Wniosek o upadłość od A do Z

Niewypłacenie wynagrodzenia należnego wykonawcy lub podwykonawcy w umownie oznaczonym terminie może nieść ze sobą poważne konsekwencje, związane z utratą płynności finansowej wierzyciela. Niestety, w toku dochodzenia i egzekwowania wierzytelności często się okazuje, że dłużnik stał się niewypłacalny. Wydawać by się mogło, że w takiej sytuacji wierzyciel jest bezsilny i nie uzyska należnych mu kwot. Remedium na taką sytuację może się okazać zainicjowanie przez wierzyciela postępowania upadłościowego wobec niewypłacalnego dłużnika. Zdarza się, że pomimo prób polubownych odzyskania wierzytelności, działań sądowych i egzekucji komorniczej dłużnik sprawia wrażenie niewypłacalnego. Złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości niekiedy może spowodować, że osoba chcąca dalej prowadzić działalność gospodarczą niejako zmuszona jest do spłaty zobowiązania będącego podstawą złożenia wniosku, w przeciwnym bowiem razie ogłoszenie upadłości uniemożliwi jej zarządzanie własnym przedsiębiorstwem. Takie rozwiązanie będzie jednak nieskuteczne w przypadku dłużników, którzy faktycznie nie posiadają środków, a niepłacenie przez nich zobowiązań nie jest zabiegiem celowym. Wierzyciel ma wówczas możliwość odzyskania swoich należności w wyniku działań podejmowanych przez syndyka.

Fot. stock.adobe / studio v-zwoelf
 

Jak stanowi art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe, postępowanie uregulowane ustawą należy prowadzić tak, aby roszczenia wierzycieli mogły zostać zaspokojone w jak najwyższym stopniu, a jeśli racjonalne względy na to pozwolą – dotychczasowe przedsiębiorstwo dłużnika zostało zachowane. A zatem, jak się wydaje, prowadzone postępowanie może przynieść wymierne korzyści zarówno dla wierzyciela, jak i dłużnika.
 

Polecamy: Dochodzenie wierzytelności w budowlance

Wniosek o upadłość. Legitymacja do złożenia wniosku oraz właściwość sądu

Prawo upadłościowe przyjęło zasadę, że upadłości nie można ogłosić z urzędu, chociażby dłużnik funkcjonował w obrocie gospodarczym jako niewypłacalny. Upadłość dłużnika można ogłosić jedynie na wniosek uprawnionego do tego podmiotu. Wniosek o ogłoszenie upadłości może zgłosić dłużnik samodzielnie lub każdy z jego wierzycieli osobistych, a więc taki, wobec którego dłużnik odpowiada całym swoim majątkiem, nie zaś będący jedynie wierzycielem rzeczowym, np. hipotecznym. Przez wierzyciela należy rozumieć każdego uprawnionego do zaspokojenia się z masy upadłości, chociażby jego wierzytelność nie była jeszcze wymagalna.
 

Sprawy o ogłoszenie upadłości rozpoznają sądy rejonowe (gospodarcze). Właściwy miejscowo jest sąd, w którego obszarze znajduje się główny ośrodek podstawowej działalności dłużnika. Jest to miejsce, w którym dłużnik regularnie zarządza swoją działalnością o charakterze ekonomicznym i które jako takie jest rozpoznawalne dla osób trzecich. Ustawa wprowadza domniemanie, że dla osób prawnych oraz ułomnych osób prawnych głównym ośrodkiem ich podstawowej działalności jest miejsce siedziby. W odniesieniu zaś do osób fizycznych domniemywa się, że ośrodkiem tym jest główne miejsce wykonywania działalności gospodarczej lub zawodowej, a jeżeli osoba ta nie prowadzi działalności gospodarczej – miejsce jej zwykłego pobytu.

Zobacz: Zaległe płatności zmorą firm budowlanych

Elementy wniosku o ogłoszenie upadłości

Wniosek o ogłoszenie upadłości składany przez wierzyciela powinien zawierać następujące elementy:

1. Imię i nazwisko dłużnika albo jego nazwę oraz numer PESEL albo numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku ich braku – inne dane umożliwiające jego jednoznaczną identyfikację, miejsce zamieszkania albo siedzibę, adres, a jeżeli dłużnikiem jest spółka osobowa, osoba prawna albo inna jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną – imiona i nazwiska reprezentantów, w tym likwidatorów, jeżeli są ustanowieni, a ponadto w przypadku spółki osobowej – imiona i nazwiska oraz miejsce zamieszkania wspólników odpowiadających za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem.
2. Wskazanie miejsca, w którym się znajduje główny ośrodek podstawowej działalności dłużnika.
3. Wskazanie okoliczności, które uzasadniają wniosek, i ich uprawdopodobnienie.
4. Informację, czy dłużnik jest spółką publiczną w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (Dz.U. z 2018 r. poz. 512 i 685).

