BIM – obowiązek czy możliwość stosowania? BIM w prawie zamówień publicznych

Zgodnie z dyrektywami unijnymi 2014/24/EU oraz 2014/25/EU stosowanie BIM – narzędzi elektronicznego modelowania danych budowlanych – może być wymagane przez państwa członkowskie w zamówieniach publicznych. Do czasu jednak, gdy takie narzędzia staną się ogólnie dostępne, podmioty zamawiające muszą zaoferować alternatywne środki dostępu, czyli takie, które są niedyskryminujące, ogólnie dostępne i interoperacyjne z produktami ITC będącymi w powszechnym użyciu oraz nieograniczające dostępu wykonawców do postępowania o udzielenie zamówienia.

BIM a przepisy o zamówieniach technicznych

Tymczasem w opublikowanym projekcie ustawy – Prawo zamówień publicznych (Pzp) z 4 kwietnia 2019 r., który został poddany już uzgodnieniom, opiniowaniu i konsultacjom publicznym, dotychczasowy art. 10e:

W przypadku zamówień na roboty budowlane lub konkursów zamawiający może wymagać użycia narzędzi elektronicznego modelowania danych budowlanych lub podobnych narzędzi. W takim przypadku zamawiający udostępnia środki dostępu do tych narzędzi zgodnie z art. 10d do czasu, gdy takie narzędzia staną się ogólnie dostępne.

przyjął zmienioną formę jako art. 69:

1. W przypadku zamówień na roboty budowlane lub konkursów zamawiający może wymagać sporządzenia i przedstawienia ofert lub prac konkursowych przy użyciu narzędzi elektronicznego modelowania danych budowlanych lub innych podobnych narzędzi, które nie są ogólnie dostępne (podkreślenie autora).
2. Zamawiający zapewnia wykonawcom możliwość skorzystania z alternatywnego środka dostępu do narzędzi, o których mowa w ust. 1.

Po pierwsze proponowany zapis jest nieprecyzyjny, ponieważ narzędzi BIM nie wykorzystuje się do sporządzenia i przedstawienia oferty na zamówienia, ale do realizacji tego zamówienia. Ponadto wydaje się po wprowadzeniu tej zmiany, że niektóre narzędzia BIM będą mogły być uznane za ogólnie dostępne. Pytanie brzmi: które? W ekspertyzie dotyczącej możliwości wdrożenia metodyki BIM w Polsce przygotowanej dla Ministerstwa Infrastruktury i Budownictwa w 2016 r. [1] stwierdzono, że ze względu na brak orzecznictwa nie da się określić, które narzędzia modelowania danych budowlanych są obecnie w myśl prawa ogólnie dostępne. Wskazano tam także na potencjalne ryzyko, że w postępowaniach z wymogami stosowania technologii BIM wykonawcy domagać się będą udostępniania środków dostępu do BIM i nie można zinterpretować, co ten przepis oznaczać będzie w praktyce. Stwierdzono, że oznaczać to może konieczność dostosowania dokumentacji BIM w posiadaniu zamawiającego do posiadanych przez wykonawców narzędzi modelowania lub wręcz do sprzętu komputerowego. Zmieniony zapis tego ryzyka nie eliminuje.

Po drugie, istotna jest konsekwencja powołania się w art. 69 ust. 1 jedynie na brak ogólnej dostępności bez odwołania do art. 66 (wcześniej art. 10d), w którym podaje się zamkniętą listę sytuacji, w których zamawiający może wymagać użycia narzędzi niespełniających cech ogólnej dostępności. W art. 66 projektu ustawy opisano bowiem szczegółowo, na czym polega wymóg zapewnienia wykonawcom możliwości skorzystania z alternatywnego środka dostępu do narzędzi. Wynika to z faktu, że zarówno według dyrektyw, jak i definicji z art. 64 projektu Pzp ogólna dostępność jest rozłączna od niedyskryminacyjności i interoperacyjności. W praktyce może to oznaczać, że zamawiający będzie mógł wymagać od oferenta (i później wykonawcy) przygotowania oferty (i wykonania zamówienia) przy wykorzystaniu dowolnego narzędzia BIM, które można otrzymać lub kupić, ponieważ takie, mimo iż dyskryminujące i nieinteroperacyjne jest właśnie traktowane jako ogólnie dostępne.

