Do wykonywania termoizolacji należy stosować materiały odporne na stałe oddziaływanie wilgoci.
Według zaleceń niemieckich materiały termoizolacyjne stosowane w tarasach odwróconych muszą spełniać następujące wymagania:
– wytrzymałość na ściskanie lub naprężenia ściskające przy odkształceniu 10% – min. 300 kPa;
– odkształcenie przy obciążeniu 40 kPa i temperaturze 70oC – maks. 5%;
– nasiąkliwość wody po trzystu cyklach zamarzania i odmarzania – maks. 2%; redukcja wytrzymałości mechanicznej nie może być przy
tym większa niż 10% w porównaniu z próbkami suchymi;
– nasiąkliwość na skutek dyfuzji pary wodnej: dla płyt o grubości 50 mm – maks. 5%; dla płyt o grubości 100 mm – maks. 3%, dla płyt o grubości 200 mm – maks. 1,5%;
– nasiąkliwość przy długotrwałym zanurzeniu w wodzie – maks. 0,7%.
Wymagania takie spełniają płyty z polistyrenu ekstrudowanego XPS.
W rolowych hydroizolacjach bitumicznych stosuje się zazwyczaj dwuwarstwową hydroizolację z papy lub membrany samoprzylepnej modyfikowanej polimerami na osnowie z poliestru lub włókien szklanych. Nie wolno stosować pap na osnowie organicznej lub tekturowej, są nieodporne na gnicie. Alternatywą dla pap bitumicznych są systemy z zastosowaniem membran lub folii z tworzyw sztucznych: EPDM – etylenowo-propylenowo-dienowa, PVC-P – z miękkiego polichlorku winylu zbrojonego wkładką z włókniny szklanej, EVA, TPO. W przeciwieństwie do pap układane są jednowarstwowo, co znacznie przyspiesza ich montaż. Powłoki hydroizolacyjne z tworzyw sztucznych układane są zazwyczaj luźno na podłożu, nie przenoszą więc naprężeń związanych z pracą części nośnej konstrukcji. Zakłady łączy się przez termozgrzewanie i klejenie (wulkanizowanie). Spotyka się także technologie łączenia z wykorzystaniem samowulkanizujących się krawędzi uszczelniających.
Fot. 1 a) Balkon z obustronnie ocieplaną płytą oraz balustradą pełną również ocieplaną obustronnie. Zakamarki te może wyglądają ciekawie, natomiast dla takiego układu są praktycznie nie do uszczelnienia; b) pokazane umiejscowienie prowadnicy rolety i sposób jej mocowania może wręcz uniemożliwić poprawną hydroizolację połaci. Dodatkowo widoczne bezmyślne wykonanie przejścia bezba- rierowego (fot. autor)
Z materiałów bezspoinowych stosuje się masy KMB (grubość warstwy po wyschnięciu min. 4 mm) z wkładką zbrojącą, jeśli ich obciążalność pozwala na ich zastosowane (co także uzależnione jest od sposobu użytkowania powierzchni). Szlamy, ze względu na konieczność wielowarstwowej aplikacji, stosowane są relatywnie rzadko.
W układach odwróconych zaleca się, aby minimalny spadek (ze względu na obecność termoizolacji nad powłoką hydroizolacyjną) wynosił 1,5-2% (dla hydroizolacji z pap bitumicznych spadek musi wynosić 2-2,5%).
Niezależnie od zastosowanego materiału hydroizolacyjnego (bezszwowy, rolowy) hydroizolacja musi być absolutnie szczelna, dlatego o wyborze materiału do jej wykonania powinny decydować możliwości uszczelnienia właśnie trudnych i krytycznych miejsc (fot. 1). Nie jest problemem (a przynajmniej nie powinno być) wykonanie izolacji na płaskiej powierzchni warstwy spadkowej, ale inaczej wygląda sytuacja z wpustami, obróbkami blacharskimi, uszczelnieniami przy ewentualnych elementach wystających z płyty (np. słupy, elementy nośne zadaszeń) itp. Układ termoizolacja- -hydroizolacja powinien być tak wy- konstruowany, żeby w razie nieszczelności miejsce przecieku było łatwe do zlokalizowania. Dlatego też większe połacie dobrze jest przedzielić szczelnymi przegrodami,pozwalającymi wyodrębnić nieszczelny obszar i zlokalizować miejsce ewentualnego przecieku.
