Zasady ogólne diagnostyki elewacji

Przed przystąpieniem do oceny stanu technicznego elewacji należy zapoznać się z dokumentacją techniczną obiektu budowlanego oraz z protokołami wcześniejszych kontroli i wskazanymi w nich zaleceniami. Pozwoli to na ustalenie typów i rodzajów elewacji, a także na właściwe przygotowanie się do badań, dobór odpowiednich narzędzi badawczo-pomiarowych, wytypowanie obszarów elewacji najbardziej narażonych na oddziaływanie czynników agresywnych, stworzenie racjonalnego planu oceny.

W dokumentach odniesienia dla badanych systemów elewacji oprócz danych technicznych należy także odczytać dane kontaktowe producentów (systemodawców) systemów elewacyjnych, co jest o tyle istotne, że wielu producentów zamieszcza na swoich stronach internetowych sposoby napraw typowych uszkodzeń produkowanych systemów, co może być przydatne podczas sporządzania zaleceń pokontrolnych.

Zasady diagnostyki elewacji uwzględniają m.in. analizę dokumentacji technicznej budynku oraz protokołów wcześniejszych kontroli. Niezwykle ważne są również badania wizualne.   Fot. ak

Zobacz:

Wykonawcy elewacji chcą zmiany przepisów dotyczących rusztowań

Przeglądy elewacji wentylowanych

Jak zapobiegać glonom na elewacji

Niezbędnymi elementami każdej oceny stanu technicznego elewacji jest stwierdzenie wykonania wcześniejszych zaleceń pokontrolnych.

Analizując dokumentacje powykonawcze (przede wszystkim rzuty budynków i elewacji), należy wytypować fragmenty ścian najbardziej narażone na:

• uszkodzenia/oddziaływania antropologiczne (np. ściany położone tuż przy drogach komunikacyjnych);
• uszkodzenia mechaniczne (np. ściany przy wejściach do śmietników, główne wejścia do budynków, a w przypadku sklepów – wejścia dla dostawców towarów itp.);
• długotrwałe oddziaływanie wilgoci (np. cokoły, części elewacji przy daszkach nad wejściami, części ścian i kominów wystających ponad dachy);
• oddziaływanie mikroorganizmów (np. trwale zacienione lub mniej nasłonecznione fragmenty ścian).

Wytypowane fragmenty powinny być, w dalszych częściach oceny stanu technicznego elewacji, poddawane badaniom wizualnym.

W dokumentacjach powykonawczych budynków należy również sprawdzać, czy na elewacjach nie występują pasy oddzieleń przeciwpożarowych. Odcinki te w każdym przypadku powinny podlegać kontrolom.

Pomocnymi elementami do ustalania fragmentów elewacji podlegających wnikliwej ocenie są wywiady środowiskowe przeprowadzane z administratorami budynków oraz – w miarę możliwości – z ich użytkownikami. W wyniku takich wywiadów można zidentyfikować zagrożone obszary elewacji trudno zauważalne lub niemożliwe do wykrycia podczas oględzin, na przykład informacje uzyskane od użytkowników, że na ścianach zewnętrznych w okresach zimowych pojawiają się ślady zawilgocenia, mogące świadczyć o występowaniu lokalnych mostków termicznych (fot. 1) lub nieszczelności systemów.

Fot. 1. Widoczne, niepoprawnie zatopione łączniki mechaniczne na powierzchni systemu ETICS, stanowiące lokalne
mostki termiczne (fot. O. Kopyłow)

Kolejnym etapem oceny stanu technicznego elewacji są badania wizualne, które powinny być przeprowadzane w warunkach oświetlenia naturalnego, w godzinach 9.00–15.00, z poziomu terenu, z wykorzystaniem lornetki (w przypadku budynków niskich lub średniowysokich). W przypadku budynków wysokich, a także wysokościowych oględziny za pomocą lornetki mogą być nieskuteczne ze względu na geometrię elewacji, występowanie „pól martwych” (zasłonięcie niektórych elementów innymi elementami elewacyjnymi) i takie badania należy przeprowadzać z rusztowań podwieszonych lub podnośników.

