Zagadnienia certyfikacji pracowników, w tym pracowników budownictwa traktowane są przez Komisję Europejską priorytetowo. Od dwóch dekad trwają prace nad opracowaniem Europejskiej Przestrzeni Szkolnictwa Wyższego (EHEA – EUROPEAN HIGHER EDUCATION AREA) – najważniejszego narzędzia porównywania kwalifikacji zawodowych.
Doskonalenie i uznawanie kwalifikacji kadr budownictwa w Unii Europejskiej – rezultaty projektów Leonardo da Vinci
1. Wprowadzenie
Zagadnienia certyfikacji pracowników, w tym pracowników budownictwa traktowane są przez Komisję Europejską priorytetowo. Od dwóch dekad trwają prace nad opracowaniem Europejskiej Przestrzeni Szkolnictwa Wyższego (EHEA – EUROPEAN HIGHER EDUCATION AREA) – najważniejszego narzędzia porównywania kwalifikacji zawodowych. Począwszy od Deklaracji Sorbońskiej z 1998 roku i Deklaracji Bolońskiej z 1999 (rys. 1), w której to inicjatywie wzięła udział także Polska, przestrzeń ta charakteryzuje się następującymi elementami:
będzie miała wymiar europejski,
przejrzystość kwalifikacji w edukacji zawodowej i szkoleń zostanie zapewniona poprzez wprowadzenie takich instrumentów jak:
europejskie CV,
certyfikacja,
EUROPASS,
rozpoznanie kompetencji i kwalifikacji zostanie osiągnięte poprzez:
ECTS (European Credit Transfer System) – w celu porównania procesu edukacji,
pełne zaangażowanie sektorowych partnerów społecznych, w celu maksymalnego współdziałania organizacji zrzeszających pracowników danych branż, w tym sektora budowlanego (inżynierów, menedżerów, pracowników produkcji bezpośredniej),
opracowanie wspólnych wytycznych odnośnie oceny nauczania nieformalnego.
zapewnienie jakości szkoleń.
Kliknij na obrazek aby powiększyć
Rys. 1. Proces przygotowania EHEA.
2. Europejskie zasady uznawania kwalifikacji
Przepisy wspólnotowe dotyczące obszaru swobodnego przepływu osób zapewniają wzajemne uznawanie kwalifikacji zawodowych umożliwiając m.in. ubieganie się o oferowanie miejsca pracy, przebywanie na terytorium danego państwa w celu wykonywania pracy, pozostawanie na jego terytorium po ustaniu zatrudnienia, a także korzystanie ze świadczeń socjalnych.
Wzajemne uznawanie kwalifikacji zawodowych obejmuje:
system ogólny, który dotyczy tzw. zawodów regulowanych, których wykonywanie w danym państwie członkowskim UE uwarunkowane jest spełnieniem określonych wymagań oraz
system sektorowy, który dotyczy pewnych ściśle określonych zawodów, dla których uznawanie kwalifikacji do ich wykonywania odbywa się automatycznie ze względu na ścisłą harmonizację kształcenia w tych zawodach.
Jedną z głównych organizacji, które na poziomie europejskim zajmuje się przygotowaniem podstaw uznawania kwalifikacji inżynierskich jest Europejska Federacja Stowarzyszeń Naukowo – Technicznych (FEANI – European Federation of National Engineering Associations. FEANI została utworzona w 1951 roku. Zrzesza zawodowe stowarzyszenia inżynierów, obecnie z 29 krajów, po jednym z każdego kraju. Narodowe organizacje członkowskie stanowią tzw. Narodowe Komitety FEANI. Kraje członkowskie FEANI: Austria, Belgia, Bułgaria, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Islandia, Luksemburg, Malta, Niemcy, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwajcaria, Szwecja, Węgry, Wielka Brytania, Włochy. Polskim Członkiem Narodowym od września 1992r. jest Federacja Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych – FSNT NOT – jako jedyna organizacja inżynierska w kraju. FEANI posiada status konsultatywny UNESCO, UNIDO i Rady Europy; ściśle współpracuje z Komisją Europejską (organ wykonawczy Unii Europejskiej) w sprawach dotyczących zawodu inżyniera oraz uznawania dyplomów dla celów akademickich i zawodowych.