Wymogi formalnoprawne złożenia wniosku

Wierzyciel zainteresowany sprawnym i skutecznym przeprowadzeniem postępowania upadłościowego powinien również uczynić zadość wymogom formalnym złożenia wniosku. Skrupulatność wierzyciela w tym zakresie z pewnością usprawni przebieg postępowania upadłościowego. Składając wniosek o upadłość, należy pamiętać, że wniosek taki podlega stosownej opłacie. Wniosek o ogłoszenie upadłości podlega opłacie stałej w wysokości 1000 zł. W przypadku gdy wniosek dotyczy ogłoszenia upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej (tzw. upadłość konsumencka), pobierana jest opłata podstawowa w wysokości 30 zł. Nie jest to jedyna opłata, jaką będzie musiał uiścić wierzyciel, chcący zainicjować postępowanie upadłościowe. Wnioskodawca wraz z wnioskiem o ogłoszenie upadłości powinien przedłożyć również dowód uiszczenia zaliczki na wydatki w toku postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości w wysokości jednokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Brak uiszczenia zaliczki spowoduje wezwanie do jej zapłaty w terminie tygodnia, jej nieuiszczenie zaś spowoduje zwrot wniosku. Zgodnie z obwieszczeniem Prezesa GUS z dnia 17 października 2019 r. przeciętne miesięczne wynagrodzenie bez wypłat nagród w zysku w sektorze przedsiębiorstw w 2019 r. wynosiło 5148,07 zł.

Ustawa stanowi, że jeśli wniosek o upadłość składa wierzyciel, we wniosku należy uprawdopodobnić swoją wierzytelność. Posiłkując się przepisami postępowania cywilnego, należy wyjaśnić, że uprawdopodobnienie to substrat dowodu, cechuje go natomiast mniejszy formalizm niż ten przewidziany w postępowaniu dowodowym, ograniczając aktywność wnioskodawcy do wykazania okoliczności pozwalających przyjąć z dużym prawdopodobieństwem, że jego wierzytelność rzeczywiście istnieje. Jednakże, mimo że nie wynika to wprost z treści art. 24 Prawa upadłościowego, niezwykle trudne będzie uprawdopodobnienie istnienia wierzytelności, nie przedstawiając chociażby części danych dotyczących podstawy roszczeń wnioskodawcy, a szczególnie: stosunku prawnego, z którego wynika wierzytelność, wysokości wierzytelności, daty jej powstania oraz terminu wymagalności. Pozwoli to dodatkowo uwiarygodnić dotychczas przedstawioną argumentację wnioskodawcy w przedmiocie istnienia wierzytelności.

Po złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości, a przed ogłoszeniem upadłości sąd na wniosek albo z urzędu może dokonać zabezpieczenia majątku dłużnika. W przedmiocie zabezpieczenia sąd orzeka niezwłocznie. Chodzi o to, żeby zabezpieczyć majątek dłużnika, aby w jak najszerszym zakresie wierzyciele mogli zaspokoić swoje wierzytelności.

Jak stanowi art. 10 Prawa upadłościowego, upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny. Dalej ustawa stanowi, że dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące. W przypadku dłużników będących osobami prawnymi i ułomnymi osobami niewypłacalność zachodzi także wtedy, gdy zobowiązania pieniężne przekraczają wartość majątku takiego podmiotu, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający 24 miesiące. Kolejne domniemanie wynikające z przepisów ustawy polega na tym, że zobowiązania pieniężne dłużnika przekraczają wartość jego majątku, jeżeli zgodnie z bilansem jego zobowiązania (z wyłączeniem rezerw na zobowiązania oraz zobowiązań wobec jednostek powiązanych) przekraczają wartość jego aktywów, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający 24 miesiące.
 

Polecamy: Gwarancja zapłaty za wykonanie robót budowlanych
 

W pewnych przypadkach sąd obligatoryjnie oddali wniosek o ogłoszenie upadłości. Po pierwsze, sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości złożony przez wierzyciela, jeżeli dłużnik wykaże, że wierzytelność ma w całości charakter sporny, a spór zaistniał między stronami przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości. Nie będzie zatem przesłanką do oddalenia wniosku o upadłość dłużnika sytuacja, w której dłużnik dopiero po złożeniu wniosku przez wierzyciela zakwestionował wierzytelność. Sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości również wtedy, gdy majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania lub wystarcza jedynie na zaspokojenie tych kosztów. Taka regulacja ma na celu uniknięcie prowadzenia postępowania przez syndyka, co do którego z góry wiadomo, że nie pozwoli na zaspokojenie wierzytelności w żadnej części. Sąd może również oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości w razie stwierdzenia, że majątek dłużnika jest obciążony hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską w takim stopniu, że pozostały jego majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania. Ponadto sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli nie ma zagrożenia utraty przez dłużnika zdolności do wykonywania jego wymagalnych zobowiązań pieniężnych w niedługim czasie.

