Odpowiada Anna Macińska – dyrektor Departamentu Prawno-Organizacyjnego GUNB.
Czy jeśli inspektor nadzoru budowlanego stwierdzi brak planu bioz na budowie, na której zgodnie z prawem powinien być on sporządzony, może nakazać wstrzymanie robót na budowie?
W ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz.U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 z późn. zm.) kwestie związane z ochroną zdrowia i bezpieczeństwem pracy na budowie zostały podniesione przez ustawodawcę do rangi jednej z generalnych zasad, na których opiera się proces budowlany. Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 10 przedmiotowej ustawy obiekt budowlany wraz ze związanymi z nim urządzeniami budowlanymi należy, biorąc pod uwagę przewidywany okres użytkowania, projektować i budować w sposób określony w przepisach, w tym techniczno-budowlanych, oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej, zapewniając warunki bezpieczeństwa i ochrony zdrowia osób przebywających na terenie budowy. Konkretyzacja tej zasady następuje w dalszych przepisach ustawy – Prawo budowlane oraz rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (Dz.U. Nr 120, poz. 1126). Przepisy te wskazują na dwa podstawowe dokumenty odnoszące się do sprawy ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracy na budowie. Są to: informacja o bezpieczeństwie i ochronie zdrowia oraz plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (bioz).
Sporządzenie informacji o bezpieczeństwie i ochronie zdrowia ze względu na specyfikę projektowanego obiektu budowlanego następuje w fazie projektowania inwestycji i należy do podstawowych obowiązków projektanta (art. 20 ust. 1 pkt 1b ustawy – Prawo budowlane (Pb)). Informację taką powinien zawierać, jako załącznik, każdy projekt budowlany i powinno w niej być określone, czy dana inwestycja obliguje kierownika budowy do sporządzenia planu bioz, opierając się na tej informacji. Posiadanie przez projekt informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia jest każdorazowo weryfikowane przez organ administracji architektoniczno-budowlanej przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budowę (art. 35 ust. 1 pkt 3 Pb).
Z kolei zapewnienie opracowania przez kierownika budowy planu bioz oraz zorganizowanie procesu budowy z uwzględnieniem zawartych w przepisach zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia należą do podstawowych obowiązków każdego inwestora (art. 18 ust. 1 pkt 3 Pb). Przy czym kierownik budowy sporządza plan bioz przed rozpoczęciem budowy, uwzględniając specyfikę obiektu budowlanego i warunki prowadzenia robót budowlanych, w tym planowane jednoczesne prowadzenie robót budowlanych i produkcji przemysłowej (art. 21a ust. 1 Pb). Inwestor natomiast jest zobowiązany złożyć do organu nadzoru budowlanego co najmniej na 7 dni przed rozpoczęciem robót budowlanych oświadczenie kierownika budowy stwierdzające sporządzenie planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (art. 41 ust. 4 pkt 1 ustawy Pb).
Artykuł 21a ust. 1a pkt 1 Pb stanowi, że plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na budowie sporządza się, jeżeli w trakcie budowy wykonywany będzie przynajmniej jeden z rodzajów robót budowlanych wymienionych w ust. 2 tego artykułu.W przepisie tym zawarto katalog robót budowlanych, których specyfikę należy uwzględnić w planie bioz. Są to roboty:
– których charakter, organizacja lub miejsce prowadzenia stwarzają szczególnie wysokie ryzyko powstania zagrożenia bezpieczeństwa i zdrowia ludzi, a w szczególności przysypania ziemią lub upadku z wysokości;
– przy których prowadzeniu występują działania substancji chemicznych lub czynników biologicznych zagrażających bezpieczeństwu i zdrowiu ludzi;
– stwarzających zagrożenie promieniowaniem jonizującym;
– prowadzonych w pobliżu linii wysokiego napięcia lub czynnych linii komunikacyjnych;
– stwarzających ryzyko utonięcia pracowników;
– prowadzonych w studniach, pod ziemią i w tunelach;
– wykonywanych przez kierujących pojazdami zasilanymi z linii napowietrznych;
– wykonywanych w kesonach, z atmosferą wytwarzaną ze sprężonego powietrza;
– wymagających użycia materiałów wybuchowych;
– prowadzonych przy montażu i demontażu ciężkich elementów prefabrykowanych.