Rys. 1 Umiejscowienie prowadnicy rolety i sposób jej mocowania może wręcz uniemożliwić poprawną hydroizo- lację połaci. Dodatkowo widoczne bezmyślne wykonanie przejścia bezbarierowego (fot. Renoplast)
Powłokę wodochronną należy wykonywać zawsze jako przeciwwodną. Jest ona wykonywana w zasadzie jako szczelna wanna wywinięta na balustradę pełną i na ścianę (uwaga na próg drzwiowy – możliwe jest wykonstruowanie progu drzwiowego o wysokości 5 cm, gdy zostanie zagwarantowany swobodny odpływ wody z pasa przydrzwiowego – znowu powraca problem zapasu wysokości. W praktyce sprowadza się to do zastosowania kratki odpływowej).
|
Tab. 1a Przykładowy układ warstw (od góry) i ich grubość dla balkonu i tarasu naziemnego z powierzchniowym odprowadzeniem wody
|
|
Tab. 1b Przykładowy układ warstw balkonu lub tarasu naziemnego z drenażowym odprowadzeniem wody – warstwa użytkowa z okładziny ceramicznej na macie drenującej
|
|
Tab. 1c Przykładowy układ warstw balkonu lub tarasu naziemnego z drenażowym odprowadzeniem wody – warstwa użytkowa z płyt betonowych (chodnikowych) lub kamiennych na płukanym kruszywie lub podstawkach dystansowych
|
|
Tab. 1d Przykładowy układ warstw tarasu (od góry) nad pomieszczeniem ogrzewanym z powierzchniowym odprowadzeniem wody
* Należy wybrać wariant z warstwami 5a i 7a lub 5b i 7b |
|
Tab. 1e Przykładowy układ warstw tarasu nadziemnego z drenażowym odprowadzeniem wody w układzie tradycyjnym – warstwa użytkowa z okładziny ceramicznej na jastrychu wodoprzepuszczalnym
|
|
Tab. 1f Przykładowy układ warstw tarasu nadziemnego z drenażowym odprowadzeniem wody w układzie tradycyjnym – warstwa użytkowa z okładziny ceramicznej na macie drenującej
|
|
Tab. 1g Przykładowy układ warstw tarasu nadziemnego z drenażowym odprowadzeniem wody w układzie tradycyjnym – warstwa użytkowa z płyt betonowych (chodnikowych) lub kamiennych na płukanym kruszywie lub podstawkach dystansowych
|
|
Tab. 1h Przykładowy układ warstw tarasu nadziemnego z drenażowym odprowadzeniem wody w układzie odwróconym – warstwa użytkowa z płyt betonowych (chodnikowych) lub kamiennych na płukanym kruszywie lub podstawkach dystansowych
|
|
Tab. Ii Przykładowy układ warstw tarasu nadziemnego z drenażowym odprowadzeniem wody w układzie odwróconym – warstwa użytkowa z płukanego kruszywa
|
Zestawienie typowych grubości warstw balkonu i tarasu (od wierzchu płyty konstrukcyjnej do wierzchu warstwy użytkowej) dla najczęściej spotykanych wariantów podano w tab. 1. W zdecydowanej większości przypadków w budynkach jedno- i wielorodzinnych stosuje się rozwiązania z płytkami, z powierzchniowym odprowadzeniem wody. Układy drenażowe częściej stosuje się w balkonach i tarasach z balustradami zabudowanymi oraz w przypadku tarasów na dachach.
