Wpływ wyrobów na bezpieczeństwo obiektów budowlanych – cz. II

Organami właściwymi w sprawach wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu, w zakresie uregulowanym ustawą o wyrobach budowlanych, oraz organami wyspecjalizowanymi, w rozumieniu ustawy o systemie oceny zgodności, są wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego oraz Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego.

Ponadto prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów zgodnie z przepisami ustawy o systemie oceny zgodności jest organem monitorującym funkcjonowanie systemu kontroli w zakresie wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu w tzw. systemie europejskim z oznakowaniem CE.

Do podstawowych obowiązków organów nadzoru budowlanego należy kontrola wprowadzonych do obrotu wyrobów budowlanych oraz prowadzenie postępowań administracyjnych w sprawie wprowadzonych do obrotu wyrobów budowlanych niespełniających wymagań określonych w ustawie o wyrobach budowlanych.

Właściwe organy nadzoru budowlanego posiadają prawo wstępu na teren, na którym jest prowadzona działalność gospodarcza polegająca na obrocie wyrobami budowlanymi (art. 16 ust. 2 ustawy).

Ustawa o wyrobach budowlanych ustala dwa rodzaje podmiotów, u których można prowadzić kontrole wyrobów budowlanych. Są nimi producent (lub jego upoważniony przedstawiciel – art. 2 pkt 6 ustawy) oraz sprzedawca.

Podczas kontroli przeprowadzanej u producenta organy mogą żądać od producenta przedstawienia w szczególności: deklaracji zgodności wyrobu budowlanego, danych o producencie (gdy kontrolowany jest jego upoważniony przedstawiciel), wykazu uwzględnionych specyfikacji technicznych, uwzględnionych Polskich Norm wyrobu albo aprobat technicznych, ogólnego opisu wyrobu budowlanego, schematów oraz instrukcji obsługi tego wyrobu. W przypadku uzasadnionych wątpliwości co do zgodności wyrobu budowlanego z wymaganiami określonymi w ustawie o wyrobach budowlanych kontrolujący mogą dodatkowo zażądać przedstawienia dokumentów związanych z oceną zgodności, a zwłaszcza sprawozdania z przeprowadzonych badań i informacji o wewnętrznej (zakładowej) produkcji. Natomiast w sytuacji gdy kontrolowany wyrób stwarza zagrożenie dla życia, zdrowia, mienia lub środowiska, właściwy organ nadzoru budowlanego może zażądać od producenta przedstawienia pełnej dokumentacji technicznej.

Jeżeli producent nie przedstawi dokumentów związanych z oceną zgodności wyrobu budowlanego lub gdy z przedstawionych dokumentów nie wynika, że wyrób budowlany spełnia odpowiednie wymagania, organ kontrolujący może poddać wyrób budowlany badaniom lub zlecić ich przeprowadzenie. W celu ustalenia, czy wyrób spełnia wymagania, można pobierać próbki wyrobu budowlanego i próbki kontrolne, których badanie przez akredytowane laboratorium może zlecić kontrolujący organ.

W przypadku potrzeby przeprowadzenia badań w celu stwierdzenia, czy wyrób budowlany spełnia ustawowe wymagania, właściwy organ można wydać postanowienie o zabezpieczeniu wyrobu budowlanego albo jego określonej partii.

Podczas kontroli przeprowadzanej u sprzedawcy kontrolujący organ może od niego żądać w szczególności: wskazania nazwy i adresu producenta, ogólnego opisu wyrobu budowlanego, schematów oraz instrukcji obsługi tego wyrobu.

Ponadto podczas kontroli zarówno u producenta, jak i sprzedawcy kontrolujący może m.in: badać dokumenty w zakresie objętym kontrolą oraz żądać od producenta sporządzenia ich kopii i tłumaczeń na język polski, dokonywać oględzin wyrobów, pobierać nieodpłatnie próbki wyrobów budowlanych do badań.

W przypadku stwierdzenia, że wyrób budowlany nie spełnia wymagań ustawowych w wyniku kontroli dotyczącej sprzedawcy, organ orzeka:

– zakaz dalszego przekazywania określonej partii wyrobu, nakładając na producenta obowiązek zapewnienia usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości w wyznaczonym terminie (gdy nieprawidłowości nie zostaną usunięte – zakaz obrotu określoną partią wyrobu budowlanego), albo

– nakaz wycofania z obrotu wyrobu albo jego określonej partii.

