Jak wygląda sytuacja prawna poszkodowanego w wypadku na budowie oraz sytuacja prawna inżyniera budownictwa, który był odpowiedzialny za powstanie tego wypadku przy pracy?
Wypadki przy pracy na budowie – statystyki
W Polsce każdego roku w sektorze budownictwa dochodzi do kilkudziesięciu śmiertelnych i ponad stu ciężkich wypadków przy pracy. Według raportu Państwowej Inspekcji Pracy za 2017 r. liczba poszkodowanych w wypadkach śmiertelnych w 2016 r. wyniosła 51, a w 2017 r. nieco więcej, bo 58; liczba poszkodowanych w wypadkach ciężkich: w 2016 r. – 70 osób, w 2017 r. liczba ta wzrosła do 100.
© Photographee.eu – stock.adobe.com
Jaka jest sytuacja prawna poszkodowanego oraz sytuacja prawna inżyniera budownictwa, w przypadku gdy inżynier budownictwa byłby odpowiedzialny za powstanie wypadku przy pracy?
Poniżej opisujemy autentyczne zdarzenie, które jest jednak jedynie punktem wyjścia do dalszych rozważań.
Wypadek na budowie – historia prawdziwa
I. Stan faktyczny[1]
1) Poszkodowany: pracownik K.K.
2) Powodowie: rodzice poszkodowanego
3) Pozwani: M.P – właściciel firmy budowlanej – pracodawcy K.K., A.P – pracownik firmy budowlanej – pracodawcy K.K. oraz A.Z. – kierownik budowy
4) Wysokość roszczeń: 250 000 zł zadośćuczynienia z tytułu śmierci syna, z odsetkami i kosztami sądowymi
5) Skrócony opis stanu faktycznego: K.K. zawarł ustną umowę o pracę z M.P Przedsiębiorstwo wykonywało roboty dekarskie w R. na budynku banku (…) przy ul. (…). Do robót dekarskich został skierowany K.K., który w dniu 3.08.2010 roku schodząc z miejsca pracy wpadł do niezabezpieczonego otworu w stropie dobudówki, przykrytego folią i wskutek urazów doznanych w wyniku tego wypadku w dniu 5.08.2010 roku zmarł.
6) Przyczyna wypadku:
Przyczyną śmiertelnego wypadku na budowie, jakiemu uległ w dniu 3.08.2010 roku K.K., był brak jakiegokolwiek zabezpieczenia drogi poruszania się pracowników wykonujących prace na wysokości przed możliwością wpadnięcia do otworów przykrytych folią. M.P, będąc w momencie śmiertelnego wypadku K.K. jego pracodawcą, odpowiadał za stan bezpieczeństwa i higieny pracy. Nie zapewnił przestrzegania przepisów bhp podczas wykonywania robót budowlanych przy budynku (…) w R., gdyż nie wydał polecenia zabezpieczenia drogi poruszania się pracowników wykonujących prace na wysokościach przed możliwością wpadnięcia do otworów przykrytych folią oraz nie zorganizował pracy na dachu w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Naruszając przepisy bhp, M.P naraził pracowników wykonujących roboty budowlane na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu i przyczynił się do śmiertelnego wypadku K.K. Ponadto dopuścił do pracy na wysokościach K.K. bez aktualnego orzeczenia lekarskiego, czym również naraził go na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Z.A. pełniący funkcję kierownika budowy nie kierował tą budową w sposób zgodny z przepisami bhp przez to, że tolerował, aby roboty dekarskie były realizowane bez zapewnienia bezpośredniego nadzoru, nie wykonał zabezpieczania drogi poruszania się pracowników pracujących na wysokościach. Naruszając powyższe obowiązki, Z.A. naraził pracowników wykonujących roboty budowlane na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu i przyczynił się do śmiertelnego wypadku na budowie.
7) Zasądzone odszkodowanie Zasądzenie od pozwanych Z.A., A.P, M.P solidarnie
na rzecz:
- powódki B.K. (1) kwoty 29 500 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 1.04.2013 roku do dnia zapłaty,
- powoda S.K. kwoty 21 500 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 1.04.2013 roku do dnia zapłaty.
