Wobec częstszych w ostatnich latach załamań pogody i bardzo silnych wiatrów wzrasta problem zagrożeń uszkodzenia linii elektroenergetycznych przez drzewa rosnące w pobliżu zabudowań. Przepisy w tym zakresie ulegały zmianie.
Wymagane odległości przewodów linii elektroenergetycznej 15 kV od rosnących drzew pod nią oraz obok niej według norm
O ile w czasie budowy linii elektroenergetycznej 15 kV problem kolizji z drzewami nie istniał, o tyle po czterdziestu kilku latach dużo się zmieniło. Nowe planowe nasadzenia oraz samosiejki zarówno drzew owocowych, ozdobnych, jak i dziko rosnących zaczynają kolidować z istniejącą linią. To samo dzieje się poza działkami budowlanymi, gdzie pojawiły się również drzewa liściaste, np. olsze czarne, lub iglaste, np. świerki, które również stają się przeszkodą dla istniejącej linii elektroenergetycznej.
Minimalne dopuszczalne odległości drzew od linii elektroenergetycznej 15 kV są podane w Polskiej Normie obowiązującej w czasie budowy linii – PN-58/E-5100 Elektroenergetyczne linie napowietrzne. Ogólne przepisy budowy. Norma ta uległa w nowelizacji. Wymagane odległości w tamtym czasie dla linii powyżej 1 kV wynosiły:
U
a ≥ 2,5 + —— [m]
150
przy czym U – napięcie w kV.
W świetle powyższego odległość minimalna linii od drzew powinna wówczas wynosić:
U 15
a ≥ 2,5 + -—— = 2,5 + —— = 2,6 m
150 150
W przypadku drzew owocowych odległość tę należy zwiększyć o długość narzędzi ogrodowych.
W 1962 r. pojawiło się znowelizowane wydanie normy pod symbolem PN-62/E-05100 Elektroenergetyczne linie napowietrzne. Przepisy budowy. Norma ta pozostawiła dopuszczalne minimalne odległości drzew od przewodu linii identyczne jak w poprzedniej normie. Oczywiście, że jest to odległość przy bezwietrznej pogodzie, podobnie jak wcześniej. W przypadku przejścia przez sady należy usunąć drzewa wątpliwej wytrzymałości, które opadając, mogłyby zaczepić o przewody. Przy silniejszym rozwoju koron drzew poza granicę wyżej określoną należy stosować podcinanie gałęzi.
Tab. 1. Przyrosty pięciokrotne drzew iglastych sosny i świerka
|
|
Sosna Pinus nigra |
Sosna Pinus strobus |
Świerk Picea abies |
Świerk Picea sitch |
|
Wzrost w górę
|
średnio 2,5 m/5 lat
|
2,96 m/5 lat
|
||
|
Wzrost wszerz
|
średnio 0,83 m/5 lat
|
0,98/5 lat
|
||
* Według Wł. Sonety, „Drzewa i krzewy iglaste”, cz. I i II, PWN 1987.
Dalsza nowelizacja normy nastąpiła w 1975 r. Pojawiła się PN-75/E-05100 Elektroenergetyczne linie napowietrzne. Projektowanie i budowa. Zachowano w niej dotychczasowe wymagania odnośnie do odległości przewodów linii od drzew, dodając drobny szczegół, że te odległości od koron drzew powinny być ustalone na podstawie aktualnych wymiarów koron z uwzględnieniem 5-letniego przyrostu właściwego dla gatunku i siedliska drzewa. Odległości te należy powiększyć co najmniej o 1 m w uzasadnionych okolicznościach, np. przy drzewach owocowych i ozdobnych podlegających przycinaniu, przy czym należy uwzględnić długości narzędzi ogrodniczych. Wobec tego odległości minimalne linii powyżej 1 kV (15 kV) powinny wynosić:
U
a > 2,5 + —— + 5-letni przyrost
150
dla drzew owocowych dodatkowo + 1 m, czyli
U
a ≥ 2,5 + ——+ 5-letni przyrost + 1 m
150
W 1998 r. nastąpiła dalsza nowelizacja normy, która przyjęła teraz nazwę Elektroenergetyczne linie napowietrzne. Projektowanie i budowa. Linie prądu przemiennego z przewodami roboczymi gołymi – PN-E-05100-1.
Norma ta wyraźnie mówi, że dotyczy tylko przewodów gołych, co wynikało z pojawienia się wykonawstwa linii napowietrznych jako izolowanych.
