Posadzki żywiczne i ceramiczne w łazienkach

Obecnie użytkownik dysponuje różnego rodzaju możliwościami wykończenia łazienek. Począwszy od tradycyjnych płytek do wielkich formatów, z wykorzystaniem różnego rodzaju wpustów liniowych, brodzików/kabin bezbarierowych, a skończywszy na powłokach żywicznych.
 

Jednak poprawność wykonania prac zależy nie tylko od fizycznego ułożenia materiału będącego wykończeniem przegród (choć to decyduje o końcowym efekcie wizualnym). Dlatego projektowania posadzki i ścian nie można ograniczać do doboru materiałów na warstwę wykończeniową.
 

W większości przypadków nie analizuje się zjawisk zachodzących w przegrodach, wykonawca ogranicza się do sprawdzenia równości i ewentualnie wilgotności podłoża (i to nie zawsze) oraz bezkrytycznego doboru, według własnego uznania (lub uznania użytkownika), warstwy użytkowej. W typowych sytuacjach i przy odrobinie szczęścia cały układ funkcjonuje. Prawdziwe problemy się pojawiają, gdy dochodzi do uszkodzenia warstwy użytkowej (odspojenia, spękania, wykruszenia, złuszczenia itp.).

W wielu przypadkach przyczyna jest banalna – błędy wykonawcze, jednak naprawa nierzadko wymaga usunięcia wszystkich warstw wykończeniowych.

Gorzej, gdy sytuacje nietypowe (problematyczne) rozwiązuje się przez analogię do typowych, a w rzeczywistości liczba niezbędnych do rozwiązania problemów technicznych pozwala mówić o konieczności zaprojektowania podłogi czy ściany.

Doświadczenie pokazuje, że można mówić o pewnych typowych błędach związanych z wykonywaniem hydroizolacji i warstwy użytkowej, jednocześnie należy zwrócić uwagę na często popełniane błędy związane z nietypowymi rozwiązaniami.

Pojęcie „pomieszczenie wilgotne lub mokre” powinno być znane każdemu, kto jest zawodowo związany z budownictwem. Natomiast klasyfikacja (podział) pomieszczeń na wilgotne i mokre jest ogólna i nie do końca jednoznaczna. Czy pomieszczenie z kabiną natryskową będzie pomieszczeniem wilgotnym czy mokrym, szczególnie gdy odpływ wody znajduje się w podłodze? Czy w jednym pomieszczeniu mogą być strefy mokre, wilgotne i suche? Sytuacji nie ułatwia brak wytycznych i norm mówiących zarówno o konieczności, jak i o sposobie wykonania takiej hydroizolacji.

Polecamy:

• Projektowanie zabezpieczeń wodochronnych pomieszczeń wilgotnych i mokrych
• Wymagania stawiane instalacji elektrycznej w pomieszczeniach kąpielowych

Coraz częściej stosuje się różnego rodzaju kabiny prysznicowe czy wręcz brodziki o różnych kształtach. Nie jest problemem całkowicie bezbarierowe przejście na otaczające płytki (brodzik jest wpuszczany w warstwy podłogi), brak zapasu wysokości (wówczas używa się specjalnych płyt zintegrowanych z wpustem) albo nietypowy kształt (niektóre rodzaje brodzików można wręcz przycinać). Przy znacznej różnicy poziomów stosuje się brodziki montowane na podwyższeniu. Standardem zaczynają być odpływy liniowe, także ukryte w ścianie. Takie rozwiązania, jakkolwiek wizualnie ciekawe (choć można z tym dyskutować), wymagają bardzo starannego zaplanowania prac.

Dużą popularność zdobywają posadzki żywiczne. Tu przyczyną jest przede wszystkim niemal nieograniczona możliwość aranżacji, także z nadaniem wyglądu 3D.