Fot. 2 Korozja tradycyjnych obróbek blacharskich
O ile wariant drenażowy wymusza zastosowanie systemowych profili okapowych, o tyle dla wariantu z płytkami nadal próbuje się stosować różnego rodzaju blachy (ocynkowane, powlekane itp.), ale nie jest to dobre rozwiązanie. Do wykonania okapu zdecydowanie najlepiej nadają się systemowe, prefabrykowane profile. Dlaczego jest to rozwiązanie najlepsze? Po pierwsze ze względu na głębokość obsadzenia profilu. Znaczna różnica współczynników rozszerzalności termicznej profilu, jastrychu i płytki, przy gradiencie temperatury dochodzącym do 100oC, skutkuje znacznymi zmianami długości i związanymi z tym naprężeniami termicznymi. Dlatego tradycyjna obróbka blacharska może podchodzić pod płytkę na 5-6 cm i powinna być dodatkowo mocowana mechanicznie w połowie tej odległości. Systemowy profil gwarantuje odpowiednią (ani za dużą, ani za małą) głębokość obsadzenia, połączony z odpowiednim zamocowaniem mechanicznym. Z tradycyjnymi obróbkami różnie bywa. Ale istotniejsze jest dopasowanie systemowego profilu (rys. 1) do rodzaju warstwy użytkowej oraz dodatkowe systemowe kształtki (narożne, dylatacyjne, odbojniki, haki i rynny) pozwalające na poprawne i łatwe wykonanie tego elementu. Także kształt i faktura powierzchni profilu ułatwiają poprawne uszczelnienie tego newralgicznego elementu. Nie bez znaczenia jest też bardzo estetyczny wygląd profilu i samego okapu. Systemowe profile pozwalają także na eleganckie i co najważniejsze łatwe wykończenie krawędzi płytek.
Rys. 2 Koncepcja odwodnienia połaci balkonu/tarasu z warstwą użytkową z okładziny ceramicznej (rys. Gutjahr): 1 – systemowy profil okapowy, 2 – okapowy profil narożnikowy, 3 – profil mocujący rynnę, 4 – rynna, 5 – łącznik rynny, 6 – narożnik rynny, 7 – lej spustowy, 8 – zaślepka
Rys. 3 Koncepcja odwodnienia połaci balkonu z drenażowym odprowadzeniem wody z balustradą pełną (zabudowaną) – odwodnienie liniowe połaci, odprowadzenie wody przez wpust (rys. Gutjahr): 1 – ściana zewnętrzna budynku, 2 – balustrada pełna, 3 – kratka 40×40 cm nad (4), 4 – wpust punktowy, 5 – odwodnienie liniowe w obszarze drzwi tarasowych (dla wariantu z tzw. niskim progiem/progiem bezbarierowym), 6 – odwodnienie liniowe wzdłuż ściany (1), 7 – przelew awaryjny, 0 > 4 cm
Zastosowanie zwykłych blach okapowych jest, wbrew pozorom, obarczone sporym ryzykiem, i to jeszcze z jednego powodu. Przy wykonywaniu warstw i elementów konstrukcji tarasów naziemnych należy stosować wyłącznie systemowe rozwiązania. Przez słowo „system” należy rozumieć kompatybilne ze sobą materiały. Elementy konstrukcji muszą być także odporne na oddziaływające na nie obciążenia, w przypadku obróbek będą to: obciążenia termiczne, czynniki atmosferyczne (woda, promieniowanie UV), obciążenia chemiczne (agresywne czynniki znajdujące się w powietrzu oraz np. w środkach czyszczących, alkaliczne środowisko klejów i szlamów), a także ewentualne obciążenia mechaniczne.
W przypadku obróbek przez „system” należy także rozumieć takie dobranie hydroizolacji (szlamu), blachy i sposobu jej mocowania, aby nie doszło do wzajemnych negatywnych oddziaływań (brak wzajemnego destrukcyjnego oddziaływania).
