Odpowiada radca prawny Andrzej Jastrzębski.
W związku z zagadnieniami poruszonymi w „IB” nr 2/2014 w artykule „Kwalifikacja czynności związanych z modernizacją wind” chciałbym prosić o poruszenie następujących kwestii:
1. Ustawa o dozorze technicznym definiuje dźwig osobowy (windę) jako urządzenie techniczne oraz reguluje praktycznie wszystkie kwestie związane z jego projektowaniem, wytwarzaniem, eksploatowaniem i modernizacją. Czy w obliczu istnienia przepisów ustawy o dozorze technicznym należy w ogóle rozpatrywać modernizację dźwigu, opierając się na przepisach Prawa budowlanego?
2. Czy do dźwigu jako urządzenia technicznego nie ma zastosowania definicja urządzenia budowlanego przedstawiona w Prawie budowlanym?
3. Modernizacja dźwigu to w większości wymiana poszczególnych podzespołów na nowe, podstawowe parametry użytkowe jednak się nie zmieniają, czy więc to remont czy przebudowa?
4. Jeżeli na modernizację dźwigu należy, jak napisano w artykule, uzyskać pozwolenie na budowę, jakiej branży uprawnienia powinien posiadać projektant czy kierownik budowy?
Przedstawiamy uzupełnienie opinii zawartej w artykule. Ponownie należy podkreślić, iż kwestie dotyczące kwalifikacji czynności związanych z modernizacją dźwigów osobowych reguluje ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Pb). Słuszne jest przy tym założenie, że z przepisów ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 963) wynika, iż dźwig osobowy należy traktować jako urządzenie techniczne w rozumieniu art. 4 ustawy:
Ilekroć w ustawie jest mowa o:
1) urządzeniach technicznych – należy przez to rozumieć urządzenia, które mogą stwarzać zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego oraz mienia i środowiska wskutek:
a) rozprężenia cieczy lub gazów znajdujących się pod ciśnieniem różnym od atmosferycznego,
b) wyzwolenia energii potencjalnej lub kinetycznej przy przemieszczaniu ludzi lub ładunków w ograniczonym zasięgu,
c) rozprzestrzeniania się materiałów niebezpiecznych podczas ich magazynowania lub transportu.
Ze względu na powyższe w stosunku do tego typu urządzeń (spełniających wskazane przesłanki) należy stosować przepisy ustawy dotyczące wykonywania dozoru technicznego. Ustawa ta jednak nie wyłącza regulacji Pb, szczególnie odnoszących się do budowy, przebudowy bądź rozbudowy obiektów budowlanych. Jednocześnie kategoria „urządzenia techniczne” nie posiada odrębnej definicji legalnej w Pb. Przepisy ustawy o dozorze technicznym znajdują zatem zastosowanie tylko w kwestiach dotyczących zasad, zakresu i formy wykonywania dozoru technicznego oraz jednostek właściwych do jego wykonywania, zgodnie z art. 1 ustawy o dozorze technicznym (zakres przedmiotowy ustawy).