Ponadto zgodnie z art. 21a ust. 1a pkt 2 Pb plan bioz na budowie sporządza się, jeżeli przewidywane roboty budowlane mają trwać dłużej niż 30 dni roboczych i jednocześnie będzie przy nich zatrudnionych co najmniej 20 pracowników lub pracochłonność planowanych robót będzie przekraczać 500 osobodni.
Dodatkowo należy zauważyć, że szczegółowy zakres robót budowlanych, o których mowa w art. 21a ust. 2 Pb, określa § 6 rozporządzenia w sprawie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Zgodnie z pkt 1 tego przepisu w przypadku robót budowlanych, których charakter, organizacja lub miejsce prowadzenia stwarzają szczególnie wysokie ryzyko powstania zagrożenia bezpieczeństwa i zdrowia ludzi, a w szczególności przysypania ziemią lub upadku z wysokości, szczegółowy zakres robót budowlanych obejmuje:
– wykonywanie wykopów o ścianach pionowych bez rozparcia o głębokości większej niż 1,5 m oraz wykopów o bezpiecznym nachyleniu ścian o głębokości większej niż 3,0 m;
– roboty, przy których wykonywaniu występuje ryzyko upadku z wysokości ponad 5,0 m;
– rozbiórki obiektów budowlanych o wysokości powyżej 8 m;
– roboty wykonywane na terenie czynnych zakładów przemysłowych;
– montaż, demontaż i konserwacja rusztowań przy budynkach wysokich i wysokościowych;
– roboty wykonywane przy użyciu dźwigów lub śmigłowców;
– prowadzenie robót na obiektach mostowych metodą nasuwania konstrukcji na podpory;
– montaż elementów konstrukcyjnych obiektów mostowych;
– betonowanie wysokich elementów konstrukcyjnych mostów, takich jak przyczółki, filary i pylony;
– fundamentowanie podpór mostowych i innych obiektów budowlanych na palach;
– roboty wykonywane pod lub w pobliżu przewodów linii elektroenergetycznych, w odległości liczonej poziomo od skrajnych przewodów mniejszej niż 3,0 m – dla linii o napięciu znamionowym nieprzekraczającym 1 kV, mniejszej niż 5,0 m – dla linii o napięciu znamionowym powyżej 1 kV, lecz nieprzekraczającym 15 kV, mniejszej niż 10,0 m – dla linii o napięciu znamionowym powyżej 15 kV, lecz nieprzekraczającym 30 kV, mniejszej niż 15,0 m – dla linii o napięciu znamionowym powyżej 30 kV, lecz nieprzekraczającym 110 kV;
– roboty budowlane prowadzone w portach i przystaniach podczas ruchu statków;
– roboty prowadzone przy budowlach piętrzących wodę, przy wysokości piętrzenia powyżej 1 m;
– roboty wykonywane w pobliżu linii kolejowych.
W przypadku robót budowlanych, przy których prowadzeniu występują działania substancji chemicznych lub czynników biologicznych zagrażających bezpieczeństwu i zdrowiu ludzi, szczegółowy zakres robót budowlanych obejmuje roboty prowadzone w temperaturze poniżej –10°C oraz roboty polegające na usuwaniu i naprawie wyrobów budowlanych zawierających azbest. Z kolei w przypadku robót budowlanych stwarzających zagrożenie promieniowaniem jonizującym zakres robót obejmuje roboty remontowe i rozbiórkowe obiektów przemysłu energii atomowej, a także roboty remontowe i rozbiórkowe obiektów, w których były realizowane procesy technologiczne z użyciem izotopów (§ 6 pkt 2 i 3 rozporządzenia MI z 23 czerwca 2003 r.).
Jeśli chodzi roboty budowlane prowadzone w pobliżu linii wysokiego napięcia lub czynnych linii komunikacyjnych, zakres robót budowlanych obejmuje:
– roboty wykonywane w odległości liczonej poziomo od skrajnych przewodów, mniejszej niż 15,0 m – dla linii o napięciu znamionowym 110 kV;
– roboty wykonywane w odległości liczonej poziomo od skrajnych przewodów, mniejszej niż 30,0 m – dla linii o napięciu znamionowym powyżej 110 kV;
– budowę i remont linii kolejowych (roboty torowe i podtorowe), sieci trakcyjnej i linii zasilającej sieć trakcyjną i urządzenia elektroenergetyczne, linii i urządzeń sterowania ruchem kolejowym, sieci telekomunikacyjnych, radiotelekomunikacyjnych i komputerowych, związane z prowadzeniem ruchu kolejowego;
– wszystkie roboty budowlane, wykonywane na obszarze kolejowym w warunkach prowadzenia ruchu kolejowego (§ 6 pkt 4 ww. rozporządzenia).