Rys. 4 Koncepcja odwodnienia połaci balkonu z drenażowym odprowadzeniem wody z balustradą pełną (zabudowaną) – odwodnienie liniowe połaci, odprowadzenie wody przez rzygacz (rys. Gutjahr): 1 – ściana zewnętrzna budynku, 2 – balustrada pełna, 3 – rzygacz, 4 – odwodnienie liniowe wzdłuż balustrady (2), 5 – przelew awaryjny, 0 > 4 cm
Rys. 5 Koncepcja odwodnienia połaci tarasu z drenażowym odprowadzeniem wody z balustradą pełną (zabudowaną) – odwodnienie liniowe połaci, odprowadzenie wody przez wpust (rys. Gutjahr): 1 – ściana zewnętrzna budynku, 2 – balustrada pełna, 3 – drzwi tarasowe, 4 – wpust punktowy, 5 – odwodnienie liniowe w obszarze drzwi tarasowych (dla wariantu z tzw. niskim progiem/progiem bezbarierowym), 6 – odwodnienie liniowe połaci, 7 – przelew awaryjny, 0 > 4 cm
Elastyczne szlamy, ze względu na ich skład, zwykle działają korozyjnie na obróbki blacharskie. Problem z ich korozją jest znany, literatura techniczna i naukowa podają wiele takich przykładów, dlatego zwykle stosuje się dodatkowe antykorozyjne zabezpieczenie tego typu blach. Jest to realizowane przez powleczenie ich reaktywną żywicą tworzącą ciągłą, szczelną powłokę (w praktyce blachę zarówno się wkleja na taką żywicę, jak i powleka się nią wierzch obróbki pod szlamem/płytką). To, przynajmniej teoretycznie, zabezpiecza przed korozją spowodowaną działaniem szlamu fragmenty znajdujące się pod płytką. Pozostaje jednak problem odporności korozyjnej pozostałej części obróbki. Producenci obróbek blacharskich w deklaracji właściwości użytkowych podają zazwyczaj odporność na korozję poprzez symbole od C1 do C5 – ta kategoria korozyjności dotyczy jedynie atmosfery (odpowiednio od bardzo małej do bardzo dużej – PN-EN ISO 12944-2:2001 Farby i lakiery – Ochrona przed korozją konstrukcji stalowych za pomocą ochronnych systemów malarskich – Część 2: Klasyfikacja środowisk), nic nie mówi natomiast o odporności na inne agresywne czynniki/media. Oznacza to, że tego typu blachy nie nadają się do stosowania jako blachy okapowe tarasów. Na fot. 2 pokazano skutek oddziaływania szlamów na tradycyjną obróbkę blacharską (po ok. roku od wbudowania).
Projektując elementy konstrukcyjne, takie jak strop oraz płyta balkonowa/ tarasowa, należy uwzględnić w projekcie zapas wysokości niezbędny do poprawnego wykonania wszystkich warstw. Ale to nie wszystko. Podane w tab. 1 grubości warstw dotyczą jednak tylko warstw balkonu/tarasu przy okapie. W rzeczywistości próg drzwiowy musi być wyżej, niemieckie przepisy mówią o 15 cm, pozwalając na jego obniżenie do 5 cm, jeżeli zagwarantowane jest odprowadzenie wody z obszaru bezpośrednio przy drzwiach za pomocą np. wpustu liniowego (w praktyce wymusza to układ drenażowy). Uzasadnieniem tego wymogu jest konieczność zapewnienia całkowitej szczelności w tym obszarze. Zasadność wymogu potwierdzają także liczne przypadki zawilgoceń przyległych do drzwi balkonowych warstw podłogi w pomieszczeniu. Nie oznacza to, że niemożliwe jest wykonanie bezbarierowych przejść na balkony czy tarasy. Jest to technicznie jak najbardziej wykonalne, jednak wymaga stosowania odpowiednio przemyślanych rozwiązań. I trzeba dodać także poprawkę na spadek połaci.
