Prace na wysokości – cz. II

Stanowiska zorganizowane na rusztowaniu

Na podstawie rozporządzenia [1]:

– Przy pracach na rusztowaniach i innych podwyższeniach nieprzeznaczonych na pobyt ludzi, na wy­sokości do 2 m nad poziomem podłogi lub ziemi, niewymagających od pracownika wychylania się poza obrys urządzenia, na którym stoi, albo przyjmowania innej wymuszo­nej pozycji ciała grożącej upadkiem z wysokości, należy zapewnić, aby rusztowania były stabilne i zabez­pieczone przed nieprzewidywaną zmianą położenia oraz posiadały od­powiednią wytrzymałość na przewi­dywane obciążenie (§ 108 pkt 1).

– Przy pracach wykonywanych na rusztowaniach na wysokości powy­żej 2 m od otaczającego poziomu podłogi lub terenu zewnętrznego oraz na podestach ruchomych wi­szących należy w szczególności (§ 109 ust. 1):

–  zapewnić bezpieczeństwo przy komunikacji pionowej i dojścia do stanowiska pracy;

–  zapewnić stabilność rusztowań i odpowiednią ich wytrzymałość na przewidywane obciążenia.

Na podstawie rozporządzenia [3]:

– Rusztowania powinny być wykony­wane zgodnie z dokumentacją pro­ducenta albo projektem indywidual­nym (§ 108 ust. 1).

– Rusztowania systemowe powinny być montowane zgodnie z dokumen­tacją projektową z elementów pod­danych przez producenta badaniom na zgodność z wymaganiami kon­strukcyjnymi i materiałowymi, okre­ślonymi w kryteriach oceny wyro­bów pod względem bezpieczeństwa. Elementy rusztowań, innych niż wy­mienione, powinny być montowane zgodnie z projektem indywidualnym (§ 108 ust. 2 i 3).

Fot. 1 Nieprawidłowo ustawione ruszto­wanie (stężenie pionowe, pomosty robocze, balustrady, drabinki) [6]

– Na rusztowaniu należy umieścić ta­blicę określającą (§ 111 ust. 1):

–   wykonawcę montażu rusztowania z podaniem imienia i nazwiska albo nazwy oraz numeru telefonu;

–   dopuszczalne obciążenia pomo­stów i konstrukcji rusztowania.

– Rusztowania powinny być wykorzy­stywane zgodnie z przeznaczeniem (§ 111 ust. 2).

– Rusztowania powinny (§ 112):

–   posiadać pomost o powierzchni roboczej wystarczającej dla osób wykonujących roboty oraz do składowania narzędzi i niezbędnej ilości materiałów;

–   posiadać stabilną konstrukcję do­stosowaną do przeniesienia ob­ciążeń;

–   zapewniać bezpieczną komunika­cję i swobodny dostęp do stano­wisk pracy;

–   zapewniać możliwość wykonywa­nia robót w pozycji niepowodują- cej nadmiernego wysiłku;

–   posiadać poręcz ochronną (o któ­rej mowa w § 15 ust. 2);

–   posiadać piony komunikacyjne.

– Rusztowania stojakowe powinny mieć wydzielone bezpieczne piony komunikacyjne (§ 113 ust. 1).

– Odległość najbardziej oddalonego stanowiska pracy od pionu komunika­cyjnego rusztowania nie powinna być większa niż 20 m, a między pionami nie większa niż 40 m (§ 113 ust. 2).

– Rusztowania należy ustawiać na podłożu ustabilizowanym i wyprofilo­wanym, ze spadkiem umożliwiającym odpływ wód opadowych (§ 114).

– Liczbę i rozmieszczenie zakotwień rusztowania oraz wielkość siły kot­wiącej należy określić w projekcie rusztowania lub dokumentacji pro­ducenta (§ 115 ust. 1).

– Składowa pozioma jednego zamoco­wania rusztowania nie powinna być mniejsza niż 2,5 kN (§ 115 ust. 2).

– Konstrukcja rusztowania nie powin­na wystawać poza najwyżej położoną linię kotew więcej niż 3 m, a pomost roboczy umieszcza się nie wyżej niż 1,5 m ponad tą linią (§ 115 ust. 3).

– W przypadku odsunięcia rusztowa­nia od ściany ponad 0,2 m należy stosować balustrady, o których mowa w § 15 ust. 2, od strony tej ściany (§ 115 ust. 4).