{mospagebreak}
Europejską organizacją zrzeszającą organizacje menedżerów budownictwa jest AEEBC (Association d’Experts Européens du Bãtiment et de la Construction, eng.: The Association of European Building Surveyors and Construction Experts). AEEBC zostało założone w 1990 roku i reprezentuje profesjonalnie wykwalifikowanych rzeczoznawców oraz ekspertów budowlanych, którzy projektują, budują, odnawiają i modernizują budowle zgodnie z obowiązującym w danym państwie prawem. Ich ekspertyzy obejmują patologię budynków; ochronę mienia, projekty i specyfikacje nowych budynków; zarządzanie procesami budowy i projektowania; eksploatację budynków; modernizację i remontowanie; aspekty prawne i rzeczoznawstwo. Narodowe organizacje stowarzyszone w AEEBC to: Union Belge des Géomètres-Experts Immobiliers (Belgia); Association Belge des Experts du Bâtiment et de la Construction (Belgia); Compagnie Française des Experts de la Construction (Francja); Konstruktorføreningen (Dania); Bundesverband Deutscher Bausachverstaendiger e.V. – BBauSV (Niemcy); Consiglio Nazionale Geometri (Włochy); Nederlandse Vereniging van Bouwkostendeskundigen (Holandia); Society of Chartered Surveyors (Irlandia); Association of Building Engineers (Irlandia); Chartered Institute of Building (Irlandia); The Royal Institution of Chartered Surveyors (Wielka Brytania); Association of Building Engineers (Wielka Brytania); Chartered Institute of Building (Wielka Brytania); Consejo General de la Arquitectura Técnica de España (Hiszpania); The European Council for Building Professionals oraz Polish Association of Construction Managers (PSMB – Polskie Stowarzyszenie Menedżerów Budowlanych (Polska). PSMB zostało założone jako rezultat jednego z projektów Leonardo da Vinci, prowadzonego przez Politechnikę Warszawską.
FEANI, we współpracy z AEEBC, w ramach szeroko pojętego systemu rozpoznawania kwalifikacji specjalistów budownictwa promuje ENGCARD – Kartę Inżyniera. Projektowanie koncepcji Karty Inżyniera znajduje się w fazach analizy i zatwierdzania. Prowadzone są konsultacje o szerokim zakresie, w które zaangażowana jest większość zainteresowanych stron, włączając inżynierów budowlanych i reprezentujące ich narodowe stowarzyszenia oraz stowarzyszenia zawodowe (pracodawców, pracowników i wolnych zawodów).
Trwające przygotowania do wprowadzenia Karty Inżyniera są następujące:
– finalizowanie porozumienia o współpracy pomiędzy organizacjami stowarzyszonymi,
– finalizowanie uzgodnień w zakresie założeń Kodeksu Zawodowego,
– uzgodnienia modeli procedur i standardów kwalifikacji kompetencji zawodowych,
– uzgodnienia w zakresie rozpowszechniania i promocji.
Karta będzie dostępna dla wszystkich inżynierów, którzy spełniają przyjęte kryteria, niezależnie od tego czy są członkami narodowego stowarzyszenia inżynierskiego należącego do FEANI czy też nie. Główna koncepcja ENGCARD przedstawiona została na rys. 2.
Karta chipowa, wbudowana w ENGCARD, zawierać będzie następujące informacje i pozycje:
– pierwsza strefa będzie zarezerwowana na zarządzanie informacją na poziomie UE,
– druga strefa – informacje na poziomie danego kraju,
– ostatnia strefa będzie przeznaczona dla właściciela karty (tytuł, nazwisko, imię, zdjęcie, podpis właściciela karty, hologram organizacji do której właściciel karty należy, profesjonalny elektroniczny podpis.
