Znaki bezpieczeństwa

Znaki bezpieczeństwa zaliczane są do trzech grup: ochrona przeciwpożarowa, ewakuacja i techniczne środki przeciwpożarowe.

Idea stosowania znaków bezpieczeństwa jest taka, aby w jak najprostszy, jednoznaczny i zrozumiały sposób prezentować informacje odbiorcom. O ile obecnie stosowane znaki w dużej mierze powyższe funkcje spełniają, o tyle już poprawne stosowanie ich w obiektach nie jest tak proste i jednoznaczne, a zrozumienie obecnego stanu formalnoprawnego wymaga poświęcenia znacznej ilości czasu.

Artykuł przedstawia kilka istotnych faktów związanych ze stosowaniem znaków bezpieczeństwa wynikłych na przełomie kilku ostatnich lat.

Fot. stock.adobe.com/Andrey Popov

>>> Oświetlenie ewakuacyjne w obiektach użyteczności publicznej

>>> Bezpieczne drogi ewakuacyjne

Znaki bezpieczeństwa – aktualny stan prawny i normalizacyjny

Obecnie znaki bezpieczeństwa są objęte wymogiem uzyskania świadectwa dopuszczenia na podstawie Ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej [1] oraz Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie wykazu wyrobów służących zapewnieniu bezpieczeństwa publicznego lub ochronie zdrowia i życia oraz mienia, a także zasad wydawania dopuszczenia tych wyrobów do użytkowania [2].

W pkt. 13.1 załącznika do rozporządzenia [2] przywołano Polskie Normy, w których określono wymagania dla poszczególnych grup znaków. Normy te wskazano w tabeli.

W tym miejscu zwraca uwagę fakt, że zarówno norma PN-N-01256-01, jak również norma PN-N-01256-02 mają aktualnie status normy wycofanej. Pomimo to należy mieć na względzie, iż obie normy w dalszym ciągu są przywołane w załączniku do rozporządzenia [2], a także są wydawane świadectwa dopuszczenia na podstawie tych norm.

W pierwszej chwili wydawać by się mogło, że powyższa kwestia nie powinna być problematyczna, gdyż w przepisie przywołano alternatywną normę, tj. PN-ISO 7010 (obecnie PN-EN ISO 7010+A1+A2), która jest aktualna i można skorzystać właśnie z niej. Niestety funkcjonowanie dwóch niezależnych norm eliminuje jeden problem, ale w to miejsce rodzi kilka nowych. Na wstępie należy zaznaczyć, że norma PN-EN ISO 7010+A1+A2 swoim zakresem obejmuje pięć grup znaków:

• E – znaki wskazujące drogę ewakuacyjną, miejsce sprzętu ratowniczego lub zaplecza bezpieczeństwa albo działanie dla bezpieczeństwa (znaki warunku bezpieczeństwa) – evacuation route, location of safety equipment or safety facility, safety action (safe conditio signs);
• F – znaki ochrony przeciwpożarowej – fire equipment signs;
• M – znaki nakazu – mandatory aciton signs;
• P – znaki zakazu – prohibition signs;
• W – znaki ostrzegawcze – warning signs.

Analizując zawartość tej normy, nietrudno zauważyć, że duża część pojedynczych znaków oraz całych grup wykracza poza obszar znaków ujętych w załączniku do rozporządzenia [2]. Z tego względu dopuszczone do użytkowania są jedynie znaki z grupy E i F. Pomimo że trudno byłoby znaleźć lepsze rozwiązanie tej kwestii, nie jest ono pozbawione zawiłości natury formalnej i ostatecznie prowadzi do ciekawych osobliwości.

Przykładem tego może być znak P020 „Nie używać dźwigu w przypadku pożaru” (Do not use lift in the event of fire), który występuje w grupie znaków P normy PN-EN ISO 7010+A1+A2. Jak wyjaśniono wyżej, dla tej grupy znaków nie są wydawane świadectwa dopuszczenia. Sytuacja jest zupełnie odmienna, gdy mówimy o oznaczeniu dźwigu według normy PN-EN 81-73, która wprost się odwołuje do znaku P020 z normy PN-EN ISO 7010+A1+A2. Wówczas znak P020 wymaga uzyskania świadectwa dopuszczenia. Z praktycznego punktu widzenia jest to znak o tej samej grafice, jednakże ścieżka dopuszczenia do użytkowania tego znaku jest zgoła inna. W uzupełnieniu należy podkreślić, że podobieństwo tych znaków może się ograniczać jedynie do grafiki znaku, gdyż pozostałe parametry podlegają już innym wymaganiom.

Jak już wspomniano, poza grafiką istotnymi elementami znaku są jego parametry techniczne, do których należą:

• współrzędne chromatyczności – inaczej mówiąc barwa znaku;
• współczynnik luminancji, czyli stopień odbicia światła;
• czas zaniku fosforescencji, inaczej mówiąc, jak długo znak świeci;
• toksyczność i radioaktywność materiału fosforescencyjnego.

Nie wgłębiając się w temat, należy wiedzieć, że dla znaków według PN-EN ISO 7010+A1+A2 konieczne jest potwierdzenie parametrów w zakresie współrzędnych chromatyczności oraz współczynnika luminescencji. Z kolei znaki bezpieczeństwa według pozostałych norm powinny być potwierdzone w zakresie powyższych parametrów oraz dodatkowo, gdy występują w wersji fosforescencyjnej (świecącej), konieczne jest potwierdzenie parametrów: czasu zaniku fosforescencji, toksyczności oraz radioaktywności materiału fosforescencyjnego.

W dalszej części artykułu:

• Rozmieszczanie znaków bezpieczeństwa
  – Zasady rozmieszczania znaków według normy PN-N-01256-2
  – Zasady rozmieszczania znaków według normy PN-EN ISO 7010+A1
  – Problemy związane z rozmieszczaniem znaków ewakuacyjnych

• Znaki bezpieczeństwa stosowane na oprawach oświetleniowych
• Trwałość znaków bezpieczeństwa
• Informacje umieszczane na znakach bezpieczeństwa posiadających świadectwo dopuszczenia

Cały tekst dostępny jest w numerze 2/2023 miesięcznika „Inżynier Budownictwa”

Mateusz Szostak

Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej im. Józefa Tuliszkowskiego – Państwowy Instytut Badawczy

Michał Ołdak

Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej im. Józefa Tuliszkowskiego – Państwowy Instytut Badawczy

Literatura
1. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. z 1991 r. nr 81 poz. 351).
2. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie wykazu wyrobów służących zapewnieniu bezpieczeństwa publicznego lub ochronie zdrowia i życia oraz mienia, a także zasad wydawania dopuszczenia tych wyrobów do użytkowania (Dz.U. nr 143 poz. 1002; zm.: Dz.U. z 2010 r. nr 85 poz. 553 or az z 2018 r. poz. 984).