Polecamy:

Elewacje domów jednorodzinnych

Elewacje perforowane w renowacji obiektów – wybrane zagadnienia

Elewacje wentylowane ze stali

Produkty budowlane

Zielone fasady w architekturze

W trakcie badań powinny być ustalane miejsca występowania uszkodzeń powierzchni elewacji. Szczególną uwagę należy zwracać na stan techniczny powierzchni elewacji na attykach i gzymsach, przy rynnach i rurach spustowych, na balkonach, kominach, cokołach, a także na elementach okalających okna. Wytypowane uszkodzenia powinny być zaznaczone na rysunkach elewacji budynków. Dodatkowo należy sprawdzać fragmenty elewacji wskazane przez użytkowników w trakcie przeprowadzanych wywiadów.

Następnymi etapami diagnozy elewacji są badania wytypowanych uszkodzeń za pomocą specjalistycznej aparatury kontrolno–pomiarowej. Czynności te najczęściej są dokonywane z podnośnika, a w przypadku braku możliwości podjazdu podnośnika do ścian – z rusztowań podwieszanych.

Do najczęściej występujących przyczyn powstawania uszkodzeń elewacji można zaliczyć:

• nierównomierne osiadanie budynków;
• przeciążenia ścian;
• obciążenia klimatyczne (w tym wiatr, opady, szok termiczny, zamrażanie–rozmrażanie);
• odkształcenia lub deformacje podłoża pod systemami elewacyjnymi (np. pęcznienie/skurcz elementów murowych, z których wykonano ściany, deformacje słupów lub rygli);
• oddziaływania antropogeniczne (związane z działaniem ludzi).

Jeżeli po wykonaniu odkrywek w systemach ETICS stwierdzono występowanie zarysowań konstrukcji ścian, w zaleceniach pokontrolnych należy zalecić monitorowanie rys (stwierdzenie, czy następuje przyrost ich długości i rozwarcia), wykonanie dalszych ekspertyz technicznych, ponieważ wyjaśnienie przyczyn powstania rys spowodowanych odkształceniami lub spękaniami konstrukcji ścian jest istotnym zagadnieniem związanym z bezpieczeństwem konstrukcji i zwykle wymaga przeprowadzenia diagnostyki budynku.

W przypadku szybko postępujących odkształceń ścian warstwowych niezbędne jest sprawdzenie stanu technicznego konstrukcji wsporczych.

Z przeprowadzanych badań elewacji powinny być sporządzane protokoły. Wszystkie uszkodzenia wykryte podczas badań powinny być udokumentowane – niezbędne są rejestracje fotograficzne oraz identyfikacje na rzutach elewacji. Dokumentacje te powinny również umożliwiać precyzyjne określenie miejsc występowania zarejestrowanych uszkodzeń.

Dane zawarte w protokołach kontroli i ocen stanowią podstawę do sporządzenia zestawień niezbędnych robót remontowych. Na podstawie tych zestawień podejmowane są decyzje dotyczące kolejności dalszych prac.

W protokołach powinny być odniesienia do ustaleń wcześniej przeprowadzonych przeglądów, zarówno w celu sprawdzenia poprawności zrealizowanych zaleceń, jak też porównania obecnego i poprzedniego stanu technicznego budynku. Protokoły powinny zawierać także dane osób przeprowadzających oceny.

Oprócz formalnego przekazania protokołów z przeprowadzanych kontroli niezwykle istotną rolą ekspertów jest wyjaśnienie administratorom, właścicielom lub użytkownikom budynków wpływu wykrytych wad na trwałość i bezpieczeństwo użytkowania tych budynków.

Fragment książki „Diagnostyka obiektów budowlanych. Część 2. Badania i oceny elementów i obiektów budowlanych” pod red. Leonarda Runkiewicza, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2021.

prof. dr hab. inż. Leonard Runkiewicz, Instytut Techniki Budowlanej, Politechnika Warszawska
dr inż. Ołeksij Kopyłow, Instytut Techniki Budowlanej
mgr inż. Jan Sieczkowski, Instytut Techniki Budowlanej