Decyzje podlegają natychmiastowemu wykonaniu.

W przypadku stwierdzenia,że wyrób budowlany nie spełnia wymagań ustawowych w wyniku kontroli dotyczącej producenta, organ orzeka:

– wstrzymanie wprowadzania do obrotu wyrobu budowlanego albo jego określonej partii, nakładając obowiązek usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości w wyznaczonym terminie (gdy nieprawidłowości nie zostaną usunięte – wycofanie z obrotu wyrobu budowlanego lub jego określonej partii), albo

– wycofanie z obrotu wyrobu budowlanego albo jego określonej partii lub

– ograniczenie dalszego przekazywania wyrobu użytkownikowi, konsumentowi i sprzedawcy.

W sytuacji wydania decyzji, w wyniku kontroli u producenta, dotyczącej wycofania z obrotu wyrobu budowlanego lub ograniczenia jego dalszego przekazywania organ nakazuje ponadto powiadomienie konsumentów lub użytkowników wyrobu o stwierdzonych niezgodnościach. W decyzji o wycofaniu z obrotu, wydanej w wyniku kontroli u sprzedawcy, organ nadzoru może również nakazać producentowi odkupienie wyrobu na żądanie osób, które nim władają.

W przypadku stwierdzenia przez właściwy organ, że wyrób nie spełnia ustawowych wymagań, organ ten może nakazać zniszczenie wyrobu budowlanego na koszt producenta, jeżeli w inny sposób nie można usunąć zagrożeń spowodowanych przez ten wyrób.

W odniesieniu do wyrobów budowlanych podlegających oznakowaniu znakiem budowlanym wydanie decyzji nakazujących wycofanie z obrotu wyrobu lub jego określonej partii lub zakazujących obrotu określoną partią – w wyniku kontroli u sprzedawcy – lub decyzji nakazujących wycofanie z obrotu wyrobu lub jego określonej partii – w wyniku kontroli u producenta – skutkuje wpisem do Krajowego Wykazu Zakwestionowanych Wyrobów Budowlanych (KWZWB).

Wykaz ten prowadzi Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego i jest on publicznie dostępny na stronie internetowej GUNB. Po udokumentowaniu przez producenta wycofania z obrotu zakwestionowanego wyrobu lub usunięcia niezgodności zakwestionowanego wyrobu z ustawowymi wymaganiami wpis jest usuwany z KWZWB najwcześniej po upływie 6 miesięcy od dnia, którym omawiane decyzje stały się ostateczne.

W stosunku do wyrobów budowlanych oznakowanych CE podobny wykaz w formie rejestru wyrobów niezgodnych z zasadniczymi lub innymi wymaganiami jest prowadzony przez prezesa UOKiK.

W latach 2004–2008 organy nadzorubudowlanego skontrolowały ogółem 21,92 tys. wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu. Udział w tych kontrolach wyrobów oznakowanych CE wyniósł 26,4%, wyrobów oznakowanych znakiem budowlanym – 72,7%, zaś kontroli wyrobów jednostkowego zastosowania w obiekcie budowlanym – 0,6%. W wyniku kontroli stwierdzono wystąpienie nieprawidłowości w stosunku do 7,96 tys. wyrobów budowlanych, w tym do 10,6% wyrobów oznakowanych CE i do 63,9% wyrobów oznakowanych znakiem budowlanym. Nieprawidłowości dotyczące oznakowania stanowiły 65%, a nieprawidłowości w kontrolowanych dokumentach wyrobu – 35%.

Wyroby budowlane zostały skontrolowane podczas 8841 kontroli u podmiotów, tj. sprzedawców i producentów,

W rezultacie przeprowadzonych działań kontrolnych w latach 2004–2008, dotyczących wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu, organy nadzoru wszczęły ogółem 3926 postępowań administracyjnych i wydały ogółem 4524 orzeczenia.

Organy wydały ogółem 1627 decyzji administracyjnych, w tym 987 nakazowych i 648 decyzji zakazowych. Wydano ogółem 519 decyzji skutkujących wpisem do Krajowego Wykazu Zakwestionowanych Wyrobów lub do rejestru wyrobów niezgodnych prowadzonego przez UOKiK.