Planuje się, że ENGCARD będzie dobrze zabezpieczonym dokumentem, żeby uniknąć kopiowania i fałszowania. Gwarantować też będzie ścisłą ochronę danych osobowych
Kliknij na obrazek aby powiększyć
Rys. 2. Koncepcja zawartości Karty Inżyniera.
3. Uznawanie kwalifikacji – projekty Leonardo da Vinci (LdV) 2000-2008
Katedra Inżynierii Produkcji i Zarządzania w Budownictwie na Wydziale Inżynierii Lądowej Politechniki Warszawskiej, we współpracy z Polish British Construction Partnership, od 1998 roku prowadzi szereg projektów LdV, których nadrzędnym celem jest promowanie:
– rozpoznawania kwalifikacji menedżerskich w budownictwie,
– procedur akredytacji odpowiednich studiów (w tym podyplomowych) oraz kursów,
– certyfikacji menedżerów budowlanych.
Informacje szczegółowe nt. projektów znajdą Państwo na stronie internetowej uczelni pod adresem: www.leonardo.il.pw.edu.pl.
Pierwszym projektem z cyklu był projekt LdV pt.: „Opracowanie nowych typów studiów i kursów w zakresie zarządzania w budownictwie zgodnie z wymaganiami Unii Europejskiej”. (lata 1998 – 2000). Celem projektu było dostosowanie polskiego systemu edukacji inżynierów budowlanych w zakresie zarządzania do wymagań gospodarki rynkowej. Rezultatem projektu jest opracowanie modeli kształcenia w zakresie zarządzania i inżynierii produkcji w budownictwie obejmujących obszar: produkcji budowlanej, prowadzenia budowlanych przedsięwzięć inwestycyjnych, zarządzania podmiotami budownictwa i gospodarki nieruchomościami. Tablica 1 pokazuje pełen zestaw przedmiotów nauczania opracowany w ramach projektu.
Kliknij na obrazek aby powiększyć
{mospagebreak}
Przedstawiona w tablicy 1 matryca kwalifikacji była podstawą kolejnego projektu LdV pt.: „Model struktury kwalifikacji zawodowych oraz systemu promocji, certyfikacji i uznawania umiejętności kadr menedżerskich w budownictwie, zgodny ze standardami Unii Europejskiej”. Celem projektu było opracowanie systemu rozpoznawania, porównywania, uzupełniania i certyfikacji kwalifikacji kadr menedżerskich na budowlanym rynku europejskim. Jest to system niezbędny w celu zapewnienia równych szans w dostępie do rynku pracy dla inżynierów – menedżerów z krajów Wspólnoty Europejskiej w krajach przedakcesyjnych oraz krajach Europy Wschodniej i środkowej, a także inżynierów tych krajów w Zjednoczonej Europie. Dla osiągnięcia założonego celu przewidziano realizację następujących głównych zadań:
– przyjęcie wersji ostatecznej obszaru i struktury wiedzy menedżerskiej w budownictwie, niezbędnej dla różnych poziomów kwalifikacji oraz wszystkich rodzajów funkcji menedżerskich w budownictwie, dla potrzeb certyfikacji inżynierów i akredytacji kursów,
– opracowanie przewodnika dla porównywalności wszystkich elementów funkcjonowania systemu, w postaci zestawu modułów programowo – kwalifikacyjnych,
– przeprowadzenie analizy porównawczej programów i metod kształcenia oraz wymogów certyfikacji, w wybranych krajach europejskich,
– opracowanie zbioru jednolitych kryteriów certyfikacji kwalifikacji menedżerskiej oraz akredytacji studiów,
– przygotowanie modeli i organizacji studiów uzupełniających niezbędnych do wyrównywania poziomów kwalifikacji i specjalizacji menedżerów budownictwa w poszczególnych krajach, zgodnych z ustalanymi kryteriami certyfikacji,
Rezultatem projektu było powołanie Polskiego Stowarzyszenia Menedżerów Budowlanych, www.psmb.pl) współpracującego z Chartered Institute of Building (CIOB, UK), Polska Izbą Inżynierów Budownictwa (PIIB) oraz zrzeszonego w AEEBC.
