Odpowiada dr Joanna Smarż – główny specjalista Krajowego Biura PIIB.
Czy uprawnienia budowlane wydane na podstawie przepisów rozporządzenia z dnia 20 lutego 1975 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie (Dz.U. Nr 8, poz. 46 z poźn. zm.), w których zawarta jest dawna klauzula o upoważnieniu do projektowania lub kierowania robotami budowlanymi w specjalności konstrukcyjno-budowlanej z wyłączeniem linii, węzłów i stacji kolejowych, dróg oraz lotniskowych dróg startowych i manipulacyjnych, mostów, budowli hydrotechnicznych i melioracji wodnych, są równoważne z obecnymi uprawnieniami budowlanymi bez ograniczeń?
Sprawa stosowanego obecnie nazewnictwa uprawnień jako uprawnienia „bez ograniczeń” i „w ograniczonym zakresie” stwarza wiele wątpliwości, dlatego warto omówić ją w szerszym zakresie, niż pyta o to czytelnik.
Wskazany podział uprawnień budowlanych na uprawnienia bez ograniczeń i w ograniczonym zakresie został wprowadzony przepisami obowiązującej ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz.U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 z późn. zm.), które weszły w życie 1 stycznia 1995 r.
Powyższe nie oznacza jednak, że w okresie od 1928 do 1995 r. ustawodawca nie przewidywał uprawnień budowlanych, których zakres byłby ograniczony podmiotowo lub przedmiotowo. Taki podział bowiem istniał, aczkolwiek różnił się sposobem stosowania ograniczeń polegającym na określaniu, w jakim zakresie osoba posiadająca uprawnienia budowlane może wykonywać samodzielne funkcje techniczne w budownictwie, a w jakim podlegała wyłączeniu.
Za przykład mogą posłużyć przepisy rozporządzenia Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 20 stycznia 1975 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie (Dz.U. Nr 8, poz. 46 z późn. zm.), które jako formy ograniczenia uprawnień wprowadziły pojęcia: „budownictwo osób fizycznych”, „powszechnie znane rozwiązania konstrukcyjne i schematy techniczne” oraz wyrażenie „w budownictwie jednorodzinnym, zagrodowym oraz innym budynków o kubaturze do 1000 m³”.
Generalnie zasada nadawania uprawnień w określonym zakresie od początku wydawania uprawnień była niezmienna – osoby z wyższym wykształceniem technicznym odpowiednim dla danej specjalności mogły uzyskać uprawnienia budowlane bez ograniczeń, natomiast osoby ze średnim wykształceniem technicznym lub z wyższym wykształceniem, ale pokrewnym dla danej specjalności mogły uzyskać uprawnienia jedynie w ograniczonym zakresie.
Wydawanie uprawnień budowlanych w ograniczonym zakresie przewidywał m.in. § 2 ust. 2 ww. rozporządzenia z 1975 r., zgodnie z którym osoby posiadające średnie wykształcenie techniczne mogły wykonywać samodzielną funkcję projektanta w specjalności techniczno-budowlanej zgodnej z posiadanym wykształceniem technicznym wyłącznie:
1) w specjalności architektonicznej – w budownictwie osób fizycznych,
2) w innych specjalnościach techniczno-budowlanych – w zakresie obiektów budowlanych, budowli i instalacji o powszechnie znanych rozwiązaniach konstrukcyjnych i schematach technicznych.
A zatem omawiane przepisy wprowadzały zarówno ograniczenia o charakterze podmiotowym, np. „budownictwo osób fizycznych”, jak również o charakterze przedmiotowym „w zakresie obiektów budowlanych, budowli i instalacji o powszechnie znanych rozwiązaniach konstrukcyjnych i schematach technicznych”, nie nazywając ich wprost uprawnieniami budowlanymi w ograniczonym zakresie, jak czyni to obowiązująca ustawa – Prawo budowlane.
Konkludując, w omawianym okresie nie występowały uprawnienia budowlane w ograniczonym zakresie w ujęciu formalnym, lecz ujęciu materialnym. O fakcie ograniczenia uprawnień będzie decydowała zatem każdorazowo treść decyzji o nadaniu uprawnień budowlanych, a nie jej nazwa.
Wyjaśniając zakres uprawnień, należy przyjąć, że osoba posiadająca uprawnienia budowlane niezawierające żadnych ograniczeń może wykonywać funkcje z nich wynikające w zakresie całej specjalności, czyli posiada uprawnienia odpowiadające obecnym uprawnieniom bez ograniczeń. Natomiast osoba legitymująca się uprawnieniami zawierającymi omawiane powyżej ograniczenia przedmiotowe lub podmiotowe posiada uprawnienia odpowiadające obecnym uprawnieniom w ograniczonym zakresie.
Czym innym są natomiast wyłączenia, o których mowa w pytaniu. Wyłączenia linii, węzłów i stacji kolejowych, dróg oraz lotniskowych dróg startowych i manipulacyjnych, mostów, budowli hydrotechnicznych i melioracji wodnych nie stanowią o ograniczeniu uprawnień w specjalności konstrukcyjno-budowlanej, lecz zawierają wykaz obiektów, które mieściły się wówczas w ramach innych specjalności.
Powyższe wynika z § 13 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia z 1975 r., zgodnie z którym specjalność konstrukcyjno-budowlana obejmowała budynki i budowle niewymienione w specjalności konstrukcyjno-inżynieryjnej oraz wodno-melioracyjnej. Sięgając do § 13 ust. 1 pkt 3, który określa zakresy specjalności konstrukcyjno-inżynieryjnej, czytamy, że są to właśnie linie, węzły i stacje kolejowe, drogi i nawierzchnie lotniskowe, mosty i budowle hydrotechniczne. Z kolei melioracje wodne obejmujące również ujęcia wód były wówczas oddzielną specjalnością uprawnień budowlanych.
A zatem wyłączenia stosowane w uprawnieniach budowlanych w specjalności konstrukcyjno-budowlanej nie ograniczają zakresu uprawnień, lecz określają zakres, który nie jest objęty tą specjalnością, ponieważ był on objęty zakresem dwóch innych specjalności uprawnień budowlanych.
