Odpowiada dr inż. Cezary Kraszewski.
Realizujemy kontrakt budowy sieci kanalizacji deszczowej i sanitarnej wraz z odbudową dróg i ulic. Doszło do rozbieżności stanowisk inżyniera kontraktui wykonawcy dot. wskaźnika zagęszczenia w odtwarzanych nawierzchniach ulic.
Przypadek dotyczy ulicy zakwalifikowanej jako KR-5.
„Specyfikacja Techniczna i Projekt opisuje wskaźnik zagęszczenia Is (należy określić zgodnie z BN-77/8931-12) i podaje minimalne wartości wskaźnika zagęszczenia podłoża
autostrada i droga ekspresowa − górna warstwa o gr. 20 cm Is = 1,03, na głębokość od 20 do 50 cm Is = 1,00
drogi o ruchu ciężkim i bardzo ciężkim − górna warstwa o gr. 20 cm Is = 1,00, na głębokości od 20 do 50 cm Is = 1,00
drogi o ruchu mniejszym od ciężkiego − górna warstwa o gr. 20 cm Is = 1,00, na głębokości od 20 do 50 cm Is = 0,97.
Zagęszczenie podłoża należy kontrolować wg normalnej próby Proctora zgodnie z PN-88/B-04481. Wymieniana jest także PN-S-02205:1998”.
I na tę normę powołuje się IK, uważając, że należy Is = 1,00 osiągać do głębokości 1,20 m (nie chodzi tu o przekop poprzeczny przez jezdnię, lecz o wykop liniowy wzdłuż ulicy po robotach kanalizacyjnych).
Wykonawca uważa, że specyfikacja techniczna i projekt techniczny oraz norma PN-S-02205:1998 określają Is = 1,00 dla zasypu wykopu po robotach instalacyjnych do głębokości 50 cm (wg rys. 4, str. 13 PN-S-02205:1998).
Zdaniem wykonawcy nie można interpretować PN dowolnie i zawyżać wskaźnika zagęszczenia, interpretując nasyp (rys. 3, str. 13 PN-S-02205:1998) jako zasyp wykopu po robotach instalacyjnych.
W analizowanym przypadku mamy zabudowane rury kanalizacyjne w drodze o dużym natężeniu ruchu KR5, a z treści pytania wynika, że w dokumentacji projektowej (projekt techniczny, PT, i specyfikacja techniczna, ST) przyjęto wymagania z normy PN-02205:1998 dotyczące podłoża drogowego do głębokości 0,5 m w przekopie przedstawione na rys. 4 w tej normie. Oznacza to, że w świetle prawa te wymagania są wiążące dla inwestora i wykonawcy. Nie znaczy to jednak, że wymagania te są prawidłowe pod względem inżynierskim czy wystarczająco precyzyjne. W tym przypadku można je uznać za wystarczające tylko w górnej warstwie do głębokości 0,5 m, a jeżeli rura jest zabudowana głębiej, np. kilka metrów p.p.t., to co z zagęszczeniem warstwy poniżej 0,5 m?
Natomiast jest jeszcze zapis w pkt 2.11.4 normy PN-02205:1998 Zasypki wykopów na instalacje, który mówi, że: Zasypki wąskoprzestrzennych przekopów poprzecznych przez jezdnie, niezależnie od kategorii ruchu na drodze, powinny uzyskać do głębokości 1,2 m wskaźnik zagęszczenia co najmniej 1,00. Na większej głębokości dopuszcza sie wskaźnik 0,97 pod warunkiem zastosowania środków łagodzących skutki osiadań (np. użycie kruszyw dobrze zagęszczalnych, wbudowanie zbrojenia z geotekstyliów, ulepszenie mechaniczne lub spoiwami). Te wymagania należy uznać za wystarczające dla omawianego przypadku.
Jednak w tym miejscu norma jest nieprecyzyjna, gdyż jest mowa o przekopach poprzecznych przez jezdnie (na co powołuje się wykonawca), ale wykop wzdłuż drogi należy traktować tak samo jak przekop poprzeczny, a niedostatecznie zagęszczony grunt osiądzie i odwzoruje się zagłębienie w nawierzchni drogi.
Odpowiadając na pytanie: wskaźnik zagęszczenia zasypki sieci kanalizacji w pasie drogi KR5 powinien być podany w PT i ST. Jeżeli w tym zakresie PT i ST przywołują normy, to obowiązują zapisy tam występujące. Trzeba wziąć pod uwagę również wymagania instalacyjne (podsypka, obsypka rury). Tutaj obowiązują wskaźniki zagęszczenia Is podane w projekcie instalacji, są one znacznie niższe niż wymagania drogowe. Zależy to od sztywności zabudowywanej rury oraz rodzaju materiału (PE, PVC), z którego jest wykonana instalacja.
Podsumowując: prawnie obowiązujące wykonawcę i inwestora są zapisy w kontrakcie i dokumentacji technicznej. To projekt techniczny powinien podać wskaźniki, do jakich powinno się zagęścić zasypkę wykopu. W przypadku braku tych wymagań należy wystąpić do jednostki projektowej lub instytucji naukowej w celu podania tych wymagań.
Pozostała jeszcze kwestia metody określania wskaźnika zagęszczenia. W specyfikacji technicznej przywołano normę BN-77/8931-12, która została wycofana ze zbioru norm w 1997 r., ale jeżeli dokumentacja projektowa ją przywołuje, staje się ona obowiązująca w danym kontrakcie. Należy także stosować metodę Proctora wg PN-88/B-04481 jako gęstość referencyjną do porównania z gęstością „in situ” do określenia wskaźnika zagęszczenia Is.
