Odpowiada dr inż. Kazimierz Staśkiewicz – przewodniczący Rady Koordynacyjnej Biur Projektów.
Często w projekcie budowlanym projektant nie ujmuje szczegółów technicznych, co w następstwie skutkuje sankcjami finansowymi z tytułu robót dodatkowych oraz niedotrzymaniem terminów. W powyższym przypadku wymaga się od wykonawcy wykonania robót zgodnie ze sztuką budowlaną i projektem, co pociąga za sobą poniesienie dodatkowych nakładów finansowych przez wykonawcę. Czy za niedokładnie wykonany projekt, który często nie ujmuje wszystkich szczegółów obiektu budowy, odpowiedzialność ma ponosić wykonawca, inwestor czy projektant?
Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz.U. Nr 243, poz. 1623) stanowi w art. 28 ust. 1: Roboty budowlane można rozpocząć jedynie na podstawie ostatecznej decyzji o pozwoleniu na budowę[…]. Artykuł 33 ust. 2 określa, że do wniosku o pozwolenie na budowę należy dołączyć cztery egzemplarze projektu budowlanego wraz z opiniami, uzgodnieniami, pozwoleniami i innymi dokumentami wymaganymi przepisami szczególnymi […].
Z kolei art. 34 ust. 3 pkt 2 określa, że projekt budowlany powinien zawierać projekt architektoniczno-budowlany, określający funkcję, formę i konstrukcję obiektu budowlanego, jego charakterystykę energetyczną i ekologiczną oraz proponowane niezbędne rozwiązania techniczne, a także materiałowe […].
W rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego (Dz.U. z 2003 r. Nr 120, poz. 1133 oraz Dz.U. z 2008 r. Nr 201, poz. 1239) określono w § 11, co powinien zawierać opis techniczny dla projektu architektoniczno-budowlanego, a w § 12 – zawartość części rysunkowej. Analiza tych ustaleń wskazuje, że zakres tego projektu nie obejmuje opracowania szczegółów technicznych, w tym np. rysunków zbrojenia, rysunków konstrukcji stalowych itp. Ustawa – Prawo budowlane nie określa innych stadiów niż projekt budowlany. Powstaje więc pytanie, jak nazywać stadia dokumentacji projektowej, na podstawie których sporządza się ofertę na wykonanie robót oraz wykonuje się roboty budowlane.
Dla wyjaśnienia zakresu dokumentacji projektowej, stanowiącej podstawę sporządzenia oferty i wykonania robót budowlanych, należy omówić ustalenia w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 2 września 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych (Dz.U. z 2004 r. Nr 202, poz. 2072). Rozporządzenie wydano na podstawie ustawy – Prawo zamówień publicznych, ale jest stosowane również dla inwestycji budowlanych nieobjętych zamówieniami publicznymi. Paragraf 4 tego rozporządzenia stanowi: Dokumentacja projektowa służąca do opisu zamówienia na wykonanie robót budowlanych, dla których jest wymagane pozwolenie na budowę, składa się w szczególności z: 1) projektu budowlanego w zakresie uwzględniającym specyfikę robót budowlanych; 2) projektów wykonawczych w zakresie, o którym mowa w § 5; 3) przedmiaru robót; 4) informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia […].
Projekty wykonawcze określa § 5 ust. 1:Projekty wykonawcze powinny uzupełniać i uszczegóławiać projekt budowlany w zakresie i stopniu dokładności niezbędnym do sporządzenia przedmiaru robót, kosztorysu inwestorskiego, przygotowania oferty przez wykonawcę i realizacji robót budowlanych.