Czytaj też: Przyczyny wypadków na rusztowaniach
Katalog świadczeń dla poszkodowanego w wypadku na budowie
II Możliwe roszczenia
Katalog świadczeń przysługujących bliskim poszkodowanego w następstwie śmiertelnego wypadku jest szeroki i w zależności od danego stanu faktycznego może obejmować swoim zakresem:
1) Zadośćuczynienie dla osób najbliższych
Do kręgu uprawnionych do zadośćuczynienia należy przede wszystkim zaliczyć dzieci i współmałżonka zmarłego, ale znajdują się w nim także rodzice i inne osoby pozostające ze zmarłym w ścisłych stosunkach rodzinnych, jak rodzeństwo, także przyrodnie, macocha, ojczym, dzieci przyjęte na wychowanie, dziadkowie, konkubent. Przy rozważaniu wysokości zadośćuczynienia istotny będzie tutaj stopień powiązań zarówno uczuciowych, jak i ekonomicznych.
2) Rentę dla osób, wobec których ciążył na zmarłym obowiązek alimentacyjny
Osoba, względem której ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny, może żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody renty obliczonej stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego. Takiej samej renty mogą żądać inne osoby bliskie, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania, jeżeli z okoliczności wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego. Prawo do renty alimentacyjnej jest roszczeniem osobistym każdej z osób uprawnionych i powinno być określone dla każdej z tych osób odrębnie na podstawie okoliczności faktycznych.
3) Odszkodowanie z tytułu pogorszenia sytuacji życiowej
Świadczenie ma charakter fakultatywny, przesłanką jego przyznania jest pogorszenie sytuacji życiowej w stopniu znacznym osób z grona najbliższej rodziny zmarłego.
4) Koszty pogrzebu
Obowiązek zwrotu kosztów pogrzebu obejmuje zwrot kosztów bezpośrednio związanych z pogrzebem (jak przewóz zwłok, nabycie trumny, zakup miejsca na cmentarzu i in.), jak również zwrot wydatków odpowiadających zwyczajom danego środowiska. Do tych wydatków zalicza się koszt postawienia nagrobka (w granicach kosztów przeciętnych, jeżeli nawet koszty rzeczywiste były znaczne, np. z uwagi na materiał lub wystrój nagrobka), wydatki na wieńce i kwiaty, koszty zakupu odzieży żałobnej i in. Ponadto do tych wydatków należy zaliczyć także wydatki na poczęstunek biorących udział w pogrzebie osób.
5) Koszty leczenia poniesione przed śmiercią wynikłe ze szkody.
Zobacz: Wypadki na budowie. Dane GUS za 2018 rok
Jeżeli poszkodowany w wypadku na budowie doznał uszkodzenia ciała, uszczerbku na zdrowiu, może żądać od osób odpowiedzialnych następujących świadczeń:
1) Zadośćuczynienia dla poszkodowanego
Zadośćuczynienie jest świadczeniem mającym stanowić sposób złagodzenia cierpień fizycznych i psychicznych poszkodowanego, jego zadaniem jest wyrównanie uszczerbków o charakterze niematerialnym, związanych z doznaną krzywdą, która przejawia się rozmiarem kalectwa, oszpeceniem, ograniczeniami ruchowymi, ograniczeniami w możliwości wykonywania czynności życia codziennego, długotrwałością cierpień, leczenia, rehabilitacji, poczuciem bezradności życiowej, ograniczeniem widoków i możliwości poszkodowanego w przyszłości.
2) Kosztów leczenia i innych kosztów wynikłych ze szkody na osobie
Katalog kosztów, których zwrotu może domagać się poszkodowany w wypadku, jest bardzo obszerny, bowiem są to wszelkiego rodzaju koszty pozostające w związku z wypadkiem, m.in. związane z leczeniem i rehabilitacją poszkodowanego, transportu czy przystosowania mieszkania do potrzeb po wypadku.
3) Renty na zwiększone potrzeby
Najczęściej są to potrzeby związane z poprawą stanu zdrowia poszkodowanego – leczeniem i rehabilitacją, specjalnym odżywianiem, pomocą dodatkowych osób. Wszystkie tego typu kwestie oznaczają dla poszkodowanego zwiększone koszty, do których pokrycia
zobowiązany jest sprawca szkody. Wydatki te zazwyczaj występują w dłuższej perspektywie czasowej, dlatego też przy zwiększonych potrzebach w dłuższym okresie czasu poszkodowany może żądać świadczenia w postaci renty na zwiększone potrzeby.
