Sytuowanie obiektów i zagospodarowanie terenu w sąsiedztwie linii NN

Jednym z podstawowych elementów przesyłowego sytemu elektroenergetycznego są linie elektroenergetyczne najwyższych napięć (NN). Są to obiekty budowlane składające się ze słupów, najczęściej o konstrukcji kratowej, i rozwieszonych pomiędzy nimi przewodów. Część terenu zajmowanego przez linię (fundamenty słupów) jest całkowicie wyłączona z możliwości zagospodarowania, a na części występują pewne ograniczenia w użytkowaniu. Dlatego trasy nowych linii są projektowane w taki sposób, by w ich pobliżu nie występowała zabudowa, w szczególności mieszkaniowa. Jednak nie da się wykluczyć, że po wybudowaniu i oddaniu linii do eksploatacji w jej sąsiedztwie pojawią się budynki.

Lokalizacja wszelkich obiektów budowlanych, jak również zmiana sposobu zagospodarowania terenu pod linią i w jej sąsiedztwie, wiążą się z koniecznością uzgodnienia inwestycji planowanych przez właściciela nieruchomości z właścicielem linii najwyższych napięć (tj. 220 kV, 400 kV i 750 kV). W Polsce są nim Polskie Sieci Elektroenergetyczne SA (PSE) – operator systemu przesyłowego.
 

Rysunek. 1. Plan sieci elektroenergetycznej najwyższych napięć w polskim Krajowym Systemie Elektroenergetyka.

Pojęcie pasa technologicznego – po co je wprowadzono, jakie są standardowe szerokości pasów technologicznych
 

Linia elektroenergetyczna NN jest źródłem oddziaływania na środowisko poprzez emisję pola elektromagnetycznego oraz hałasu. Przekroczenia ich dopuszczalnych poziomów mogą mieć miejsce na obszarze znajdującym się pod przewodami linii lub w ich pobliżu. Obszar ten jest określany jako pas technologiczny. Jest to teren, na którym występują ograniczenia związane z zagospodarowaniem nieruchomości (m.in. zakaz wznoszenia budynków przeznaczonych na stały pobyt ludzi). Szerokość pasa technologicznego linii NN (Tabela 1.) zależy przede wszystkim od napięcia znamionowego linii i rodzaju (serii) zastosowanych słupów.

Tabela 1. Szerokości pasów technologicznych pod liniami NN

* szerokość pasa technologicznego wynosi 50 m, tzn. po 25 m od osi linii w obie strony.

Poza tym obszarem nie występuje niekorzystne oddziaływanie na środowisko i są spełnione wymagania określone dla terenów zabudowy mieszkaniowej, zatem brak jest podstaw do ograniczania sposobu zagospodarowania bądź wyłączania z użytkowania terenu o większej powierzchni. Przepisy z zakresu ochrony środowiska będą spełnione również na tarasach i balkonach budynków mieszkalnych zlokalizowanych tuż za pasem technologicznym. Stawianie budynków mieszkalnych lub innych budynków przeznaczonych na stały pobyt ludzi nie jest dopuszczone jedynie w obrębie pasa technologicznego. Warto zwrócić także uwagę, że istnieją obiekty budowlane, dla których nie można wykazać się przepisami wprost określającymi w jakiej odległości od linii elektroenergetycznej mogą zostać wybudowane, ale ze względu na swój charakter nie powinny się one znajdować w pasie technologicznym linii (np. place zabaw).

Oddziaływanie linii najwyższych napięć na środowisko a szerokość pasa technologicznego linii

Odziaływanie pola elektromagnetycznego
 

W zakresie emisji pola elektromagnetycznego linia powinna spełniać wymagania podane w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 19 grudnia 2019 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz.U. 2019 poz. 2448). Dla miejsc dostępnych dla ludzi (wszelkie miejsca, do których dostęp nie jest zabroniony) dopuszczalny poziom składowej elektrycznej wynosi 10 kV/m, a wartość składowej magnetycznej 60 A/m. Natomiast dla terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową ustalono odpowiednio poziomy 1 kV/m i 60 A/m.

Przy ustalaniu szerokości pasów technologicznych uwzględnia się zasięg oddziaływania pola elektrycznego. Oddziaływanie pola magnetycznego nie ma na to wpływu. Jest to spowodowane ograniczeniem składowej magnetycznej do wartości poniżej dopuszczalnej poprzez zachowanie odpowiednich odstępów przewodów fazowych od ziemi.

W przypadku wszystkich linii elektroenergetycznych NN, poprzez zachowanie odpowiedniej odległości przewodów fazowych od powierzchni ziemi przy największym możliwym ich zwisie, składowa elektryczna nie przekracza wartości 10 kV/m na wysokości 2 m nad powierzchnią ziemi. Pod i w otoczeniu linii napowietrznej najwyższych napięć występują natomiast obszary, na których składowa elektryczna przekracza 1 kV. Zasięg tego obszaru jest różny na poszczególnych odcinkach linii ze względu na zmienną wysokość przewodów nad ziemią.

Rysunek 2. Graficzne przedstawienie pasa technologicznego linii 400kV.

Odziaływanie hałasu
 

Linie elektroenergetyczne o napięciu 400 kV są źródłem hałasu głównie podczas złych warunków atmosferycznych. W czasie dobrej pogody nie powodują uciążliwości akustycznej i zazwyczaj poziom wytwarzanych przez nie dźwięków jest porównywalny z poziomem tła środowiska. Hałas linii 220 kV nie jest uciążliwy i wynosi poniżej 40 dB(A) w odległości 15 m od linii.

W zakresie emisji hałasu każda linia powinna spełniać wymagania Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. 2007 nr 120 poz. 826).
 