W przypadku robót budowlanych stwarzających ryzyko utonięcia pracowników szczegółowy zakres robót obejmuje roboty prowadzone z wody lub pod wodą, montaż elementów konstrukcyjnych obiektów mostowych, fundamentowanie podpór mostowych i innych obiektów budowlanych na palach, roboty prowadzone przy budowlach piętrzących wodę, przy wysokości piętrzenia powyżej 1 m. W przypadku robót budowlanych prowadzonych w studniach, pod ziemią i w tunelach zakres robót obejmuje roboty prowadzone w zbiornikach, kanałach, wnętrzach urządzeń technicznych i w innych niebezpiecznych przestrzeniach zamkniętych oraz roboty związane z wykonywaniem przejść rurociągów pod przeszkodami metodami: tunelową, przecisku lub podobnymi (pkt 5 i 6 ww. rozporządzenia).
Natomiast zgodnie z pkt 7–10 tego przepisu szczegółowy zakres robót budowlanych obejmuje w przypadku robót budowlanych, wykonywanych przez kierujących pojazdami zasilanymi z linii napowietrznych – roboty przy budowie, remoncie i rozbiórce torowisk; w przypadku robót budowlanych wykonywanych w kesonach, z atmosferą wytwarzaną ze sprężonego powietrza – roboty przy budowie i remoncie nabrzeży portowych i przepraw mostowych; w przypadku robót budowlanych wymagających użycia materiałów wybuchowych – roboty ziemne związane z przemieszczaniem lub zagęszczaniem gruntu i roboty rozbiórkowe, w tym wykonywanie otworów w istniejących elementach konstrukcyjnych obiektów; w przypadku robót budowlanych prowadzonych przy montażu i demontażu ciężkich elementów prefabrykowanych – roboty, których masa przekracza 1,0 t.
Należy zauważyć, że wskazane w powyższych przepisach roboty budowlane mogą obejmować swym zakresem także prowadzenie robót rozbiórkowych.
Natomiast nadzór i kontrola prawidłowości stosowania przepisów należą do terenowych organów nadzoru budowlanego. Na podstawie art. 50 ust. 1 pkt 2 Pb powiatowy inspektor nadzoru budowlanego może wstrzymać postanowieniem prowadzenie budowy w sposób mogący spowodować zagrożenie bezpieczeństwa ludzi, w tym w razie braku planu bioz. W postanowieniu o wstrzymaniu robót budowlanych należy podać przyczynę wstrzymania robót oraz ustalić wymagania dotyczące niezbędnych zabezpieczeń. W dalszym toku postępowania organ nadzoru budowlanego może na podstawie art. 51 ust. 1 pkt 2 Pb, przed upływem dwóch miesięcy od dnia wydania postanowienia, o którym mowa w art. 50 ust. 1, w drodze decyzji nałożyć obowiązek wykonania określonych czynności, np. sporządzenia planu bioz lub robót budowlanych w celu doprowadzenia wykonywanych robót budowlanych do stanu zgodnego z prawem, określając termin ich wykonania.
Należy również zaznaczyć, że zgodnie z art. 93 pkt 1 i 4 Pb kto przy projektowaniu lub wykonywaniu robót budowlanych w sposób rażący nie przestrzega przepisów art. 5, a także przystępuje do budowy lub prowadzi roboty budowlane bez dopełnienia wymagań określonych w art. 41 ust. 4, art. 42, art. 44, art. 45, podlega karze grzywny. Przy czym w myśl art. 94 Pb orzekanie w sprawach o czyny, określone w art. 92 i 93 Pb, następuje na podstawie przepisów ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz.U. z 2008 r. Nr 133, poz. 848 z późn. zm.). W tym zakresie powiatowy inspektor nadzoru budowlanego jest uprawniony nakładać mandaty karne w ramach postępowania mandatowego, które mogą wynosić do 500 zł (art. 96 § 1 ustawy – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia). Upoważnienie dla powiatowych inspektorów nadzoru budowlanego do wymierzania mandatów karnych wynika z przepisów rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 16 października 2002 r. w sprawie nadania pracownikom organów nadzoru budowlanego uprawnień do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego (Dz.U. Nr 174, poz. 1423).
Niniejszy tekst nie stanowi oficjalnej wykładni prawa i nie jest wiążący dla organów administracji orzekających w sprawach indywidualnych.
