynki zawierające strefę pożarową produkcyjną lub magazynową, wolno stojące urządzenia
technologiczne lub zbiornik poza budynkami oraz plac składowy albo wiaty, jeżeli zachodzi co najmniej jeden z następujących warunków:
a) strefa pożarowa produkcyjna lub magazynowa wymienionych obiektów budowlanych ma powierzchnię przekraczającą 1000 m2
oraz gęstość obciążenia ogniowego przekraczającą 500 MJ/m2,
b) występuje zagrożenie wybuchem;
7) garaże wielopoziomowe;
8) obiekty budowlane objęte obowiązkiem wykonania systemu sygnalizacji pożarowej lub stałych urządzeń gaśniczych;
9) parkingi dla pojazdów przewożących ładunki niebezpieczne;
10) przeciwpożarowe zbiorniki wodne oraz stanowiska czerpania wody do celów przeciwpożarowych;
11) tunele o długości ponad 100 m.
Strefa pożarowa to budynek lub jego część oddzielona od innych budynków elementami oddzielenia przeciwpożarowego bądź też pasami wolnego terenu o szerokości nie mniejszej niż dopuszczalne odległości od innych budynków, określone zgodnie z obowiązującymi przepisami techniczno-budowlanymi. Częścią budynku, stanowiącą strefę pożarową jest także jego kondygnacja, jeżeli klatki schodowe i szyby dźwigowe w tym budynku są obudowane, zamykane drzwiami o klasie odporności ogniowej co najmniej EI 30, wyposażonej w urządzenia zapobiegające zadymieniu lub służące do usuwania dymu. Powierzchnia strefy pożarowej jest obliczana jako powierzchnia wewnętrzna budynku lub jego części, przy czym wlicza się do niej także powierzchnię antresoli. Dopuszczalne powierzchnie stref pożarowych ZL, PM i IN oraz zasady ich powiększania określone zostały rozporządzeniem w sprawie warunków technicznych [4].
Uzgodnieniu podlegają także rozbudowy lub modernizacje obiektów albo kapitalne remonty, jeśli charakter lub rozmiar robót wymaga sporządzenia dokumentacji projektowej.
Ponadto zgodnie z postanowieniami zawartymi w art. 30 ust. 3 Prawa budowlanego uzgodnieniom podlegają również projekty zagospodarowania działki lub terenu w przypadku budowy instalacji gazowej zbiornikowej na gaz płynny z pojedynczym zbiornikiem o pojemności do 7 m3, przeznaczonych do zasilania instalacji gazowych w budynkach mieszkalnych jednorodzinnych.
Celem uzgodnień jest stwierdzenie zgodności zawartych w projekcie rozwiązań z wymogami ochrony przeciwpożarowej. Podstawą do dokonania uzgodnień są dane określone przez projektanta, dotyczące warunków ochrony przeciwpożarowej obiektu budowlanego, obejmujące w szczególności:
1) powierzchnię, wysokość i liczbę kondygnacji;
2) odległość od obiektów sąsiadujących, granic działki, drogi publicznej, lasu, linii energetycznej itp.;
3) parametry pożarowe występujących substancji palnych, do których zalicza się przede wszystkim własności fizyczne (stan skupienia, barwa, zapach, temperatura zapłonu, temperatura samozapalenia, granice wybuchowości, ciepło spalania) oraz własności chemiczne;
4) przewidywaną gęstość obciążenia ogniowego, obliczoną wg PN-B-
-02852 Ochrona Przeciwpożarowa Budynków, obliczanie gęstości obciążenia ogniowego oraz wyznaczanie względnego czasu trwania pożaru;
5) kategorię zagrożenia ludzi, przewidywaną liczbę osób na każdej kondygnacji i w poszczególnych pomieszczeniach;
6) ocenę zagrożenia wybuchem pomieszczeń oraz przestrzeni zewnętrznych dokonaną zgodnie
z rozporządzeniem z dnia 21 kwietnia 2006 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów [3] oraz PN-EN 1127-1:2001 dotyczącej zapobiegania przed wybuchem i ochrony przed wybuchem;
7) podział obiektu na strefy pożarowe;
{mospagebreak}
8) klasę odporności pożarowej budynku oraz klasę odporności ogniowej i stopień rozprzestrzeniania ognia elementów budowlanych;
9) warunki ewakuacji, oświetlenie awaryjne (bezpieczeństwa i ewakuacyjne) oraz przeszkodowe;
10) sposób zabezpieczenia przeciwpożarowego instalacji użytkowych, a w szczególności: wentylacyjnej, ogrzewczej, gazowej, elektroenergetycznej, odgromowej;
11) dobór urządzeń przeciwpożarowych w obiekcie, dostosowany do wymagań wynikających z przyjętego scenariusza rozwoju zdarzeń w czasie pożaru, a w szczególności: stałych urządzeń gaśniczych, systemu sygnalizacji pożarowej, dźwiękowego systemu ostrzegawczego, instalacji wodociągowej przeciwpożarowej, urządzeń oddymiających, dźwigów przystosowanych do potrzeb ekip ratowniczych;
12) wyposażenie w gaśnice;
13) zaopatrzenie w wodę do zewnętrznego gaszenia pożaru;
14) drogi pożarowe.
Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie warunków technicznych [4] budynki oraz ich części stanowiące odrębne strefy pożarowe z uwagi na przeznaczenie i sposób użytkowania dzieli się na:
ZL – mieszkalne, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej (charakteryzowane kategorią zagrożenia ludzi),
PM – produkcyjne i magazynowe,
IN – inwentarskie (służące do hodowli zwierząt).
Podstawowym parametrem, od którego uzależnione są wymagania ochrony przeciwpożarowej, są kategorie zagrożenia ludzi. W przypadku obiektów PM oraz IN jest to wartość gęstości obciążenia ogniowego, jak również fakt, czy obiekt zawiera pomieszczenia zagrożone wybuchem. Parametrami wspólnymi dla wymienionych obiektów są: wysokość, liczba kondygnacji, powierzchnia oraz liczba osób mogących przebywać w obiekcie, na poszczególnych kondygnacjach i w pomieszczeniach. Budynki oraz ich części stanowiące odrębne strefy pożarowe, określone jako ZL, zalicza się do jednej lub do więcej niż jednej spośród następujących kategorii zagrożenia ludzi:
ZL I – zawierające pomieszczenia przeznaczone do jednoczesnego przebywania ponad 50 osób nie będących ich stałymi użytkownikami, a nie przeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się,
ZL II – przeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się, takie jak szpitale, żłobki, przedszkola, domy dla osób starszych,
ZL III – użyteczności publicznej, niezakwalifikowane do ZL I i ZL II, ZL IV – mieszkalne,
ZL V – zamieszkania zbiorowego, niezakwalifikowane do ZL I i ZL II.
Strefy pożarowe zaliczane z uwagi na przeznaczenie i sposób użytkowania do więcej niż jednej kategorii zagrożenia ludzi powinny spełniać wymagania określone dla każdej z tych kategorii.
Należy podkreślić, że przepisy wykonawcze do ustawy o ochronie przeciwpożarowej dotyczą budynków zarówno nowo projektowanych, jak i już istniejących. Po ukazaniu się rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 21 kwietnia 2006 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów [3], w odniesieniu do wszystkich wymaganych w nim urządzeń przeciwpożarowych – systemów sygnalizacji pożarowej, dźwiękowych systemów ostrzegawczych, stałych urządzeń gaśniczych oraz urządzeń wchodzących w skład instalacji wodociągowej przeciwpożarowej, a także ich zasilania – dopuszcza się stosowanie rozwiązań zamiennych wskazanych w ekspertyzie rzeczoznawcy do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych i uzgodnionych z komendantem wojewódzkim PSP, jeżeli zapewnią one zachowanie warunków ochrony przeciwpożarowej obiektu. Rozwiązania zamienne mogą w uzgodnieniu z komendantem wojewódzkim dotyczyć również dróg pożarowych i przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę. Do dokonania takiej oceny niezbędna jest wiedza fachowa obejmująca nie tylko znajomość przepisów i stosowanych na świecie rozwiązań dotyczących bezpieczeństwa pożarowego obiektów, ale także doświadczenie z prowadzonych działań ratowniczych.
Uzgodnień dokonuje się z rzeczoznawcami do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych. Fakt dokonania uzgodnienia powinien być potwierdzony przez rzeczoznawcę przez ostemplowanie i podpisanie projektu. Ostemplowania dokonuje się na częściach rysunkowych egzemplarzy projektu budowlanego, wymaganych do uzyskania pozwolenia na budowę na rzucie kondygnacji podstawowej obiektu budowlanego oraz na mapie zagospodarowania działki lub terenu.
Akty prawne
[1] Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz.U. z 2003 r. Nr 207, poz. 2016 ze zm.).
[2] Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1229 ze zm.).
[3] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 kwietnia 2006 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. Nr 80, poz. 563).
[4] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 75, poz. 690).
[5] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej (Dz.U. Nr 121, poz. 1137).
DARIUSZ MARKIEWICZ
Zamów
prenumeratę
Artykuł zamieszczony
w „Inżynierze budownictwa”,
grudzień 2006.
Pełna treść aktów prawnych dostępna
w Niezbędniku www.inzynierbudownictwa.pl