4) Renty wyrównawczej
Jeżeli skutki niezdolności do pracy zarobkowej można ustalić w miarę dokładnie, np. na rok, to renta uzupełniająca powinna być ograniczona do tego okresu. Natomiast w wypadku krótszej (np. dwumiesięcznej) utraty zdolności do pracy, poszkodowany może wystąpić do sprawcy szkody z roszczeniem o pokrycie powstałej straty w postaci utraconego zarobku. Jeżeli utrata możliwości zarobkowych w wymiarze sprzed wypadku ma charakter stały, może zwrócić się do sprawcy szkody z roszczeniem rentowym.
5) Kosztów przygotowania do nowego zawodu
Sprawdź też: Urządzenia samohamowne – ochronia przed upadkiem z wysokości
W sytuacji, gdy na skutek wypadku poszkodowany stał się inwalidą trwale niezdolnym do wykonywania wyuczonego zawodu, może mieć roszczenie do sprawcy o wyłożenie z góry kwoty potrzebnej na przygotowanie do innego zawodu lub rozpoczęcia działalności uwzględniającej stopień jego niepełnosprawności. Kwota ta może pokrywać koszty kursów, szkoleń, pomocy naukowych niezbędnych do zdobycia nowego zawodu lub rozpoczęcia działalności.
Kto odpowiada za wypadek przy pracy na budowie?
III Krąg odpowiedzialnych
Za wypadek przy pracy mogą być odpowiedzialni:
1) pracodawca;
2) kierownik budowy;
3) projektant;
4) inspektor nadzoru inwestorskiego;
5) inne osoby, które poszkodowany uważa za odpowiedzialne za powstałą szkodę, np. właściciel obiektu, inwestor, inni pracownicy.
Na poszkodowanym, który kieruje roszczenia do inżyniera budownictwa wykonującego samodzielne funkcje techniczne w budownictwie, ciąży obowiązek wykazania tzw. przesłanek odpowiedzialności, czyli:
a) zawinionego działania lub zaniechania sprawcy – rozpatrywanego, w świetle art. 415 Kodeksu cywilnego oraz art. 355 Kodeksu cywilnego, jako zawinione działanie lub zaniechanie niezgodne z przepisami prawa, sztuką budowlaną, obowiązującymi przepisami technicznymi, normami, zasadami współżycia społecznego;
b) powstałej szkody u poszkodowanego – rozpatrywanej, w świetle art. 361 § 2 Kodeksu cywilnego, jako straty, jaką poszkodowany poniósł, oraz utracone korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono;
c) związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem ubezpieczonego a powstałą szkodą – rozpatrywanego w świetle art. 361 Kodeksu cywilnego jako odpowiedzialność za normalne następstwa, z których szkoda wynikła.
Jeżeli poszkodowanemu uda się wykazać powyższe okoliczności, osoba odpowiedzialna będzie zobowiązana do naprawienia szkody w pełnej wysokości, tzn. odpowiada za nią całym swoim majątkiem. Jedynym wyjątkiem od tej reguły jest odpowiedzialność pracownika, tzn. osoby zatrudnionej na umowę o pracę. W takiej sytuacji ta odpowiedzialność jest ograniczona do wysokości 3 pensji[2].
Gdy poszkodowany wykaże odpowiedzialność kilku osób, wtedy odpowiadają one solidarnie, tzn. każda odpowiada do wysokości udokumentowanego roszczenia wg wyboru poszkodowanego, a wypłata odszkodowania zwalnia pozostałych sprawców. Po wypłacie odszkodowania poszkodowanemu sprawcy mogą ustalić między sobą stopień zawinienia i rozliczyć wypłacone odszkodowanie. Poszkodowani w niektórych przypadkach mają wpływ na fakt zaistnienia czy też rozmiar wypadku, np. swoim nierozmyślnym zachowaniem stwarzają bardzo niebezpieczną sytuację na budowie. Sytuacja, w której poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, może spowodować obniżenie należnego odszkodowania. Za przyczynienie się należy uznać takie zachowanie poszkodowanego, które pozostaje w związku przyczynowym ze szkodą oraz jest obiektywnie nieprawidłowe. Może to być więc działanie, ale również zaniechanie, tj. niepodjęcie odpowiedniego działania, które miało wpływ na powstanie szkody lub zwiększenie jej rozmiarów. Przyczynienie określa się procentowo, co w praktyce skutkuje tym, iż wszystkie wypłacane poszkodowanemu świadczenia (np. odszkodowanie, zadośćuczynienie, renty, zwrot wszelkich kosztów) zostaną zredukowane o ten właśnie, określony procent.