Zaletą żywic jest całkowita bezspoinowość posadzki – uzyskujemy gładką powierzchnię bez widocznych łączeń. Sama żywica może być barwiona w masie, bezbarwna (uzyskujemy wtedy efekt posadzki betonowej), dekoracyjna (we wzory), matowa lub z połyskiem. Nie ma przeszkód, aby tworzyć dekoracyjne, matowe lub błyszczące wstawki, tworzyć kolorowe wzory czy wręcz zatapiać w powłoce zdjęcia, dekoracje itp. Żywica może być także ułożona na podkładzie grzewczym.

Niezależnie od przyjętego wariantu posadzki czy wykonania samego brodzika/kabiny natryskowej należy mówić o konieczności doboru odpowiedniego rozwiązania konstrukcyjno-materiałowego. Stawia to zupełnie inne wymagania zarówno projektantowi, jak i wykonawcy. Do wykonania dekoracyjnych posadzek żywicznych w pomieszczeniach mokrych stosuje się zwykle żywice epoksydowe i/lub poliuretanowe. Różnią się one swoimi właściwościami, dlatego ich dobór nie może być zupełnie bezkrytyczny.

Cechą żywic epoksydowych jest wysoka odporność mechaniczna, twardość i odporność na ścieranie, uderzenia czy zarysowania. Są jednak dość sztywne, ale w przypadku typowych pomieszczeń mokrych nie ma to większego znaczenia. Epoksydy mają jednak skłonność do żółknięcia i kredowania pod wpływem promieniowania UV. Nie wpływa to wprawdzie negatywnie na parametry użytkowe powłoki, jednak zdecydowanie na wygląd (zapobiegać temu można, stosując specjalne lakiery poliuretanowe). Żywice poliuretanowe są elastyczne, mają zdolność mostkowania rys podłoża i są bardziej odporne na uderzenia. Spotyka się także żywice będące swoistymi hybrydami, np. epoksydowo-poliuretanowe. Wykazują one cechy właściwe zarówno epoksydom, jak i poliuretanom.

Posadzki żywiczne w pomieszczeniach mokrych wymagają specyficznego podejścia: zdefiniowania minimalnych parametrów wytrzymałościowych podłoża, wilgotności i wysezonowania, a w niektórych sytuacjach wykonania sprawdzających obliczeń cieplno-wilgotnościowych. Warstwa żywicy, aby cechowała się wymaganą odpornością mechaniczną (przede wszystkim na zarysowanie), nie może być zbyt cienka. Wymagana grubość powłoki to przynajmniej 1-1,5 mm. Żywica jest również materiałem o wysokich parametrach wytrzymałościowych.

Z tych też powodów wytrzymałość na ściskanie podłoża betonowego (podkładu) pod żywicę nie może być niższa niż 20 MPa (beton klasy C16/20), zalecana 25 MPa (beton klasy C20/25) przy grubości podkładu minimum 5 cm. Jeżeli stosuje się jastrychy cementowe, powinny one być klasy minimum C20 F4 (zalecane C25 F4), przy grubości minimum 4 cm. Przekrój przez podłogę z żywicą w pomieszczeniu mokrym pokazano na rys. 1.

Rys. 1. Budowa przykładowej podłogi na gruncie w pomieszczeniu mokrym z warstwą użytkową z dekoracyjnej żywicy (rys. Atlas): 1 – posadzka dekoracyjna (system wielowarstwowy), 2 – jastrych cementowy z warstwą wygładzającą, 3 – warstwa rozdzielająca (folia z tworzywa sztucznego), 4 – termoizolacja/izolacja akustyczna, 5 – paroizolacja (opcjonalnie, jeżeli jest niezbędna i/lub gdy funkcji paroizolacji nie pełni – 6), 6 – izolacja przeciwwilgociowa podłogi, 7 – płyta konstrukcyjna podłogi, 8 – geowłóknina lub gruba folia z tworzywa sztucznego, 9 – warstwa przerywająca podciąganie kapilarne (np. płukany żwir 8–16 mm), 10 – ubity piasek
 

Podłoże pod taką posadzkę musi być suche (wilgotność nieprzekraczająca 3-4%), równe (żywica potrafi odwzorować wszelkiego rodzaju nierówności), wysezonowane (dla tradycyjnych zapraw 28 dni, dla szybkowiążących miarodajne są zalecenia producenta, dla betonów jest to zwykle 28 dni) i z otwartymi porami. Niedopuszczalna jest obecność mleczka cementowego na powierzchni, rys i spękań.