Należy przy tym zaznaczyć, iż w świetle przepisów prawa pojęcie „urządzenie techniczne” wchodzi w zakres terminu „urządzenie budowlane”, którego definicja znajduje się w art. 3 ust. 1 pkt 9 ustawy – Prawo budowlane, zgodnie z którym przez urządzenia budowlane należy rozumieć urządzenia techniczne związane z obiektem budowlanym, zapewniające możliwość użytkowania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem, jak przyłącza i urządzenia instalacyjne, w tym służące oczyszczaniu lub gromadzeniu ścieków, a także przejazdy, ogrodzenia, place postojowe i place pod śmietniki. Winda bez wątpienia zapewnia możliwość użytkowania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem, a zatem jest ona urządzeniem budowlanym. Ponadto jak już zostało wskazane, jest ona urządzeniem technicznym w podanym wyżej rozumieniu, ponieważ spełnia przesłanki ustawy o dozorze technicznym, a w konsekwencji podlega rygorowi dozoru. Pojęcia dozoru nie należy jednak utożsamiać z pojęciem „przeprowadzanie modernizacji”, choć w praktyce często się zdarza, iż dozór wykonywany jest również w związku z modernizacją urządzenia technicznego, co potwierdza art. 5 ust. 1 ustawy o dozorze technicznym: Dozorowi technicznemu podlegają urządzenia techniczne w toku ich projektowania, wytwarzania, w tym wytwarzania materiałów i elementów, naprawy i modernizacji, obrotu oraz eksploatacji. Powołany przepis dowodzi, że dozór jest czynnością towarzyszącą realizacji procesu inwestycyjnego polegającego na modernizacji urządzenia, regulowanego Prawem budowlanym. Wykonywanie dozoru polega na działaniach zmierzających do zapewnienia bezpiecznego funkcjonowania urządzeń technicznych, na ich kontroli, badaniu prawidłowości modernizacji. Modernizacja natomiast stanowi formę prac budowlanych przeprowadzanych na danym urządzeniu, zwłaszcza w sytuacji kiedy urządzenie po połączeniu z budynkiem (obiektem budowlanym) staje się jego częścią składową. A zatem od momentu gdy dźwig osobowy zostaje zamontowany w danym obiekcie budowlanym w taki sposób, iż nie może zostać od niego odłączony bez uszkodzenia lub istotnej zmiany, staje się on częścią składową obiektu budowlanego. Takie urządzenie jak dźwig osobowy należy do obiektu budowlanego jako całości od momentu jego ostatecznego zamontowania w obiekcie, ponieważ jego usunięcie spowodowałoby bardzo istotne zmiany w obiekcie, a także najprawdopodobniej jego uszkodzenie. Dlatego też do prac renowacyjnych przeprowadzonych w dźwigach osobowych powinny być stosowane przepisy Pb dotyczące modernizacji całego obiektu budowlanego, a nie jedynie urządzenia.
Ponadto wyjaśnienia wymaga fakt, że co do zasady prace modernizacyjne na dźwigach osobowych nie zostały zakwalifikowane jako remont, mimo iż gdyby były to prace remontowe, nie wymagałyby zgodnie z art. 29 ust. 2 pkt 1 pozwolenia na budowę do ich przeprowadzenia. Remont polega na wykonywaniu w istniejącym obiekcie budowlanym robót budowlanych polegających na odtworzeniu stanu pierwotnego, a niestanowiących bieżącej konserwacji, przy czym dopuszcza się stosowanie wyrobów budowlanych innych niż użyto w stanie pierwotnym. Stąd też jako remont powinny zostać zakwalifikowane drobniejsze prace przeprowadzane na dźwigu osobowym, jak np. wymiana drzwi windy na nowe, odmalowanie windy. Takie prace mają na celu odtworzenie stanu pierwotnego windy, a ponadto nie ingerują w sam budynek i jego użyteczność, a zatem można je traktować jako remont urządzenia budowlanego czy też obiektu budowlanego, którego częścią składową jest winda. Jako taki nie wymaga on pozwolenia na budowę do przeprowadzenia prac. W przypadku jednak gdy prace modernizacyjne mają zakres szerszy, w szczególności ingerują w sam budynek, a modernizacja nie ma na celu odtworzenia stanu pierwotnego urządzenia, i tym samym części składowej obiektu budowlanego, tylko zmianę jego parametrów i wymianę na nowy, to możemy mieć faktycznie do czynienia z przebudową obiektu budowlanego. Stąd też bez wątpienia modernizacja dźwigów osobowych w obiekcie budowlanym, polegająca np. na zaślepieniu niektórych bądź dołożeniu kolejnych drzwi do windy; wymianie starego dźwigu na nowy; powiększeniu otworów drzwi szybowych (szerokość + wysokość) w zakresie kilkunastu centymetrów; podlaniu wylewką o kilkadziesiąt centymetrów podszybia; lokalne podkucia pod elementy dźwigu (np. ogranicznik prędkości 0,5 m2 na głębokość 5 cm), powinna być traktowana jako przebudowa istotnej części obiektu budowlanego. Należy przez to rozumieć wykonywanie robót budowlanych, w wyniku których następuje zmiana parametrów użytkowych lub technicznych istniejącego obiektu budowlanego, z wyjątkiem charakterystycznych parametrów, jak: kubatura, powierzchnia zabudowy, wysokość, długość, szerokość bądź liczba kondygnacji. Tego rodzaju prace – polegające na przebudowie dźwigu osobowego w budynku – podlegałyby obowiązkowi uzyskania pozwolenia na budowę.