Celem generalnym Stowarzyszenia jest przygotowywanie i promowanie polskich kadr budownictwa do działalności gospodarczej na rynku inwestycyjno – budowlanym Unii Europejskiej. Służą temu następujące cele pochodne:
– umożliwienie podnoszenia kwalifikacji menedżerskich polskich kadr budownictwa do standardów państw – członków Unii Europejskiej,
– opracowanie instrumentów, motywujących kadrę techniczną polskiego budownictwa, do wyrównywania poziomu swych kwalifikacji menedżerskich do standardów europejskich, przez świadome podejmowanie różnorodnych form studiów uzupełniających,
– zwiększenie realnego popytu na usługi szkoleniowe, kształtujące menedżerskie profile kwalifikacyjne kadr budownictwa, świadczone w strukturach szkolnictwa oraz w systemach kształcenia i dokształcania funkcjonujących w strukturach poza szkolnych,
– umożliwienie polskim kadrom budownictwa poddawania się procesowi weryfikowania ich przygotowania do pełnienia funkcji menedżerskich, w celu uzyskiwania odpowiednich certyfikatów kwalifikacji, uznawanych w państwach – członkach Unii Europejskiej.
Certyfikat członkowstwa w PSMB (www.psmb.pl) przedstawiono na rys. 3.
Kliknij na obrazek aby powiększyć
Rys. 3. Wzór certyfikatu członkowskiego w PSMB.
{mospagebreak}
Współpraca PSMB z CIOB umożliwia bezpośrednie uznanie kwalifikacji polskich inżynierów – menedżerów budowlanych w ponad 90 krajach całego świata, tam gdzie CIOB ma swoje oddziały (więcej na stronie www.ciob.org.uk). CIOB zrzesza inżynierów budowlanych zajmujących się między innymi zarządzaniem w budownictwie. Organizacja ta, założona w 1834 roku, rozwija odpowiednie standardy zarządzania w budownictwie w Wielkiej Brytanii oraz w krajach gdzie jest reprezentowana. Kwalifikacje CIOB są rozpoznawane na terenie Unii Europejskiej według Pierwszej oraz Drugiej Ogólnej Dyrektywy 89/48/EWG i 92/51/EWG, a rząd Wielkiej Brytanii mianował CIOB na desygnowaną kompetentną instytucję w budownictwie zgodnie z warunkami Ogólnych Dyrektyw.
Obecnie PSMB jest Partnerem w kolejnym projekcie LdV pt.: „Model certyfikacji i wzajemnego uznawania kwalifikacji menedżerów i inżynierów budowlanych w Unii Europejskiej – opracowanie bazy podręczników dla podyplomowych studiów uzupełniających” (LdV BOOKS, lata 2006 – 2008). Głównym celem tego projektu jest przygotowanie podręczników dla celów kształcenia ustawicznego oraz studiów podyplomowych dla specjalności „Zarządzanie w Budownictwie”). Przewidziano opracowanie 7 podręczników, które stanowić będą wstęp do BIBLIOTEKI MENEDŻERA BUDOWLANEGO:
Zarządzanie finansami w budownictwie (Financial Management in Construction)
Zarządzanie zasobami ludzkimi w budownictwie (Human Resources Management)
Partnerstwo w budownictwie (Partnering in Construction)
Zarządzanie firmą budowlaną (Commercial Management)
Zarządzanie nieruchomościami (Real Estate Management)
Zarządzanie projektem w budownictwie (Project Management)
Zarządzanie budową (Construction Management).
