25 grudnia 2014 r. weszła w życie nowa ustawa z 30 maja 2014 r. o prawach konsumentów. Wynikiem tego są zmiany przepisów dotyczące odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady i gwarancji.
Poza dostosowaniem prawa polskiego do zasad unijnych (dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2011/83/UE z 25 października 2011 r. w sprawie praw konsumentów) ustawa o prawach konsumentów (Dz.U. z 2014 r. poz. 827) zmieniła przepisy innych ustaw, w tym przepisy kodeksu cywilnego (por. art. 44 powyższej ustawy). W znacznym stopniu te zmiany kodeksowe dotyczą odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady i gwarancji.
Znowelizowane zostały głównie przepisy normujące w kodeksie cywilnym umowę sprzedaży. Ustawodawca wprowadził jednak także wyraźniejsze niż w poprzednim stanie prawnym odesłania do przepisów o sprzedaży w regulacji umowy o dzieło.Chodzi konkretnie o nową redakcję art. 638 k.c. W jego nowym brzmieniu warto zwrócić uwagę na dwie zmiany.
Przed 25 grudnia 2014 r. art. 638 k.c. stanowił, że jeżeli z artykułów poprzedzających nie wynika nic innego, do rękojmi za wady dzieła stosuje się odpowiednio przepisy o rękojmi przy sprzedaży. Obecnie art. 638 k.c. składa się z dwóch paragrafów. W pierwszym z nich znajduje się nadal zasada odpowiedniego stosowania do odpowiedzialności za wady dzieła przepisów o rękojmi przy sprzedaży. Poza tym jednak w zdaniu 2 par. 1 art. 638 k.c. stanowi, że odpowiedzialność przyjmującego zamówienie jest wyłączona, jeżeli wada dzieła powstała z przyczyny tkwiącej w materiale dostarczonym przez zamawiającego.
Jeżeli chodzi natomiast o nowy par. 2 art. 638 k.c., to zawiera on analogiczne odesłanie w zakresie gwarancji, przewidując, że jeżeli zamawiającemu udzielono gwarancji na wykonane dzieło, przepisy o gwarancji przy sprzedaży stosuje się odpowiednio. W stanie prawnym sprzed 25 grudnia 2014 r. kodeks cywilny w regulacji umowy o dzieło takiego odesłania nie zawierał.
Poniżej nie będziemy poruszać szczegółowych zasad rękojmi za wady, obowiązujących w obrocie konsumenckim. Skoncentrujemy się na zmianach o charakterze podstawowym, dotyczących ogólnych zasad rękojmi za wady, znajdujących zastosowanie także w relacjach między przedsiębiorcami.
Po pierwsze należy zwrócić uwagę na to, że nowelizacja zmieniła definicję rękojmi za wady, zarówno jeżeli chodzi o wady fizyczne, jak również wady prawne.
Od 25 grudnia 2014 r. rozdzielone zostało określenie rękojmi za wady, której istota sprowadza się do odpowiedzialności za wadliwość sprzedawanej rzeczy (por. nowe brzmienie art. 556 k.c.), oraz definicje wad, czyli odrębnie definiowanych wad fizycznych i wad prawnych.
.jpg)
© arahan– Fotolia.com
Definicję wady fizycznej zawiera nowy art. 5561 k.c. W myśl par. 1 tego artykułu wada fizyczna polega na niezgodności rzeczy sprzedanej z umową, przy czym niezgodność ta została odniesiona do czterech wyszczególnionych w tym przepisie okoliczności. Zasadniczo pokrywają się one z przesłankami wad fizycznych, określonymi w art. 556 par. 1 k.c., obowiązującym przed 25 grudnia 2014 r. Nadal o fizycznej wadliwości rzeczy decyduje m.in. to, że nie ma ona odpowiednich właściwości lub została wydana w stanie niezupełnym. W nowej definicji wady fizycznej wyodrębniona została przesłanka celowa, tzn. uznanie sprzedawanej rzeczy za niezgodną z umową wówczas, gdy rzecz ta nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia.