Wymagania odległościowe w świetle tej normy pozostają identyczne jak w poprzedniej, to znaczy:
U
a ≥ 2,5 + —— + s
150
gdzie s – pięcioletni przyrost,
dodatkowo dla sadów odległość należy zwiększyć o 1 m na narzędzia ogrodnicze, czyli
U
a ≥ 2,5 + —— + s + 1 m
150
Obok normy dla przewodów gołych pojawiła się norma N-SEP-E-003 z 2003 r. – Elektroenergetyczne linie napowietrzne. Projektowanie i budowa. Linie prądu przemiennego z przewodami pełnoizolowanymi oraz z przewodami niepełnoizolowanymi. Norma ta podaje następujące wymagania odległości przewodów od pni i konarów drzew:
– 0,5 m w linii z przewodami pełnoizolowanymi,
– 1,0 m w linii z przewodami niepełnoizolowanymi.
Odległości te sugerują w terenie mocno zadrzewionym potrzebę przejścia z przewodów gołych na np. niepełnoizolowane w liniach SN 15 kV oraz na pełnoizolowane w liniach niskiego napięcia.
Tab. 2. Zestawienie wymagań odległości minimalnych przewodów od różnych gatunków drzew w pionie i poziomie
|
|
Norma PN-58/E-5100 stosowana w latach 1958–1962 |
Norma PN-62/E-5100 stosowana w latach 1962–1975 |
Norma PN-75/E-5100 stosowana w latach 1975–1998 |
Norma PN-/E-5100-1 z 1998 r. stosowana do chwili obecnej |
Norma N-SEP-E-003,
przewodów izolowanych stosowana |
|
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
|
Odległość przewodów
|
pionowa
|
U a* ≥ 2,5 + —— = 150 2,5+0,1 = 2,6 m
|
jak w rubr. 3 |
U a ≥ 2,5 + —— + 150 5-letni przyrost =
2,5+0,1+2,9 = 5,5 m
|
jak w rubr. 5 |
0,5 m dla przewodów z pełną izolacją
|
|
pozioma
|
a ≥ 2,5 +0,1 = 2,6
|
jak w rubr. 3 |
2,5+0,1+1 = 3,6 m
|
jak w rubr. 5 |
||
|
Odległość przewodów od drzew owocowych
|
pionowa
|
U a ≥ 2,5 + —— + 150 dł. narzędzi ≥ 2,5+0,1+1= 3,6 m
|
jak w rubr. 3 |
U a ≥ 2,5 + —— +1 150 5-letni przyrost =
2,5+0,1+1,25+1= 4,85 m
|
jak w rubr. 5 |
|
|
pozioma
|
a ≥ 2,5 +0,1+1 = 3,6 m |
jak w rubr. 3 |
a ≥ 2,5+0,1+1,25+1 = 4,85 m
|
jak w rubr. 5 |
1,0 m dla przewodów z niepełną izolacją
|
|
|
Odległość przewodów
|
pionowa
|
U a ≥ 2,5 + —— = 150 2,5+0,1= 2,6 m
|
jak w rubr. 3 |
U a ≥ 2,5 + —— + 150 5-letni przyrost =
2,5+0,1+2,9 = 5,5 m
|
jak w rubr. 5 |
|
|
pozioma
|
a ≥ 2,5 +0,1= 2,6 m |
jak w rubr. 3 |
2,5+0,1 = 2,6 m
|
jak w rubr. 5 |
||
|
*a – minimalne dopuszczalne odległości między przewodami a drzewem [m]. Uwaga: dla olszyn przyrost pionowy przyjęto jak dla iglastych – 2,9 m, a poziomy – zerowy.
|
||||||
Wymagane odległości przewodów od drzew uwzględnieniem przyrostów 5-letnich
Drzewa rosną w górę pionowo oraz wszerz poziomo. Drzewa iglaste rosnące w zwartej uprawie rosną w górę, natomiast pojedyncze drzewa rosną jednocześnie w górę i wszerz. Wzrost w górę następuje szczególnie w pierwszych latach, natomiast w dalszych latach następuje wzrost wszerz. Dla drzew iglastych ocenia się, że wzrost wszerz można przyjąć 1/3 wzrostu wzwyż.
Drzewa w stosunku do linii elektroenergetycznej rosną pod linią, ale również obok linii, dlatego ważny jest wzrost drzew tak w górę, jak i wszerz.
Jeśli chodzi o drzewa owocowe, to mają one na ogół mniejszy przyrost niż iglaste.
Dla jabłoni A. Pieniążek w publikacji „Sadownictwo” (PWRL, 1988) oraz D. Wanic w książce „Sadownictwo” (PWRL, 1978) podają średnioroczny przyrost na 25 cm w pionie i poziomie, co pozwala ocenić 5-letni przyrost na 1,25 m.
Olsze czarne rosnące nad jeziorem tworzą strzelisty pień, który szybko dochodzi do wysokości 25 m, a tylko nieznacznie rozrasta się wszerz. Drzewa te praktycznie mogą rosnąć tylko obok linii nigdy pod nią.