Już same te wymogi eliminują tak chętnie stosowane wylewki o bliżej nieokreślonym skurczu i wytrzymałości na ściskanie nieprzekraczającej 10 MPa. Komentarza wymaga jednak kwestia obliczeń cieplno-wilgotnościowych. Żywice z reguły nie są dyfuzyjne, dlatego układ warstw podłogi powinien gwarantować całkowite zabezpieczenie posadzki żywicznej przed oddziaływaniem od strony podłoża zarówno wilgoci, jak i pary wodnej.
 

Z reguły paroizolacja wymagana jest w sytuacjach, gdy analizowana podłoga pomieszczenia mokrego z żywicą usytuowana jest nad wjazdami i przejściami lub nad innymi pomieszczeniami mokrymi. Jednak obecność szczelnej dla pary wodnej posadzki (warstwa żywicy może mieć równoważny opór dyfuzyjny S_d sięgający kilkuset metrów) wskazuje na konieczność rzetelnego potraktowania zagadnień cieplno-wilgotnościowych. Dlatego konieczność stosowania paroizolacji i rodzaj/parametry tej warstwy powinien wynikać bezpośrednio z obliczeń cieplno-wilgotnościowych. Należy tak dobrać parametry paroizolacji (współczynnik oporu dyfuzyjnego µ, zastępczy (porównawczy) opór dyfuzyjny S_d), aby wyeliminować niebezpieczeństwo kondensacji wilgoci w przegrodzie pod żywicą.

Przy wykonywaniu paroizolacji trzeba zwracać uwagę na warunki cieplno-wilgotnościowe w pomieszczeniu. Problemem może być zbyt duża wilgotność powietrza (są na to wrażliwe zwłaszcza żywice poliuretanowe, tu spotyka się ograniczenie wilgotności względnej powietrza do 75%) oraz punkt rosy: temperatura podłoża musi być wyższa od punktu rosy przynajmniej o +3^oC. Posadzka żywiczna może być łączona z różnymi rodzajami materiałów posadzkowych, z brodzikami bezbarierowymi czy wpustami, jednak tego typu detale muszą być dostosowane do konkretnego rozwiązania technologiczno-materiałowego i opracowane (uszczegółowione) przed rozpoczęciem prac. Przy żywicach należy szczególnie starannie przeanalizować zagadnienia bezpieczeństwa użytkowania (niebezpieczeństwo poślizgnięcia się na mokrej posadzce). Antypoślizgowość potrafi zmniejszyć komfort użytkowania posadzki, wymagany jest tu więc rozsądny kompromis.
 

Posadzki żywiczne z reguły wykonywane są przez wyspecjalizowane firmy, posiadające wymagane doświadczenie oraz dysponujące odpowiednim sprzętem.

Posadzki ceramiczne wymagają wykonania izolacji zespolonej (podpłytkowej). Niezależnie od tego, czy stosuje się typowe płytki, kamienie naturalne, mozaikę czy płyty wielkoformatowe. Zatrzymanie wilgoci na poziomie spodu płytki to zdecydowanie najlepszy (i jedyny) sposób zabezpieczenia wodochronnego pomieszczeń mokrych.
 

O ile wykonanie zabezpieczenia wodochronnego ściany nie jest specjalnie problematyczne, o tyle dla podłogi sytuacja wygląda zupełnie inaczej. Powodem są wspomniane wyżej elementy typu brodziki bezbarierowe czy wpusty liniowe przyścienne (fot. 1). Sama budowa podłogi będzie podobna do pokazanej na rys. 1 (zamiast powłoki żywicznej będą płytki z uszczelnieniem podpłytkowym), jednak istotne będzie skuteczne zaizolowanie wspomnianych wyżej trudnych i krytycznych miejsc.