Data wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości jest datą upadłości. Postanowienie o ogłoszeniu upadłości obwieszcza się oraz doręcza syndykowi, po uprzednim powiadomieniu go o ogłoszeniu upadłości, upadłemu albo jego spadkobiercy oraz wierzycielowi, który żądał ogłoszenia upadłości.
 

Z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości, która służy zaspokojeniu wierzycieli upadłego. W skład masy upadłości wchodzi majątek należący do upadłego w dniu ogłoszenia upadłości oraz nabyty przez upadłego w toku postępowania upadłościowego. Ustalenie składu masy upadłości następuje przez sporządzenie spisu inwentarza oraz spisu należności. Następnie pierwszym etapem jest wyznaczenie sędziego komisarza i syndyka, który przejmuje zarząd majątkiem upadłego dłużnika. W ramach pierwszego etapu postępowania upadłościowego sąd ogłaszający upadłość m.in. wzywa wierzycieli do zgłaszania przysługujących im wierzytelności w terminie 30 dni od ogłoszenia upadłości.
 

Kolejnym etapem postępowania jest sporządzenie przez syndyka i przedłożenie sędziemu komisarzowi listy wierzytelności w celu jej zatwierdzenia. Następnie od ujęcia lub odmowy uwzględnienia wierzytelności wierzycielowi przysługuje sprzeciw. Praktyką jest również sporządzanie uzupełniających list wierzytelności w ramach postępowania, w miarę wpływu kolejnych zgłoszeń wierzytelności. Dokonanie zgłoszenia wierzytelności po upływie terminu wyznaczonego w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości nie powoduje bezskuteczności zgłoszenia, lecz może wiązać się z dodatkowymi kosztami dla wierzyciela, który dokonał zgłoszenia wierzytelności po terminie wyznaczonym przez sąd.
 

W postępowaniu upadłościowym to syndyk dokonuje spisu inwentarza, a także podejmuje czynności zmierzające do likwidacji masy upadłości, co w praktyce oznacza sprzedaż majątku upadłego. Po sprzedaży mienia syndyk sporządza plan podziału, który może być zaskarżony zarzutami. Następnie po likwidacji całego majątku upadłego sporządza się ostateczny plan podziału funduszy masy upadłości, który obejmuje również m.in. dochód uzyskany z prowadzenia lub wydzierżawienia przedsiębiorstwa czy odsetki od sum zgromadzonych na rachunku depozytowym. Ostateczny plan podziału również może być kwestionowany w drodze zarzutów. Po wykonaniu planów podziału stwierdza się zakończenie postępowania upadłościowego.
 

Wnikliwy czytelnik niniejszego tekstu zapewne zadaje sobie pytanie, co oznacza sformułowanie zawarte in principio artykułu, a mianowicie, że postępowanie upadłościowe ma być prowadzone tak, by roszczenia wierzycieli mogły być zaspokojone w jak najwyższym stopniu. Czy oznacza to zatem, że wierzytelność może nie zostać zaspokojona w toku postępowania upadłościowego w całości? Taka sytuacja może się zdarzyć, jeżeli majątek upadłego nie wystarczy na pokrycie kosztów postępowania, a zatem mimo przeprowadzenia wieloetapowego postępowania może się okazać, że wierzytelność nie zostanie zaspokojona w całości.
 

Dla nieuczciwego wierzyciela zgłoszenie wniosku o upadłość innego przedsiębiorcy, który jest jego dłużnikiem, może się okazać niemałą pokusą, dlatego też ustawodawca przewidział, że w przypadku złożenia przez wierzyciela wniosku w złej wierze sąd, oddalając wniosek o ogłoszenie upadłości, obciąży wierzyciela kosztami postępowania i może nakazać wierzycielowi złożenie publicznego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Ponadto jeśli wniosek wierzyciela o ogłoszenie upadłości został złożony w złej wierze, w przypadku oddalenia wniosku wierzyciela o ogłoszenie upadłości złożonego w złej wierze dłużnikowi przysługuje przeciwko wierzycielowi roszczenie o naprawienie szkody. Dlatego też, aby korzystanie z dobrodziejstw złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości przyniosło wierzycielowi wymierny efekt, powinno każdorazowo się odbywać w sposób przemyślany i wyważony, a przede wszystkim zgodny z wymogami przepisów prawa.

adw. Patrycja Kaźmierczak-Kapuścińska

Kancelaria Adwokacka KRS adwokat Patrycja Kaźmierczak-Kapuścińska