Mając do dyspozycji wymagane odległości przewodów linii elektroenergetycznej 15 kV od drzew oraz 5-letnie przyrosty, zebrano w tab. 2 odpowiednie wymagania dla różnych norm dla odległości pionowej i poziomej oraz dla różnych gatunków drzew i takimi odległościami należy się kierować przy przecince różnych gatunków drzew.
Przykład terenowy
Rzeczywiście występujące odległości drzew, gałęzi od gołych przewodów linii elektroenergetycznej 15 kV (z analizy na terenie oddziału bydgoskiego SEP)
Dwa świerki objęte ochroną państwową rosną obok posesji i znajdują się w odległości 9 m i 6 m (dotyczy to pni). Końce gałęzi tych drzew znajdują się w odległości 2,2 m od skrajnego przewodu (jest to odległość skośna).
Grupa drzew nad jeziorem (czarne olsze) jest w odległości 8 m od przewodów linii. Drzewa rosną na tyłach posesji. Olsze są wysokie ok. 20 m i rosną strzeliście w górę. Przyrost wszerz jest zerowy. Przewody linii napowietrznej 15 kV są na wysokości 8,5 m. Olsze rosną w dostatecznej odległości od linii, z tym że w czasie dużych wichur mogą pochylać się w kierunku linii, a gałęzie mogą się obłamywać i spadać na linię. Z kilkunastu rosnących olsz dwie są uschnięte i one szczególnie narażone są na złamania, z możliwością przewrócenia się na linię.
Obok na sąsiedniej posesji gałęzie olszy znajdują się w odległości 1,8 m od przewodów linii i w najbliższym czasie powinny być wygałęzione.
Dalsze fragmenty linii przebiegają nad przydomowymi sadami z drzewami owocowymi i ozdobnymi. Drzewa te obecnie nie zagrażają przewodom linii elektroenergetycznej, jednak przy najbliższych oględzinach należy sprawdzić odległości gałęzi drzew od przewodów linii i w razie potrzeby je wygałęzić.
© Vadim Ponomarenko – Fotolia.com
Uwagi i zalecenia
Napowietrzne sieci elektroenergetyczne 15 kV podlegają przepisom eksploatacji, w których przewiduje się oględziny przeprowadzane w terminach nieprzekraczających pięciu lat. W ramach tych oględzin, poza sprawdzeniem parametrów technicznych linii, określa się aktualne odległości przewodów od ziemi, zarośli, gałęzi, drzew od obiektów znajdujących się w najbliższej odległości od linii.
W przykładowej miejscowości takie oględziny miały miejsce w 2006 r. Po komisyjnym ustaleniu, wspólnie z urzędem gminy, stwierdzono potrzebę wycinki sześciu olsz, co zostało wówczas zrealizowane. W tym czasie dokonano również niezbędnego wygałęzienia innych drzew.
W nawiązaniu do wymagań norm, przepisów, aktualnej wiedzy technicznej, a w szczególności podanych w tabeli parametrów odległościowych zalecono dokonać niezbędnych wygałęzień bądź wycinki suchych drzew w następującym zakresie:
– Dwie suche olsze rosnące nad jeziorem należy usunąć.
– Poziome odległości drzew iglastych należy wygałęzić na odległość 3,7 m od przewodów linii.
– Olsza powinna być wygałęziona w poziomie na odległość 2,6 m.
– Drzewa dziko rosnące pod linią elektroenergetyczną bądź drzewa owocowe lub ozdobne powinny zachować odległość minimalną pionową podaną w tab. 2.
– Drzewa rosnące w najbliższej odległości od przewodów linii powinny również znajdować się w wymaganych odległościach poziomych podanych w tab. 2.
Drzewa rosnące pod lub obok linii w zbyt małej odległości stanowią zagrożenie i mogą spowodować różne szkody,mianowicie:
– zbytnie zbliżenie się gałęzi drzew do przewodów linii poniżej wymaganych odległości może spowodować pojawienie się napięcia na drzewie, a tym samym napięcia dotykowego lub krokowego przy drzewie;
– w czasie wichrów pochylenie się wysokich drzew czy gałęzi lub złamanie i upadnięcie na przewody linii może spowodować zerwanie przewodów i opadnięcie ich na ziemię z konsekwencjami napięcia krokowego i dotykowego;
– podobne skutki może spowodować uschnięte drzewo upadające w czasie wichury na linię.
Każda z tych sytuacji stwarza zagrożenie:
– porażenia prądem elektrycznym,
– pożaru, np. suchej ściółki pod linią.
W dalszej przyszłości zastanowić się można nad uzasadnieniem techniczno-ekonomicznym wymiany przewodów gołych na przewody niepełnoizolowane, dla których wymagane minimalne odległości gałęzi drzew od przewodów są znacząco mniejsze (1 m).
mgr inż. Franciszek Gładykowski
Tekst oparty na artykule F. Gładykowskiego, który ukazał się w nr. 144/2011 miesięcznika INPE