Fot. 1. Przykład brodzika bezbarierowego (fot. Villeroy & Boch, www.fliesenrabatte.de/villeroy-boch–bernina.html)

W przypadku klasycznego brodzika odpływ znajduje się powyżej podkładu lub wręcz powyżej posadzki. W przypadku brodzików/kabin prysznicowych bezbarierowych (można się spotkać z określeniem, że są to systemy z brodzikiem ukrytym lub wręcz bez brodzika) (fot. 2) – zwłaszcza w łazienkach modernizowanych – konieczne jest zwrócenie uwagi i zaplanowanie kilku podstawowych rzeczy.

Fot. 2. Przykład brodzika bezbarierowego (fot. autor)

Jeżeli strefa brodzika nie jest oddzielona przegrodą od pozostałej części łazienki, niezbędne jest wykonanie spadku, aby woda się nie rozlewała po posadzce łazienki. Trzeba tu uwzględnić także wzajemne położenie drzwi wejściowych i obszaru brodzika – woda nie może się przedostawać do sąsiednich pomieszczeń. Dlatego może być konieczne wykonanie w płaszczyźnie drzwi progu o wysokości ok. 1 cm i uszczelnienie samego progu (przykładowo norma DIN 18534-1 obligatoryjnie wymaga wykonania uszczelnienia także bezpośrednio za ościeżnicą).
 

Odpływ musi być zamontowany w najniższym punkcie, a spadek odprowadzać wodę bezpośrednio do odpływu. Dodatkowo sam odpływ musi mieć odpowiednią wydajność. Te dwa parametry zapobiegają powstawaniu kałuż oraz zbytniemu spiętrzeniu wody. W przypadku odpływu liniowego, zlokalizowanego przy ścianie, przy powierzchni brodzika lub kabiny natryskowej do 1,5 m² zaleca się wykonanie 2-centymetrowego spadku, przy większej powierzchni powinien on wynosić 2%. Dla wpustu umieszczonego centralnie zaleca się, aby spadek wynosił także ok. 2%, a za absolutne minimum należy przyjąć 1%. Typowa armatura kabiny natryskowej cechuje się wydajnością od 0,15 do 0,20 l/s, jednak luksusowe deszczownice dysponują znacznie większą wydajnością.
 

Kolejna bardzo istotna sprawa to minimalna całkowita wysokość zabudowy.

Warto zwrócić uwagę, że minimalna grubość podkładu to 4 cm. Grubość termoizolacji/izolacji akustycznej będzie różna w zależności od konkretnej sytuacji. Dlatego wysokość montażowa musi być dopasowana do istniejącej grubości warstw podłogi i uwzględniać niezbędny spadek powierzchni do odpływu.
 

Przyjmując typowy układ warstw podłogi do zaplanowania wysokości, trzeba uwzględnić: izolację termiczną/akustyczną, warstwę rozdzielającą, jastrych dociskowy, izolację podpłytkową, klej i płytki ceramiczne. Te grubości muszą być znane na etapie doboru odpowiedniego systemu brodzikowego i odwadniającego. Ale to nie wszystko. Odwodnienie może być realizowane przez układ z syfonem, dostępne są także rozwiązania alternatywne. Newralgicznym miejscem jest zawsze uszczelnienie samego odpływu, dlatego się spotyka rozwiązania z odpływem mocowanym fabrycznie w płycie będącej bezpośrednio podłożem pod posadzkę w brodziku. Są to rozwiązania ze zintegrowanym spadkiem oraz odpływem. Takie płyty są także fabrycznie uszczelnione i wymagane jest jedynie uciąglenie fabrycznej hydroizolacji z izolacją pozostałej części pomieszczenia (fot. 3-4, rys. 2). Zwykle w takich rozwiązaniach spadek jest już wyprofilowany na wspomnianej płycie, wymagane jest jedynie zamontowanie płyty na odpowiednim poziomie.