2. Projekty wykonawcze zawierają rysunki w skali uwzględniającej specyfikę zamawianych robót i zastosowanych skal rysunków w projekcie budowlanym wraz z wyjaśnieniami opisowymi, które dotyczą: 1) części obiektu, 2) rozwiązań budowlano-konstrukcyjnych i materiałowych, 3) detali architektonicznych oraz urządzeń budowlanych, 4) instalacji i wyposażenia technicznego – których odzwierciedlenie na rysunkach projektu budowlanego nie jest wystarczające. Z powyższej regulacji dla obiektów realizowanych jako zamówienie publiczne wynika obowiązek dysponowania opracowaniem, o którym mowa w ust. 1 i 2. Mimo wniosków Izby Projektowania Budowlanego w ustawie – Prawo budowlane nie zostały zamieszczone dyspozycje, jakie opracowania projektowe i opisowe powinny stanowić podstawę sporządzenia oferty wykonania robót budowlanych w obiektach będących zamówieniem publicznym. Dla obiektów innych niż proste „mogą być niewystarczające opisy, rysunki służące realizacji obiektów”, o których mowa w art. 3 pkt 13, zawierającym definicje dokumentacji budowy. Stąd w zamówieniach publicznych występuje stadium projekt wykonawczy.
Odnośnie do odpowiedzialności oczywiście najprostsza odpowiedź jest, że odpowiedzialność za wykonany projekt ponosi projektant, ale w poszczególnych przypadkach może ona obejmować wszystkich uczestników procesu budowlanego:
1. Na inwestorze spoczywa odpowiedzialność zapewnienia opracowania projektu budowlanego i stosownie do potrzeb innych projektów (art. 18 ust. 1 pkt 1 ustawy – Prawo budowlane). Przez zapis ten należy rozumieć, że inwestor powinien zapewnić opracowanie projektu budowlanego i rysunków, i opisów służących realizacji obiektów, czyli projektu wykonawczego dla robót budowlanych, dla których wymagane jest pozwolenie na budowę. Bywa, że inwestor zleca wykonawcy roboty budowlane wraz w wykonaniem projektu wykonawczego, a także że inwestor nie widzi potrzeby wykonywania tego projektu, uważając, iż „dobry” wykonawca sobie poradzi.
2. Wykonawca robót budowlanych realizuje obiekt budowlany zgodnie z pozwoleniem na budowę. Tu trzeba rozpatrzeć dwa przypadki:
– inwestor dostarczył wykonawcy robót budowlanych pełną dokumentację projektową zawierającą projekt budowlany i projekt wykonawczy. Wykonawca powinien przy opracowaniu oferty lub przed podpisaniem umowy zapoznać się z dokumentacją i zgłosić ewentualne uwagi lub zastrzeżenia. Jeżeli uzna, że dokumentacja jest opracowana poprawnie, to podpisuje umowę o wykonaniu robót, a ewentualne drobne wątpliwości uzgadnia z projektantem w ramach nadzoru autorskiego.
Należy dodać, że występują przypadki, iż wykonawca nie zapozna się z dokumentacją i w trakcie budowy zgłasza do niej uwagi lub w celu usprawiedliwienia powstałych opóźnień zgłasza do inwestora błędy w dokumentacji lub żądania opracowania szczegółów. Dużą rolę w rozstrzyganiu powstających sporów może mieć inspektor nadzoru inwestorskiego oraz fakt, czy realizowane roboty budowlane są lub nie są zamówieniem publicznym;
– wykonawca w ramach umowy o wykonanie robót budowlanych został zobowiązany do wykonania projektu wykonawczego i zleca jego opracowanie innej jednostce niż ta, która opracowała projekt budowlany. Jest to rozwiązanie, które może przynieść niepotrzebne konflikty w trakcie realizacji robót, szczególnie w przypadku gdy projekt wykonawczy nie będzie w pełni zgodny z projektem budowlanym.
Reasumując, trzeba stwierdzić, że odpowiedzialność za dokumentację projektową ponosi nie tylko projektant, ale może również ponosić inwestor, jeżeli nie zapewnił opracowania pełnej dokumentacji projektowej lub zlecił wykonanie projektu wykonawczego innej jednostce projektowej niż ta, która wykonała projekt budowlany, oraz nie zapewnił w umowie konieczności jej uzgodnienia z autorem projektu budowlanego.