Co daje ubezpieczenie OC inżynierowi budownictwa?
IV Ubezpieczenie OC
Ubezpieczyciel w obowiązkowym ubezpieczeniu OC jest zobowiązany:
a) przyjąć zgłoszenie szkody;
b) ustalić stan faktyczny;
c) ustalić odpowiedzialność ubezpieczonego za powstałą szkodę (w świetle przesłanek odpowiedzialności, o których mowa powyżej);
d) przesądzić własną odpowiedzialność, tzn. czy np. wpadek zaszedł w czasie, kiedy Ergo Hestia udzielała ochrony ubezpieczeniowej;
e) podjąć odpowiednią decyzję.
Jeżeli Ergo Hestia uznaje odpowiedzialność ubezpieczonego za powstałą szkodę, dokonuje oceny wysokości należnego odszkodowania, także z uwzględnieniem przyczynienia się do powstałej szkody, następnie wypłaca należne odszkodowanie.
Jeżeli jednak Ergo Hestia nie uznaje odpowiedzialności ubezpieczonego za powstałą szkodę, wtedy świadczy pomoc prawną ubezpieczonemu w postaci:
- przystąpienia z interwencją uboczną do sporu sądowego,
- pokrycia kosztów sądowych,
- pokrycia kosztów pełnomocnika powołanego za zgodą Ergo Hestii.
Jeżeli uzasadniona wysokość roszczeń przekracza sumę gwarancyjną w ubezpieczeniu OC, ubezpieczony będzie zobowiązany pokryć pozostałą część należnego odszkodowania z własnego majątku.
V Nadwyżkowe ubezpieczenie OC
Ze względu na bardzo wysokie kwoty zasądzanych odszkodowań (zarówno w przypadku śmierci, jak i okaleczenia), zachęcamy inżynierów budownictwa, szczególnie pełniących funkcje kierowników budowy, do skorzystania z podwyższenia sumy gwarancyjnej w ubezpieczeniu obowiązkowym. Można tego dokonać wykupując tzw. ubezpieczenie nadwyżkowe – przewidziane umową generalną zawartą z Polską Izbą Inżynierów Budownictwa. Proponujemy podwyższenie sumy gwarancyjnej o wybraną kwotę (sumy kumulują się z sumą gwarancyjną):
I wariant: 100 000 EUR, składka roczna 195,00 PLN
II wariant: 200 000 EUR, składka roczna 395,00 PLN
III wariant: 250 000 EUR, składka roczna 475,00 PLN
IV wariant: 300 000 EUR, składka roczna 720,00 PLN
V wariant: 400 000 EUR, składka roczna 1150,00 PLN
Umowę można zawrzeć w każdym momencie (niezależnie od opłacania składki za ubezpieczenie obowiązkowe), na podstawie skanu wniosku przesłanego na adres inzynierowie@ag.ergohestia.pl.
Wniosek znajduje się na stronie PIIB (www.piib.org.pl) w zakładce: Ubezpieczenia dodatkowe >>
Wypadek przy pracy na budowie. Podsumowanie
1) Prawo przewiduje szeroki wachlarz świadczeń dla poszkodowanego w wypadku przy pracy.
2) Sądy zasądzają coraz wyższe odszkodowania i zadośćuczynienia z tytułu szkód na osobie.
3) Prawo budowlane zawiera szereg obowiązków uczestników procesu budowlanego związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy, których naruszenie może skutkować odpowiedzialnością za powstanie wypadku przy pracy i obowiązkiem wypłaty odszkodowania.
4) Ubezpieczyciel jest zobowiązany do oceny stanu faktycznego w sytuacji zgłoszenia wypadku przy pracy oraz do wypłaty odszkodowania lub odmowy uznania odpowiedzialności inżyniera budownictwa za powstały wypadek.
5) W sytuacji wyczerpania sumy gwarancyjnej inżynier budownictwa będzie zobowiązany do pokrycia pozostałej części należnego odszkodowania.
6) Zachęcamy do skorzystania z oferty podwyższenia sumy gwarancyjnej.
[1] Na podstawie wyroku z dnia 30.06.2014 r. Sądu Okręgowego w Nowym Sączu, Sygn. akt IC 794/13.
[2] Art. 119 i 120 ustawy – Kodeks pracy.
Anna Sikorska-Nowik – główny specjalista – Dział Ubezpieczeń OC
Maria Tomaszewska-Pestka – Agencja Wyłączna Ergo Hestii