Rys. 2. Brodzik prefabrykowany w kabinie prysznicowej bezbarierowej – detal uszczelnienia (rys. Atlas)

Fot. 3 i 4. Prefabrykowane płyty brodzików bezbarierowych ze zintegrowanym spadkiem oraz odpływem
(fot. WIM)

Inaczej może wyglądać sytuacja z odpływem montowanym w jastrychu.

Może to być odpływ liniowy lub punktowy montowany w środkowym obszarze kabiny. Może to być odpływ przyścienny widoczny jako delikatna szczelina przy ścianie czy wreszcie tzw. odpływ liniowy poprzeczny, który umieścić można nie tylko w centralnej części kabiny, lecz także przy ścianie. Tu zwykle wymagane jest wyprofilowanie spadku w jastrychu, sam element musi być zatem obsadzony na takiej wysokości, aby dało się wykonać wymagany spadek (oczywiście wcześniej należy wykonać niezbędne elementy i podłączenia samej instalacji odwodnieniowej).

Izolację podpłytkową można wykonywać z kilku rodzajów materiałów:

• elastycznych szlamów uszczelniających,
• polimerowych mas dyspersyjnych (tzw. folii w płynie),
• elastycznych powłok na bazie żywic reaktywnych (np. poliuretanowych lub epoksydowych),

z czego w praktyce stosuje się albo folie w płynie, albo szlamy.

Znacznie rzadziej (przynajmniej w Polsce) używa się materiałów rolowych – specjalnych mat uszczelniających występujących powszechnie w dwóch wariantach. Pierwszy to mata kompensacyjno-uszczelniająca, zatapiana w zaprawie klejącej. Forma jej powierzchni (jaskółczy ogon) zapewnia dobre, mechaniczne zakotwienie w zaprawie klejowej (rozwiązanie to musi obejmować wszystkie niezbędne materiały i akcesoria, począwszy od materiałów uszczelniających, przez listwy dylatacyjne, a skończywszy na kształtkach do uszczelnień dylatacji i wpustów). Drugim wariantem opisanego wcześniej rozwiązania są folie uszczelniające (proszę nie mylić z tzw. foliami w płynie nakładanymi na podłoże pędzlem, pacą lub wałkiem). Folie te dostępne są w pasach o szerokości zazwyczaj 1-2 m i składają się z właściwego materiału uszczelniającego zespolonego z włókniną techniczną.

Niezależnie od zastosowanego materiału do wykonania izolacji podpłytkowej i przyjętego rozwiązania brodzika/kabiny konieczne jest uszczelnienie samego odpływu.

Dla wpustów punktowych zasada jest prosta – uszczelnienie bezwzględnie za pomocą systemowego kołnierza wtapianego w powłokę wodochronną (rys. 3).

Rys. 3. Przykładowy detal uszczelnienia wpustu punktowego w brodziku (rys. Atlas) 1 – wpust punktowy z systemowym kołnierzem (2), obsadzany na zaprawę epoksydową (lub bezskurczową montażową) (6), 2 – kołnierz wpustu wtopiony w izolację (3), 3 – izolacja podpłytkowa,
4 – jastrych cementowy, 5 – posadzka, 6 – zaprawa epoksydowa (lub bezskurczowa montażowa)

W przypadku innego rodzaju odpływów (liniowych, przyściennych itp.) sama konstrukcja wpustu musi umożliwiać szczelne połączenie z materiałem hydroizolacyjnym. W zależności od producenta i przyjętego przez niego rozwiązania może się to różnić, chociażby ze względu na modułową budowę samego odwodnienia, jednak podstawowa zasada będzie taka jak poprzednio – izolację należy szczelnie połączyć z kołnierzem wpustu. Mogą tu być niezbędne dodatkowe taśmy/kołnierze. Dlatego detal ten należy wcześniej odpowiednio zaplanować (rys. 4-6). Jeżeli izolację montujemy do części stałej kołnierza wykonanej np. ze stali nierdzewnej, to bezpośrednie nałożenie szlamu czy folii w płynie niekiedy się staje problematyczne. Uciąglenie izolacji może być wykonane np. za pomocą taśm butylowych lub fabrycznego elastycznego kołnierza wtapianego w hydroizolację. To wymaga zaplanowania kolejności wykonywanych prac.