– Równoczesne wykonywanie robót na różnych poziomach rusztowa­nia jest dopuszczalne, pod wa­runkiem zachowania wymaganych odstępów między stanowiskami pracy (§ 121 ust. 1 i 2). Odległości bezpieczne wynoszą w poziomie co najmniej 5 m, a w pionie wynikają z zachowania co najmniej jednego szczelnego pomostu, nie licząc pomostu, na którym roboty są wykonywane.

– Montaż, eksploatacja i demontaż rusztowań są zabronione (§ 123):

–   jeżeli o zmroku nie zapewniono oświetlenia pozwalającego na do­brą widoczność;

–   w czasie gęstej mgły, opadów deszczu, śniegu oraz gołoledzi;

–   w czasie burzy lub wiatru o pręd­kości przekraczającej 10 m/s.

– Pozostawianie materiałów i wyro­bów na pomostach rusztowań i ru­chomych podestach roboczych po zakończeniu pracy jest zabronione (§ 124).

– Zrzucanie elementów demontowa­nych rusztowań jest zabronione (§ 125).

– Rusztowania powinny być każdora­zowo sprawdzane, przez kierowni­ka budowy lub uprawnioną osobę, po silnym wietrze, opadach atmos­ferycznych oraz działaniu innych czynników, stwarzających zagro­żenie dla bezpieczeństwa wykona­nia prac, i przerwach roboczych dłuższych niż 10 dni oraz okreso­wo, nie rzadziej niż raz w miesiącu (§ 127 ust. 1 i 2). Zakres czynno­ści objętych sprawdzeniem określa instrukcja producenta lub projekt indywidualny.

– Rusztowania przejezdne powin­ny być zabezpieczone co najmniej w dwóch miejscach przed przypad­kowym przemieszczeniem (§ 131).

Stanowiska zorganizowane na drabinach

Na podstawie rozporządzenia Mini­stra Pracy i Polityki Socjalnej w spra­wie ogólnych przepisów bezpieczeń­stwa i higieny pracy [1]:

– Zamocowane na stałe drabiny lub klamry mogą być stosowane jako dojścia dodatkowe oprócz scho­dów, a zamiast schodów – tylko w wyjątkowych przypadkach uza­sadnionych względami użytkowymi lub gdy nie ma technicznych możliwości ich zastosowania (§ 21 ust. 3).

– Przy pracach na drabinach nieprzeznaczonych na pobyt ludzi, na wysokości do 2 m nad poziomem podłogi lub ziemi, niewymagających od pracownika wychylania się poza obrys urządzenia, na którym stoi, albo przyjmowania innej wymuszo­nej pozycji ciała grożącej upadkiem z wysokości, należy zapewnić, aby drabiny były stabilne i zabezpieczo­ne przed nieprzewidywaną zmianą położenia oraz posiadały odpowied­nią wytrzymałość na przewidywane obciążenie (§ 108).

Na podstawie rozporządzenia [3]:

– Dopuszcza się wykonywanie robót malarskich przy użyciu drabin roz­stawnych tylko do wysokości nie- przekraczającej 4 m od poziomu podłogi (§ 48 ust. 1).

– Drabiny należy zabezpieczyć przed poślizgiem i rozsunięciem oraz za­pewnić ich stabilność (§ 48 ust. 2).

– Drabina bez pałąków, której długość przekracza 4 m, przed podniesie­niem lub zamontowaniem powinna być wyposażona w prowadnicę pio­nową, umożliwiającą założenie urzą­dzenia samohamownego połączo­nego z linką bezpieczeństwa szelek bezpieczeństwa.

Fot. 4 Przy odsunięciu rusztowania od ściany na odległość ponad 0,2 m wykonano balustrady od strony ściany [8]

Stanowiska zorganizowane na elementach konstrukcyjnych

Przy pracach na: słupach, masz­tach, konstrukcjach wieżowych, ko­minach, konstrukcjach budowlanych bez stropów na wysokości powyżej 2 m nad poziomem terenu ze­wnętrznego lub podłogi należy przed rozpoczęciem prac sprawdzić stan techniczny konstrukcji lub urządzeń, na których mają być wykonywane prace, w tym ich stabilność, wytrzy­małość na przewidywane obciążenie oraz zabezpieczenie przed nieprzewidywaną zmianą położenia, a także stan techniczny stałych elementów konstrukcji lub urządzeń mających służyć do mocowania linek bezpie­czeństwa (§ 110 ust. 1 rozporzą­dzenia [3]).