Rys. 6 Koncepcja odwodnienia połaci tarasu z drenażowym odprowadzeniem wody z balustradą pełną (zabudowaną) – odwodnienie liniowe połaci, odprowadzenie wody przez wpust (rys. Gutjahr): 1 – ściana zewnętrzna budynku, 2 – balustrada pełna, 3 – drzwi tarasowe, 4 – wpust punktowy, 5 – odwodnienie liniowe w obszarze drzwi tarasowych (dla wariantu z tzw. niskim progiem/progiem bezbarierowym), 6 – kratka 40×40 cm nad (4), 7 – przelew awaryjny, 0 > 4 cm
Rys. 7 Umiejscowienie (poziomy) odwodnienia w stosunku do poziomu progu drzwiowego [6]
Na etapie analizy koncepcji uszczelnienia należy także przeanalizować sposób odwodnienia połaci. Nie może on utrudniać wykonania hydroizolacji lub wręcz komplikować wyprofilowanie spadków. Kilka przykładów dla typowych sytuacji pokazano na rys. 2 (taras/balkon z okładziną ceramiczną), rys. 3 i 4 (balkon z balustradą zabudowaną), rys. 5 i 6 (taras z balustradą zabudowaną). W bardziej skomplikowanych sytuacjach konieczna jest indywidualna analiza. Warto także pamiętać, że wyprofilowanie spadków ma bezpośredni wpływ na grubość warstwy spadkowej, co przy bezmyślnym „zaplanowaniu” odwodnienia może powodować problemy z zapasem wysokości czy wręcz „połamanie” połaci. Przekrój przelewu awaryjnego według wytycznych niemieckich nie powinien być mniejszy niż 12,5 cm2 (średnica 4 cm), z kolei zalecenia szwajcarskie wymagają przekroju 5 x 5 cm, a więc dwa razy większego. Przykładowo przelew o szerokości 10 cm i wysokości 5 cm jest w stanie odprowadzić 1,5 dm3/s wody opadowej, co odpowiada mniej więcej odwodnieniu 25 m2 połaci tarasu [6].
Szczególnej uwagi wymaga odwodnienie połaci z niskim progiem (maks. wysokość progu 2,5 cm). Zalecenia według [6] pokazano na rys. 7. Dodatkowo, jeżeli warstwą użytkową są drewniane deski kompozytowe (ruszt drewniany), szerokość szczelin między nimi powinna wynosić przynajmniej 8 mm, a ich udział w powierzchni warstwy użytkowej nie powinien być mniejszy niż 5%. Rozwiązaniem może być także odprowadzenie wody z kratki odwodnieniowej bezpośrednio do wpustu punktowego. Uwaga: odpływ z wpustu znajdującego się pod rynną nie może być uwzględniany przy wyliczaniu niezbędnego odwodnienia – woda z niego powinna być odprowadzana albo bezpośrednio do kanalizacji sanitarnej, albo na zewnątrz budynku. Podane wyżej warianty wykonania hydroizolacji i warstwy użytkowej nie zależą od układu statycznego płyty. Elementem konstrukcyjnym balkonu jest płyta nośna, jednak może ona być wykonstruowana jako wspornikowa, oparta na belkach wspornikowych, oparta na przyległych ścianach – loggia, dostawiana – na niezależnej konstrukcji nośnej (słupy, ściany), niekiedy spotyka się układ płytowo-cięgnowy. Do tego dochodzi wariant z balustradą pełną oraz możliwość zaprojektowania płyty o kształtach trapezu lub z łukowymi krawędziami.