Aspekty eksploatacyjne linii
 

Pas technologiczny zabezpiecza potrzeby eksploatowania linii NN. Istniejące linie NN wymagają prowadzenia odpowiednich zabiegów modernizacyjnych, remontowych oraz eksploatacyjnych w celu utrzymania ich sprawności technicznej oraz zapewnienia bezpieczeństwa funkcjonowania linii, ludzi i infrastruktury. Dla prac wykonywanych na słupie wymagany jest dostęp do nieruchomości w otoczeniu stanowiska słupa, natomiast dla prac związanych z wymianą przewodów lub w przypadku awarii (np. naprawa lub zerwanie przewodu) niezbędny jest dostęp do wszystkich działek znajdujących się w pasie technologicznym. Nawet podczas drobnych napraw przy przewodach konieczne może być postawienie w otoczeniu linii podnośnika lub innego sprzętu albo opuszczenie przewodu. Przy ekstremalnych zjawiskach atmosferycznych w skrajnych przypadkach może dojść do złamania słupa i konieczne jest zastosowanie ciężkiego sprzętu i wysokich dźwigów.
 

Normy
 

Inne ograniczenia zabudowy i zagospodarowania terenu w najbliższym otoczeniu linii wynikają z norm dotyczących projektowania linii elektroenergetycznych. Do linii 220 kV i 400 kV wybudowanych w ubiegłym wieku jest stosowana norma PN-E-05100-1:1998 (dalej norma). Określa ona wymagania w zakresie m.in. minimalnych dopuszczalnych odległości przewodów linii w przypadku skrzyżowań i zbliżeń z budynkami oraz innymi obiektami, takimi jak drogi, tory kolejowe itp. Wymagania te przekładają się na ograniczenia w sposobie użytkowania nieruchomości w najbliższym sąsiedztwie linii. Stosowane są również przy uzgadnianiu lokalizacji nowych obiektów w pobliżu istniejących linii. Jest to niezbędne dla zapewnienia bezpieczeństwa publicznego, jak i niezakłócania pracy linii.

Norma nie zezwala na stawianie pod i w otoczeniu linii budynków, w których na stałe mogą przebywać ludzie. Odległość pozioma przewodu od budynków zależy od konstrukcji linii w miejscu usytuowania danego obiektu i jest określana indywidualnie dla każdego przypadku.

Można przyjąć, że wymagania normy w zakresie odległości poziomych będą spełnione dla większości obiektów znajdujących się ok. 8-9 m od rzutu skrajnego przewodu fazowego linii 400 kV i ok. 6-7 m licząc od rzutu skrajnego przewodu fazowego linii 220 kV. Wyjątkiem od tych zasad są obiekty zawierające materiały niebezpieczne pożarowo lub strefy zagrożenia wybuchem, stacje paliw czy parkingi.

Przy określaniu pasa ograniczającego swobodne użytkowanie nieruchomości należy przyjąć, że sposób zagospodarowania nieruchomości i prowadzenia prac budowlanych w otoczeniu linii elektroenergetycznej może ulec zmianie. Wobec powyższego należy zakładać maksymalne odległości.

Polecamy również:

• Słupy elektroenergetyczne – normy, trwałość
• Jak łatwiej naprawiać i eksploatować napowietrzne linie elektroenergetyczne
• Lokalizacja elektroenergetycznych linii napowietrznych wysokiego napięcia

Nieprawidłowości przy projektowaniu inwestycji budowlanej w pobliżu linii elektroenergetycznych NN

Na etapie projektowania inwestycji, inwestor zobowiązany jest do opracowania projektu zagospodarowania działki lub terenu. Przed wydaniem pozwolenia na budowę właściwy organ administracji architektoniczno-budowlanej sprawdza zgodność projektu z zapisami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub decyzją o warunkach zabudowy oraz przepisami. Mapy do celów projektowych często nie pokazują przebiegu linii NN ze względu na skalę w jakiej jest przygotowany plan oraz sposób oznaczania linii NN (oznaczone są jedynie słupy, natomiast przy rozpiętości przęsła rzędu 400-500 m zdarza się, że żaden ze słupów brzegowych nie jest widoczny). Może to prowadzić do niezgodności m.in. w zakresie zachowania odległości sytuowanego obiektu od zlokalizowanej w tym obszarze linii i budowy budynków mieszkalnych lub innych budynków przeznaczonych na stały pobyt ludzi w pasie technologicznym linii.
 

Czy teren pod linią i w sąsiedztwie linii można użytkować?

Poza aspektami związanymi z lokalizacją budynków, nie istnieją istotne ograniczenia w zagospodarowaniu terenów pod linią. Teren ten można wykorzystywać m.in. do wszelkiego rodzaju upraw polowych z użyciem maszyn i sprzętu rolniczego. Ograniczeniem tutaj jest jedynie maksymalna wysokość pojazdów czy maszyn, która nie powinna przekraczać 4,5 metra. W przypadku konieczności użycia wyższego sprzętu, niezbędne jest uzgodnienie warunków ich zastosowania z właścicielem linii.

Fot. Pod linią najwyższych napięć można bez przeszkód prowadzić uprawy rolne i hodować zwierzęta. Mając na uwadze, że istniejące linie NN mają spełniać wymagania wynikające z obowiązujących przepisów prawa i norm oraz wymagać będą w przyszłości przeprowadzenia odpowiednich zabiegów eksploatacyjnych i modernizacyjnych, dla określenia szerokości pasa technologicznego przyjęto maksymalne wartości i określono jego szerokości zgodnie z tabelą nr 1 powyżej.

Wydział Kontroli i Eksploatacji Sieci
Departament Eksploatacji
Polskie Sieci Elektroenergetyczne SA