 

© John Holst – Fotolia.com

 

Za właściwe zastosowanie podczas wykonywania robót budowlanych odpowiednich, tj. wprowadzonych do obrotu, wyrobów budowlanych jest odpowiedzialny kierownik budowy/robót. Jest on obowiązany przechowywać dokumenty stanowiące podstawę wykonania robót budowlanych (art. 46 ustawy – Prawo budowlane), co dotyczy głównie: pochodzenia zastosowanego wyrobu budowlanego (sprzedawca), oświadczenia dotyczącego wyrobów budowlanych jednostkowo zastosowanych w obiekcie budowlanym, oznakowania wbudowywanych wyrobów oraz dołączonych informacji o tych wyrobach.

Oznakowanie CE składa się z określonego wzorem znaku zgodności (w zał. nr 2 ustawy o wyrobach budowlanych) oraz numeru identyfikacyjnego notyfikowanej jednostki certyfikującej, jeżeli brała ona udział w zastosowanym systemie oceny zgodności wyrobu budowlanego. Oznakowaniu temu powinny towarzyszyć dodatkowe informacje, zawierające: dane o producencie i zakładzie produkującym wyrób, dane o upoważnionym przedstawicielu (jeżeli producent ma siedzibę poza EOG i ustanowił przedstawiciela), ostatnie dwie cyfry roku, w którym umieszczono oznakowanie CE na wyrobie budowlanym, numer certyfikatu zgodności (jeżeli taki był wymagany), dane umożliwiające identyfikację cech i deklarowanych właściwości użytkowych wyrobu budowlanego, jeżeli wynika to ze zharmonizowanej specyfikacji technicznej wyrobu.

Oznakowania znakiem budowlanym (ustalonym we wzorze zgodnie z zał. nr 1 do ustawy o wyrobach budowlanych) dokonuje producent po wystawianiu krajowej deklaracji zgodności. Dołączona do wyrobu informacja powinna zawierać: dane o producencie i zakładzie produkującym wyrób, identyfikację wyrobu budowlanego (nazwa, nazwa handlowa, typ, odmiana, gatunek i klasa wg specyfikacji technicznej), numer i rok publikacji PN wyrobu lub aprobaty technicznej (z którą potwierdzono zgodność wyrobu), numer i datę wystawienia krajowej deklaracji zgodności, inne dane wynikające ze specyfikacji technicznej, nazwę jednostki certyfikującej biorącej udział w zastosowanym systemie oceny zgodności wyrobu budowlanego.

Dokumentowanie pochodzenia wyrobu budowlanego jest szczególnie istotne w sytuacji, gdy na podstawie oględzin czy stwierdzonych nieprawidłowości w oznakowaniu (lub braku wymaganego oznakowania) wyrobu albo w informacji o wyrobie zachodzi potrzeba podjęcia działań przez właściwy wojewódzki organ nadzoru budowlanego.

Do ustawowych obowiązków kierownika budowy należy m.in. zorganizowanie budowy i kierowanie budową obiektu budowlanego w sposób zgodny z  projektem i pozwoleniem na budowę, przepisami, w tym techniczno-budowlanymi oraz przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy. Kierownik budowy jest odpowiedzialny za właściwe użycie, tj. wbudowywanie wyrobów przy wykonywaniu robót budowlanych. Wiąże się to z zapewnieniem przestrzegania odpowiednich rygorów technicznych, technologicznych i organizacyjnych związanych z wykonywaniem robót budowlanych z zastosowaniem tych wyrobów.

Stosownie do ustaleń art. 34 ust. 3 pkt 2 ustawy – Prawo budowlane projekt architektoniczno-budowlany powinien zawierać m.in. niezbędne rozwiązania techniczne i materiałowe.

Wymaga podkreślenia, że również na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz.U. Nr 19, poz. 177 z późn. zm.) zamawiający (inwestor) opisuje przedmiot zamówienia na roboty budowlane za pomocą dokumentacji projektowej oraz specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót budowlanych. W odniesieniu do wyrobów budowlanych specyfikacje te zawierają wymagania dotyczące ich właściwości oraz niezbędne wymagania związane z ich przechowywaniem, transportem, warunkami dostawy, składowaniem i kontrolą jakości – przy czym poszczególne wymagania są odnoszone do postanowień norm.