Nowym elementem wadliwości fizycznej rzeczy jest wadliwość montażu.Regulację w tym zakresie zawiera par. 3 art. 5561 k.c., zgodnie z którym rzecz sprzedana ma wadę fizyczną także w razie nieprawidłowego jej zamontowania i uruchomienia, jeżeli czynności te zostały wykonane przez sprzedawcę lub osobę trzecią, za którą sprzedawca ponosi odpowiedzialność, albo przez kupującego, który postąpił według instrukcji otrzymanej od sprzedawcy. Poza tym uprawnienia kupującego, związane z demontażem i ponownym zamontowaniem wadliwej rzeczy, która została zamontowana, normuje nowy art. 5611 k.c.
Przechodząc do zmiany definicyjnej wady prawnej, zauważyć należy, że unormowanie w tym zakresie zostało uzupełnione o jeden element. W przeciwieństwie do obowiązującego przed 25 grudnia 2014 r. par. 2 art. 556 k.c. nowy art. 5561 k.c. odnosi odpowiedzialność za wady prawne także do przypadku, w którym ograniczenie w korzystaniu lub rozporządzaniu rzeczą wynika z decyzji lub orzeczenia właściwego organu.
Jeżeli chodzi natomiast o zmianę regulacji gwarancji, to podnieść należy, że od 25 grudnia 2014 r. została ona unormowana szerzej, tzn. nie wyłącznie jako gwarancja jakości, ale jako gwarancja przy sprzedaży. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 577 par. 1 k.c. gwarancja odniesiona została do właściwości rzeczy sprzedanej, czyli daje ona uprawnienia gwarancyjne, w sytuacji gdy sprzedawana rzecz nie ma właściwości, określonych w oświadczeniu gwarancyjnym.
W poprzednim brzmieniu art. 577 k.c. posługiwał się wyłącznie pojęciem „dokument gwarancyjny”. Oświadczenie gwarancyjne jest określeniem szerszym znaczeniowo, gdyż może być ono złożone także w reklamie (por. art. 577 par. 1 zdanie 2 k.c. w nowym brzmieniu). W wyniku omawianych zmian wprowadzona została regulacja, poświęcona oświadczeniom gwarancyjnym. Obecnie kodeks cywilny określa m.in., co powinno zawierać oświadczenie gwarancyjne oraz zasady wydawania dokumentów gwarancyjnych (art. 5771 i 5773 k.c.).
Rozbudowana została regulacja (por. art. 579 k.c.), dotycząca relacji między uprawnieniami z tytułu rękojmi a uprawnieniami gwarancyjnymi.W art. 579 k.c., w jego par. 3, wprowadzony został mechanizm zawieszenia biegu terminu do wykonania uprawnień z tytułu rękojmi. Termin ten ulega mianowicie zawieszeniu z dniem zawiadomienia sprzedawcy o wadzie i biegnie dalej od dnia odmowy przez gwaranta wykonania obowiązków wynikających z gwarancji albo bezskutecznego upływu czasu na ich wykonanie.
Istotne zmiany, wprowadzone w ramach omawianej nowelizacji, dotyczą aspektu czasowego rękojmi i gwarancji.W pierwszej kolejności podnieść należy, że wydłużony został okres odpowiedzialności z obu tych tytułów.
Przede wszystkim zasygnalizować trzeba, że znacznie rozbudowany został art. 568 k.c., regulujący czasowe uwarunkowania odpowiedzialności za wady fizyczne. Momentem kluczowym w tym kontekście jest od 25 grudnia 2014 r. data (dzień) stwierdzenia wady. Z jednej strony data ta wyznacza początek czasokresu odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady, z drugiej zaś strony od daty tej liczony jest termin przedawnienia roszczenia o usunięcie wady lub wymianę rzeczy sprzedanej na wolną od wad.