Pewne wątpliwości może także nasuwać problem zakresu, a szczególnie specjalności uprawnień budowlanych projektanta lub kierownika budowy pełniącego samodzielną funkcję techniczną przy modernizacji dźwigów osobowych. Bez wątpienia dźwig osobowy w obiekcie budowlanym wchodzi w zakres jego konstrukcji. Dlatego uprawnienia posiadane przez osobę pełniącą samodzielną funkcję techniczną kierownika budowy bądź projektanta przy modernizacji dźwigu osobowego powinny obejmować swym zakresem elementy konstrukcyjne danego obiektu budowlanego. Należy uznać, że uprawnienia do sprawowania funkcji kierownika budowy i robót budowlanych lub projektanta w specjalności konstrukcyjno-budowlanej bez ograniczeń bądź inne odpowiadające ich zakresowi, a także uprawnienia uzyskane w zakresie ograniczonym, jeśli dany obiekt budowlany, którego częścią składową jest winda, jest nim objęty, umożliwiają pełnienie samodzielnej funkcji technicznej kierownika budowy lub robót budowlanych albo projektanta przy przebudowie przedmiotowych dźwigów osobowych. Wydaje się, że modernizacja dźwigów osobowych nie ma wpływu na architekturę danego obiektu budowlanego. W przypadku jednak budowy nowego dźwigu osobowego, w odniesieniu do architektury obiektu, uprawnienia budowlane posiadać będzie osoba, w której zakres uprawnień wchodzi architektura obiektu.
Konkludując, modernizacja dźwigów osobowych znajdujących się w obiektach budowlanych, w przypadku gdy w jej wyniku następuje zmiana parametrów użytkowych lub technicznych istniejącego obiektu budowlanego, z wyjątkiem charakterystycznych parametrów – stanowi przebudowę danych obiektów. W konsekwencji na jej dokonanie niezbędne jest uzyskanie pozwolenia na budowę. Możliwe jest jednak, że przeprowadzenie drobniejszych prac, jak np. wymiana drzwi do windy na nowocześniejsze, mających na celu odtworzenie stanu pierwotnego windy, a ponadto nieingerujących w sam budynek, będzie traktowane jako remont, a co za tym idzie do ich przeprowadzenia nie będzie niezbędne uzyskanie pozwolenia na budowę. Oznacza to, iż ocena obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę przy modernizacji dźwigów osobowych wymaga każdorazowej weryfikacji zakresu prac budowlanych przeprowadzanych dla konkretnej inwestycji. Nie wyłącza to stosowania przepisów ustawy o dozorze technicznym do dźwigów osobowych w kwestiach dotyczących zasad, zakresu i formy wykonywania dozoru technicznego oraz jednostek właściwych do jego wykonywania. Ponadto samodzielną funkcję techniczną kierownika budowy lub projektanta w przypadku prac modernizacyjnych, wymagających uprzedniego uzyskania pozwolenia na budowę, na dźwigach osobowych może sprawować osoba posiadająca uprawnienia budowlane w specjalności konstrukcyjno-budowlanej, ale tylko w takim zakresie, jaki dane uprawnienia wyznaczają.