Dla tarasów nie ma aż tak dużego zróżnicowania układu statycznego płyty, jednak liczba wariantów jest również spora: balustrada ażurowa (barierka), balustrada pełna, ściana docieplana systemem ETICS, ściana jednowarstwowa, ściana trójwarstwowa (te warianty dotyczą także balkonów) czy wreszcie taras przechodzący w balkon.
mgr inż. Maciej Rokiel
Polskie Stowarzyszenie Mykologów Budownictwa,
Atlas Sp. z o.o.
Literatura
1. AuBenbelage. Belagkonstruktionen mit Fliesen und Platten auBerhalb von Gebauden, ZDB VII.2005.
2. Richtlinie fur die Planung und Ausfuhrung von Abdichtung mit kunststoffmodifizierten Bitumendickbeschichtungen (KMB) – erdberuhrte Bauteile. Deutsche Bauchemie e.V 2010.
3. Richtlinie fur die Planung und Ausfuhrung von Abdichtung erdberuhrter Bauteile mit flexiblen Dichtungsschlammen. Deutsche Bauchemie e.V 2006.
4. Merkblatt Anund Abschlusse im Flachdach mit Flussigkunststoff (FLK). Gebaudehulle Schweiz, Verband Schweizer Gebaudehullen-Unternehmungen, Technische Kommission Flachdach, Uzwil, 2012.
5. Merkblatt 3D – Details bituminóser Flachdachsysteme. Gebaudehulle Schweiz, Verband Schweizer Gebaudehullen-Unternehmungen, Technische Kommission Flachdach, Uzwil, 2008.
6. Merkblatt Abdichtungsanschlusse an Tur und Fensterelementen. Gebaudehulle Schweiz, Verband Schweizer Gebaudehullen-Unternehmungen, Technische Kommission Flachdach, Uzwil, 2011.
7. Wytyczne do projektowania i wykonywania dachów z izolacją wodochronną – wytyczne dachów płaskich, Dafa, 2011.
8. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 marca 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 75, poz. 690 z późn. zm.).
9. PN-EN ISO 6946:2008 Komponenty budowlane i elementy budynku – Opór cieplny i współczynnik przenikania ciepła – Metoda obliczania.
10. PN-EN ISO 12944-2:2001 Farby i lakiery – Ochrona przed korozją konstrukcji stalowych za pomocą ochronnych systemów malarskich – Część 2: Klasyfikacja środowisk.
11. PN-EN ISO 13788:2003 Cieplno-wilgotnościowe właściwości komponentów budowlanych i elementów budynku – Temperatura powierzchni wewnętrznej dla uniknięcia krytycznej wilgotności powierzchni i kondensacji międzywarstwowej – Metody obliczania.
12. Specyfikacje techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych. Okładziny ceramiczne i hydroizolacje zespolone tarasów nad pomieszczeniami ogrzewanymi, Promocja, 2011.
13. Specyfikacje techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych. Warstwy użytkowe – okładziny i hydroizolacja tarasów nad pomieszczeniami ogrzewanymi z drenażowym odprowadzeniem wody, Promocja, 2011.
14. Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych – część B: Roboty wykończeniowe, zeszyt 6: Montaż okien i drzwi balkonowych, ITB, 2006.
15. Dachbegrunungsrichtlinie. Richtlinien fur die Planung, Ausfuhrung und Pflege von Dachbegrunungen. Forschungsanstalt Landschaftsentwicklung Landschaftsbau e.V (FLL), I.2002.
16. M. Rokiel, ABC tarasów i balkonów, Poradnik eksperta, Grupa MEDIUM, 2015.
17. M. Rokiel, Poradnik, Hydroizolacje w budownictwie. Wybrane zagadnienia w praktyce, wyd. II, Dom Wydawniczy MEDIUM, 2009.
18. M. Rokiel, Tarasy i balkony. Projektowanie i warunki techniczne wykonania i odbioru robót, Dom Wydawniczy MEDIUM, 2011.
19. Materiały firm: Atlas, Izohan, Renoplast, Gutjahr, Dow.