Fot. 5 Wykonywanie prac z drabiny roz­stawnej na schodach [9]

Stanowiska w trakcie używa­nia techniki alpinistycznej

– Prace są wykonywane z wykorzy­staniem lin oraz sprzętu do usta­lania pozycji pracownika (fot. 7). Wymagają specjalistycznego wy­szkolenia oraz szerokiej wiedzy i sprawności fizycznej, dlatego w większości przypadków zleca­ne są firmom wyspecjalizowanym w tego typu pracach.

– Technika alpinistyczna ma zastoso­wanie podczas wykonywania prac:

– krótkotrwałych,

– na dużych wysokościach,

– w gęstej zabudowie miejskiej,

– w miejscach trudno dostępnych.

– Osoby korzystające z urządzeń krzesełkowych i drabin linowych powinny być dodatkowo zabezpie­czone przed upadkiem z wysokości za pomocą prowadnicy pionowej, zamocowanej niezależnie od lin no­śnych drabiny, krzesełka lub pode­stu (§ 142 ust. 1 rozporządzenia [3]).

– Prowadnica pionowa powinna być naciągnięta w sposób umożliwia­

jący przesuwanie w górę aparatu samohamującego i zabezpieczona przed odchylaniem się większym niż o 2 m (§ 142 ust. 2 i 3 rozporzą­dzenia [3]).

Fot. 6 Zabezpieczenie drabiny przystawnej przed zmianą położenia (fot. autor)

Fot. 7 Pracownik stosujący techniki alpini­styczne [7]

Zagadnienia nieuregulowane aktami prawnymi

Obowiązujące rozporządzenia nie re­gulują wszystkich zagadnień zmierza­jących do poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania prac na wysokości. Pominięto tak ważne tematy jak:

– Konieczność wyznaczenia (na etapie projektowania) wykonania (zgodnie z założeniami projekto­wymi) i odbioru punktów lub stref (rozciągnięte i umocowane na stałe do kotew linki) kotwienia linek i sze­lek bezpieczeństwa.

Ma to szczególne znaczenie przy wykonywaniu zabezpieczeń przed upadkiem z wysokości na dachach obiektów: wielkopowierzchniowych (w których brak jest murowanych przewodów dymowych lub wen­tylacyjnych) oraz starych pod­dawanych remontom (w których przewody dymowe lub wentylacyj­ne będą demontowane lub uległy zniszczeniu).

– Określenie nośności punktów ko­twienia linek i szelek bezpieczeń­stwa.

Nośność jest uzależniona od dłu­gości i wytrzymałości na zginanie trzpienia, do którego są mocowane linki, oraz nośności elementów łą­czących trzpień z podłożem.

– Konieczność stosowania kotew rusztowań prostopadłych do ścian budynku.

Kotwy nachylone do ściany budyn­ku posiadają mniejszą nośność, gdyż oprócz działających na nie sił wyrywających (prostopadłych) działają dodatkowo siły zginające (poziome).

Janusz Bednarczyk

Bibliografia

1.   Rozporządzenie Ministra Pracy i Po­lityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r w sprawie ogólnych przepi­sów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 ze zm. oraz z 2011 r. Nr 173, poz. 1034).

2.   Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 2014 r poz. 1502).

3.   Rozporządzenie Ministra Infrastruk­tury z dnia 6 lutego 2003 r w spra­wie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowla­nych (Dz.U. Nr 47, poz. 401).

4.   Rozporządzenie Ministra Infra­struktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budyn­ki i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 75, poz. 690 ze zm. oraz z 2013 r. poz. 926).

5.  Broszura Państwowej Inspekcji Pracy, Budownictwo. Ochrony indywidualne przed upadkiem z wysokości,

6.  Broszura Państwowej Inspekcji Pracy, Budownictwo. Praca na wysokości.

7.  Broszura powstała we współpracy Państwowej Inspekcji Pracy z fir­mą Assecuro, Budownictwo. Dobór środków technicznych zabezpiecza­jących przed upadkiem z wysokości, 2012.

8.  Broszura Państwowej Inspekcji Pracy, Budownictwo. Rusztowania.

9.  Broszura Państwowej Inspekcji Pracy, Budownictwo. Drabiny.

10. P. Kmiecik, D. Gnot, Budownictwo. Bezpieczne rusztowania, Wydaw­nictwo Państwowej Inspekcji Pracy, 2011.