Do ustawowych obowiązków inspektora nadzoru inwestorskiego należy m.in. sprawdzanie jakości wykonywanych robót i wbudowanych wyrobów budowlanych, a szczególnie zapobieganie zastosowaniu wyrobów budowlanych wadliwych i niedopuszczonych do stosowania w budownictwie (art. 26 pkt 2 ustawy). Tym samym jest on współodpowiedzialny za prawidłowy, zgodny z projektem, wiedzą techniczną i przepisami, przebieg budowy z zastosowaniem odpowiednich wyrobów budowlanych.

Organy administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego sprawują nadzór i kontrolę nad przestrzeganiem przepisów Prawa budowlanego także w zakresie stosowania wyrobów budowlanych (art. 81 ust. 1 pkt 1e). Przy wykonywaniu zadań określonych w ustawie – Prawo budowlane organy te mogą żądać od uczestników procesu budowlanego, właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego informacji lub udostępnienia dokumentów m.in. świadczących o dopuszczeniu wyrobu budowlanego do obrotu albo jednostkowego zastosowania w obiekcie budowlanym (art. 81c ust. 1 pkt 2).

Do zadań organów nadzoru budowlanego należy kontrola przestrzegania i stosowania przepisów Prawa budowlanego, która obejmuje również sprawdzanie dopuszczenia do stosowania w budownictwie wyrobów budowlanych. Są one uprawnione do prowadzenia kontroli budów w zakresie zgodności wykonywania robót budowlanych z przepisami Prawa budowlanego, projektem budowlanym i warunkami określonymi w decyzji o pozwoleniu na budowę, co obejmuje także prawidłowość zastosowania wyrobów budowlanych podczas wykonywania robót budowlanych.

W czasie wykonywanej przed wydaniem pozwolenia na użytkowanie obowiązkowej kontroli budowy, w celu stwierdzenia prowadzenia jej zgodnie z ustaleniami i warunkami określonymi w pozwoleniu na budowę, organy nadzoru budowlanego sprawdzają również wyroby budowlane szczególnie istotne dla bezpieczeństwa konstrukcji i bezpieczeństwa pożarowego (art. 59a ustawy).

Z powyższego wynika, że w Prawie budowlanym jest zapewniona kontrola przestrzegania przepisów w zakresie stosowania wyrobów budowlanych dopuszczonych do obrotu podczas przebiegu procesu budowlanego.

 

Wpływ wyrobów budowlanych na bezpieczeństwo obiektu budowlanego i spełnianie innych wymagań podstawowych został szczególnie uwzględniony w ustaleniach Dyrektywy Rady Nr 89/106-EWG z dnia 21 grudnia 1988 r. w sprawie zbliżenia przepisów prawnych i administracyjnych państw członkowskich dotyczących wyrobów budowlanych, które zostały wdrożone w  omówionych przepisach Prawa budowlanego i ustawy o wyrobach budowlanych.

Osoby wykonujące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie: projektant, kierownik budowy i inspektor nadzoru inwestorskiego, powinny wykazywać się wnikliwą znajomością tych przepisów, zarówno z uwagi na uwzględnianie w projekcie odpowiednich wyrobów budowlanych, jak i ich stosowanie podczas wykonywania robót budowlanych. Znaczące w tym procesie jest zachowanie odpowiednich wymogów technologicznych przy realizacji robót oraz świadome i odpowiedzialne dokonywanie – zgodnie z art. 36a ustawy – Prawo budowlane – odstępstw od projektu budowlanego, z uwzględnieniem zmian zastosowanych wyrobów budowlanych, które nie powinny naruszać bezpieczeństwa obiektu w projekcie podczas jego budowy i użytkowania.

 

 

 

1. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz.U. z 2006 r. Nr 156, poz. 118 z późn. zm.) wraz z aktami wykonawczymi.

2. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (Dz.U. Nr 92, poz. 881 z późn. zm.) wraz z aktami wykonawczymi.

3. Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz.U. z 2004 r. Nr 204, poz. 2087 z późn. zm.) wraz z aktami wykonawczymi.

4. Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz.U. Nr 19, poz. 177 z późn. zm.).

5. Materiały analityczne GUNB dotyczące kontroli wyrobów budowlanych dopuszczonych do obrotu.