Podręczniki te utworzą podstawy rozpoznawania kwalifikacji europejskich menedżerów budownictwa. Bez tych podręczników niemożliwe jest przygotowanie studiów uzupełniających, promowanie rozpoznawania kwalifikacji menedżerskich, akredytowania odpowiednich kursów oraz certyfikacji menedżerów budowlanych w Unii Europejskiej.
Autorzy artykułu, chcą także zachęcić czytelnika do zapoznania się z dwoma kolejnymi projektami LdV, które związane są z podnoszeniem kwalifikacji kadr budownictwa.
Projekt „Pathways for Skills Transfer” („Ścieżki Transferu Umiejętności”, LdV PATHWAY, lata 2006 – 2008). Zadaniem projektu jest umożliwienie pracodawcom przemysłu budowlanego poprawnej weryfikacji kwalifikacji i doświadczenia potencjalnych pracowników produkcji bezpośredniej. Przygotowana zastanie MATRYCA KWALIFIKACJI, która będzie użytecznym narzędziem zwiększającym mobilność kadr budowlanych w Europie. Promotorem projektu jest – Chamber of Commerce for Bedfordshire, UK, a partnerami: European Vocational Training Association (EVTA), BE, Aarhus Technical College, DK, ONECO. Organización de Educación Comunitaria, ES, World Chambers Federation, FR, Hungarian Chamber of Construction Industry, HU, Polish British Construction Partnership Sp. z o.o., PL, CITB Construction Skills, UK oraz NARIC, UK.
Projekt “Archaeology and Construction Engineering Skills” (“Archeologia a umiejętności inżyniera budowlanego”, lata 2007-2009). Zadaniem projektu jest rozpoznanie procedur towarzyszącym odkrywkom archeologicznym na terenach budów oraz przygotowanie stosownych kursów dla archeologów prowadzących badania, z zakresu podstawowych technologii budowlanych (głownie robót ziemnych) oraz dla inżynierów budownictwa, potencjalnych odkrywców zabytków archeologicznych, z zakresu ochrony dziedzictwa narodowego. Promotorem projektu jest: The Institute of Field Archaeologists, UK, a partnerzy to The European Association of Archaeologists (EAA), CZ (siedziba), Sintef-Byggsforsk, the Norwegian Building Research Institute, NO, Directorate for Cultural Heritage Riksantikvaren, NO, Polish – British Construction Partnership (PBCP), PL, Polish Association of Building Managers (PSMB), PL, Uniwersytet Mickiewicza w Poznaniu, PL, ERBIL Construction Project, TR, Uniwersytet w Pamukkale, TR, European Construction Institute (ECI), na Politechnice w Loughborough, UK, oraz Gifford Consultancy, UK.
Więcej informacji o powyższych dwóch projektach znajdą Państwo na stronie internetowej PBCP: www.pbcp.com.pl.
Autorzy artykułu zapraszają czytelników do wzięcia udziału w Międzynarodowej Konferencji upowszechniającej rezultaty projektów LDV BOOKS oraz LDV PATHWAY, która odbędzie się na Politechnice Warszawskiej, w dniu 18 kwietnia 2008. Przewidziany i potwierdzony jest już udział przedstawicieli stowarzyszeń budowlanych z ponad 15 krajów europejskich. (W celu zgłoszenia uczestnictwa w tej bezpłatnej konferencji – prosimy o kontakt mejlowy).
Dr inż. Andrzej Minasowicz, adiunkt
Katedra Inżynierii Produkcji i Zarządzania w Budownictwie
Wydział Inżynierii Lądowej Politechniki Warszawskiej
a.minasowicz@il.pw.edu.pl
dr inż. Paweł Nowak, wiceprezes
Polish British Construction Partnership, Sp. z o.o.
pbcp@pbcp.com.pl