Jeżeli chodzi o pierwszą z dwóch powyższych kwestii, to odpowiedzialność z tytułu rękojmi za wady fizyczne ograniczona została wymogiem jej stwierdzenia przed upływem dwóch lat, a gdy chodzi o nieruchomości – przed upływem pięciu lat od dnia wydania rzeczy kupującemu (por. art. 568 par. 1 k.c. w nowym brzmieniu). W poprzedniej redakcji przepis ten przewidywał szybsze wygasanie uprawnień z tytułu rękojmi – po upływie roku, a gdy chodziło o wady budynku – po upływie lat trzech, licząc od dnia, kiedy rzecz została kupującemu wydana.
Utrzymana została natomiast zasada, że upływ terminu do stwierdzenia wady nie wyłącza wykonania uprawnień z tytułu rękojmi, jeżeli sprzedawca wadę podstępnie zataił (por. art. 568 par. 6 k.c. w brzmieniu obowiązującym od 25 grudnia 2014 r.; wcześniej analogiczną zasadę przewidywał ust. 2 art. 568 k.c.).
Odnośnie natomiast do przedawnienia się roszczeń o usunięcie wady lub wymianę rzeczy sprzedanej na wolną od wad art. 568 par. 2 k.c. w nowym brzmieniu określa roczny termin tego przedawnienia, liczony od dnia stwierdzenia wady.
Analogiczne zmiany wprowadzone zostały, jeżeli chodzi o aspekt czasowy uprawnień z tytułu rękojmi za wady prawne rzeczy. Nowe brzmienie art. 576 k.c. skonstruowane zostało na zasadzie odesłania do odpowiedniego stosowania dotyczących rękojmi za wady fizyczne par. 2–5 art. 568 k.c., a więc także przepisu określającego roczny termin przedawniania się roszczeń, z tym że w przypadku wad prawnych bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym kupujący dowiedział się o istnieniu wady prawnej. Jeżeli kupujący uzyskał wiedzę w tym zakresie na skutek powództwa osoby trzeciej, roczny termin przedawnienia się jego roszczeń rozpoczyna się od dnia, w którym orzeczenie wydane w sporze z osobą trzecią stało się prawomocne.
Podkreślenia wymagają poza tym zmiany aspektu czasowego uprawnień gwarancyjnych.Omawiana nowelizacja wydłużyła ustawowy termin gwarancji, który od 25 grudnia 2014 r. wynosi dwa lata, licząc od dnia, kiedy rzecz została kupującemu wydana. Ten dwuletni termin znajdzie zastosowanie, jeśli nie został zastrzeżony inny termin (por. nowy par. 4 art. 577 k.c.).
Zasygnalizowane powyżej zmiany nie wyczerpują całego zakresu omawianej nowelizacji. Warto wspomnieć jeszcze o jednej nowej regulacji, której nie przewidywał poprzedni stan prawny. Chodzi o unormowanie kwestii technicznych i finansowych, związanych z realizacją uprawnień z tytułu rękojmi, przewidziane w art. 5612 i nast. k.c. Otóż kupujący, wykonujący swoje uprawnienia z tytułu rękojmi, zobowiązany jest, co do zasady, dostarczyć rzecz wadliwą sprzedawcy na jego koszt (art. 5612 par. 1 i 2 k.c.). Z kolei sprzedawca musi się liczyć z tym, że poniesie koszty wymiany lub naprawy wadliwej rzeczy, w szczególności koszty demontażu i dostarczenia rzeczy, robocizny, materiałów oraz ponownego zamontowania i uruchomienia (art. 5613 k.c.). Poza tym sprzedawca obowiązany jest także przyjąć od kupującego rzecz wadliwą w razie jej wymiany na wolną od wad lub odstąpić od umowy (art. 5614 k.c.).
Rafał Golat
radca prawny