Czytaj też: BIM w projektowaniu i realizacji mostów

Fotolia

Istota interoperacyjności

Należy zaznaczyć, że według obowiązującego w Polsce rozporządzenia Rady Ministrów z 12 kwietnia 2012 r. w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności, minimalnych wymagań dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych, interoperacyjność osiąga się przez:

• ujednolicenie, tj. zastosowanie kompatybilnych norm, standardów i procedur przez różne podmioty realizujące zadania publiczne, lub
• wymienność, tj. możliwość zastąpienia produktu, procesu lub usługi bez jednoczesnego zakłócenia wymiany informacji między podmiotami realizującymi zadania publiczne lub pomiędzy tymi podmiotami a ich klientami, przy jednoczesnym spełnieniu wszystkich wymagań funkcjonalnych i pozafunkcjonalnych współpracujących systemów, lub
• zgodność, tj. przydatność produktów, procesów lub usług przeznaczonych do wspólnego użytkowania, pod specyficznymi warunkami zapewniającymi spełnienie istotnych wymagań i przy braku niepożądanych oddziaływań.

Na poziomie technologicznym interoperacyjność jest osiągana przez stosowanie:

1. minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych, określonych w rozdz. IV rozporządzenia Rady Ministrów z 12 kwietnia 2012 r.;
2. regulacji zawartych w przepisach odrębnych, a w przypadku ich braku uwzględnienia postanowień odpowiednich Polskich Norm, norm międzynarodowych lub standardów uznanych w drodze dobrej praktyki przez organizacje międzynarodowe.

Paragraf 18 ust. 2 rozporządzenia stanowi, że podmioty realizujące zadania publiczne umożliwiają przyjmowanie dokumentów elektronicznych w formatach danych określonych w załącznikach nr 2 i 3. W odniesieniu do projektów budowlanych zamieszczono jedynie odpowiednie formaty danych w trybie odczytu, trzy wewnętrzne formaty Autodesk (.dwg, .dwf oraz .dxf) oraz jeden Bentley Systems (.dgn), a także .jp2. Rozporządzenie nie przewiduje stosowania formatu .dwfx, formatów natywnych typu .rvt, .nwd, .nwc, .nwf. czy formatu .ifc. Wydaje się, że z powyższą definicją interoperacyjności ściśle związane powinno być pojęcie otwartego standardu (dla BIM – .ifc), który jest fundamentalnym założeniem Europejskich Ram Interoperacyjności.

Stosowanie BIM w Polsce. Podsumowanie

W 2015 r. SARP wraz z PZITB wniosły wspólny wniosek o wprowadzenie wymogu zastosowania BIM przez korektę przywołanego wcześniej zapisu: W przypadku zamówień publicznych na roboty budowlane lub konkursów zamawiający powinien wymagać zastosowania narzędzi elektronicznego modelowania danych budowlanych lub podobnych narzędzi. W takim przypadku zamawiający zaproponuje alternatywne środki dostępu zgodnie z art. 29 do czasu, gdy takie narzędzia staną się ogólnodostępne (podkreślenie autora). W przesłanej propozycji także zdefiniowano BIM jako narzędzie elektronicznego modelowania danych budowlanych – wszystkie narzędzia cyfrowe oparte na elektronicznych, zorientowanych obiektowo bazach danych o wszystkich elementach składowych i całości budowli, zawierające informacje pozwalające na wykonanie i kontrolę przedmiaru robót budowlanych. Powinny one też umożliwiać trójwymiarową, publiczną prezentację projektu za pomocą ogólnodostępnych aplikacji. Wydaje się, że już po trzech latach wobec rozwijanych idei BIM 5D, a nawet 7D powyższa definicja ograniczająca BIM do trzech wymiarów jest nieaktualna.

Jak widać, do obowiązku stosowania BIM w Polsce jest jeszcze raczej daleko. Należy jednak obserwować działania ustawodawcy, żeby ewentualne wprowadzenie takiego wymogu nie odbyło się kosztem członków PIIB, którzy w większości prowadzą działalność inżynierską jako mikro i małe przedsiębiorstwa. Właśnie m.in. dla ochrony interesów członków MOIIB, a także PIIB działa powołana w tej kadencji Komisja ds. Edukacji i Wdrożenia BIM.

Bibliografia

1. Building Information Modeling – Ekspertyza dotycząca możliwości wdrożenia metodyki BIM w Polsce, dla Ministerstwa Infrastruktury i Budownictwa, KPMG Advisory Spółka z o.o. sp.k., podwykonawca: 30 września 2016 r.
2. Institute of Electrical and Electronics Engi- neers, IEEE Standard Computer Dictionary: A Compilation of IEEE Standard Computer Glossaries, New York 1990.
3. ISO/IEC, Technical Draft Report, Ref. No. JTC1 SC36 WG4 N0070, Information Technology – Learning, Education, and Training – Management and Delivery-Specification and Use Extensions and Profiles, US SC36 Secretariat, 2003.

dr inż. Tomasz Piotrowski, przewodniczący Komisji ds. Edukacji i Wdrożenia BIM w MOIIB

Zobacz też: BIM z polskiej perspektywy