Rys. 4. Przykładowy detal obsadzenia korpusu wpustu dla natrysku bez brodzika (rys. Dallmer, www.dallmer.pl/pl) 1 – izolacja podpłytkowa (2 warstwy), 2 – manszeta uszczelniająca wpustu (kołnierz), 3 – taśma uszczelniająca, 4 – dodatkowa taśma ochronna (zabezpieczająca przed przecięciem izolacji podpłytkowej), 5 – klej do płytek, 6 – odpływ liniowy ze spadkiem poprzecznym, 7 – korpus wpustu

Rys. 5. Przykładowy detal uszczelnienia wpustu liniowego (rys. Atlas) 1 – odpływ liniowy, 2 – izolacja podpłytkowa pomieszczenia łazienki – dwie warstwy, 3– taśma butylowa (taśma może być wtapiana w izolację (2) lub klejona do ostatniej warstwy izolacji, 4 – jastrych cementowy, 5 – posadzka

Rys. 6. Przykładowy detal uszczelnienia wpustu liniowego (rys. Dallmer, www.dallmer.pl/pl)

Zdecydowanie najprostsza sytuacja ma miejsce w rozwiązaniach ze zintegrowanym wpustem (rys. 2). Taka płyta (zwykle są to nienasiąkliwe, wodoodporne, twarde pianki) pokryta jest fabrycznie powłoką wodochronną, a za samo uszczelnienie wpustu odpowiada producent systemu.
 

Opisane rozwiązania wymagają bardzo wysokiej kultury technicznej wykonawcy i wręcz milimetrowej dokładności. Efektem są jednak walory estetyczne (chociaż z takim stwierdzeniem można dyskutować) przy pełnej technicznej funkcjonalności.

Literatura

1. BEB Arbeitsblatt KH-0/S Stoffe. 2002.
2. BEB Arbeitsblatt KH-3 Beschichtung/Belag, 2007.
3. Beläge auf Zementestrich. Fliesen und Platten aus Keramik, Naturwerkstein und Betonwerkstein auf beheizten und unbeheizten Zementgebundenen FuBbodenkonstruktionen, ZDB, 2007.
4. DIN 18534-1:2017-07 Abdichtung von Innenräumen – Teil 1: Anforderungen, Planungs und Ausführungsgrundsätze.
5. DIN 18534-2:2017-07 Abdichtung von Innen- raumen – Teil 2: Abdichtung mit bahnenförmigen Abdichtungsstoffen.
6. DIN 18560-2:2009-09 Berichtigung 1:2012-05 Estriche im Bauwesen. Teil 2. Estriche und Heizestriche auf Dämmschichten (schwimmende Estriche).
7. Leitfaden. Hinweise für die Planung und Ausführung von Abläufen und Rinnen in Verbindung mit Abdichtungen im Verbund (AIV), ZDB 2012.
8. M. Rokiel, Hydroizolacje pomieszczeń mokrych i wilgotnych. Projektowanie i warunki techniczne wykonywania i odbioru robót, Grupa Medium, Warszawa 2015.
9. M. Rokiel, Poradnik. Hydroizolacje w budownictwie. Projektowanie. Wykonawstwo, wyd. III, Grupa Medium, Warszawa 2019.
10. Verbundabdichtungen. Hinweise für die Ausführung von flüssig zu verarbeitenden Verbundabdichtungen mit Bekleidungen und Belägen aus Fliesen und Platten für den Innen- und Außenbereich, ZDB, 2012.
11. Materiały firm: Atlas, Dallmer, Kessel, Villeroy & Boch, WIM.

mgr inż. Maciej Rokiel