Sufity napinane

Sufity napinane w ostatnich latach w budownictwie cywilnym cieszą się coraz większą popularnością. Sufit napinany składa się z zestawu elementów mocujących (elementy montowane są po obwodzie ścian), na które napinany jest materiał błony sufitowej – najczęściej z folii PCV lub tkaniny.

Sufity od wczesnych dziejów były istotnymi elementami wnętrza pomieszczeń. Historia prototypów współczesnych sufitów napinanych sięga czasów antycznych – starożytnej Grecji i Rzymu (niektóre źródła wskazują, że ojczyzną sufitów był starożytny Egipt). W domach bogatych patrycjuszy w celu dekoracji pomieszczeń rozpinano płachty tkaniny pod stropem na specjalnych bagietach. Później mieszkańcy Armenii nieco rozwinęli technologię sufitów napinanych – nasączali tkaninę wodną emulsją kredy i napinali ją na sztywnym szkielecie. Po wyschnięciu tkanina się kurczyła i otrzymywano bardzo gładką powierzchnię sufitową. W epoce renesansu pod sufitami napinano malowidła.

Według jednej z legend rosyjski władca Piotr Wielki w ogóle nie wyobrażał sobie życia bez sufitów napinanych – lubił spać pod niskimi sufitami i gdy pomieszczenie, w którym musiał spędzić noc, było wysokie, kazał rozpinać w nim płachtę tkaniny.

Oczywiście wszystkie te rozwiązania były bardzo drogie, a ich beneficjentami byli najzamożniejsi osoby. Rozwiązania te miały sporo istotnych wad – łatwo się paliły oraz były bardzo nietrwałe.

Rozwój przemysłu chemicznego pozwolił stworzyć tańsze, bezpieczniejsze i znacznie trwalsze rozwiązania sufitów napinanych. Pod koniec lat 50. ubiegłego wieku sufity napinane zaczęto masowo stosować w przemyśle samochodowym, a nieco później w budownictwie. W tym okresie stosowanie sufitów napinanych najbardziej rozpowszechnione było w Szwecji, Francji i Niemczech. Obecnie rozwiązania takie można spotkać coraz częściej również w Polsce.

Rys. 1 Schemat montażu sufitów napinanych z folii PCV: kolejne etapy, 1 –  mocujące/bagietki zamontowane do ścian, 2 – folia sufitowa, 3 – proces rozciągania folii

Coraz częściej też sufity napinane używane są nie tylko w budownictwie mieszkaniowym, ale również w szpitalach i przychodniach. Jest to związane z faktem, że niektóre z rodzajów sufitów są nasączane środkami grzybobójczymi.

Współczesne sufity napinane najczęściej wykonywane są z PCV oraz z tkanin poliestrowych.

Sufity napinane z tkanin najczęściej wykonywane są bezspoinowo. Niektóre firmy produkujące tkaniny do sufitów wytwarzają zwoje o szerokości nawet powyżej 5 m.

Folie PCV do sufitów napinanych wykonywane są w szerokości ok. 3 m i w pomieszczeniach o większej szerokości oddzielne płaty łączone są za pomocą spawów. Spawanie sufitów wykonuje się za pomocą specjalnych stacjonarnych maszyn poza miejscem montażu.

Faktura powierzchni sufitów napinanych z foli PCV może być bardzo różnorodna. Folie sufitowe z PCV mogą mieć prawie nieograniczoną paletę kolorów. Cechy te są bardzo skutecznie wykorzystywane przez projektantów wnętrz. Bardzo popularne są folie z wysokim połyskiem. Błyszcząca faktura folii (niekiedy pozwalająca osiągnąć efekt lustra) pozwala uzyskać nieoczekiwane efekty w zakresie projektowania przestrzeni – np. pozwala wizualnie zwiększyć pomieszczenie. Klasycznym rozwiązaniem są folie o fakturze matowej. Sufit z taką powierzchnią łatwo jest dopasować do każdego wnętrza, nie będzie on koncentrować na sobie uwagi osób tam przebywających. Na sufitach matowych nie będą występować odblaski i odbicia światła. Sufity o fakturze satynowej są podobne do matowej, ale mają gładki relief, dzięki czemu odblaskowe właściwości tego materiału się nasilają – powierzchnia sufitu będzie wyglądała olśniewająco.

Rys. 2 Mocowanie sufitu napinanego z folii PCV z pomocą systemu harpunowego: 1 – profil mocujący (bagietka), 2 – harpun, 3 – listwa wykończeniowa, 4 – folia sufitu napinanego, 5 – ściana

Sufity napinane są proste w montażu  – do wykonania sufitu o powierzchni ok. 15 m² potrzebnych jest tylko dwóch montażystów, a sam montaż  trwa 2–3 godziny. Montaż nie jest uciążliwy dla użytkowników i w wielu przypadkach z pomieszczania można nawet nie wynosić mebli (przy montażu sufitów z folii PCV, ze względów technologicznych, należy wynieść przedmioty reagujące na temperaturę powyżej +40^oC), oprócz tego w odróżnieniu od montażu innych sufitów (np. z płyt gipsowo–kartonowych) montaż sufitów napinanych jest montażem czystym i nie wiąże się z koniecznością większego sprzątania. Zamontowany sufit nie wymaga dalszej obróbki, np. malowania. W odróżnieniu od innych konstrukcji sufitowych zastosowanie sufitów napinanych wiąże się z najmniejszą stratą wysokości pomieszczenia – ok. 2–3 cm.

Sufity napinane są bardzo wygodne w eksploatacji i nie wymagają okresowego malowania. W przypadku zabrudzenia powierzchnie można przetrzeć  wilgotną ścierką.

Wady sufitów napinanych to:

– widoczne drgania powierzchni sufitu pod wpływem przeciągów, dlatego nie zaleca się stosowania sufitów napinanych w pomieszczeniach, w których mogą występować przeciągi;

– zjawisko zwisania sufitów pod wpływem własnej masy (dotyczy głównie sufitów z PCV w pomieszczeniach o dużych rozpiętościach);

– niska odporność na czynniki mechaniczne (np. zadrapania, uderzenia).

Rys. 3 Schemat mocowania sufitów napinanych z tkaniną za pomocą profilu mocującego w postaci klipsa: 1 – profil mocujący, 2 – tkanina, 3 –  ściana

Montaż sufitów napinanych wymaga od montażystów pewnego doświadczenia, nie mogą być one montowane przez amatorów. Do montażu (przede wszystkim sufitów z PCV) potrzebny jest specjalistyczny sprzęt, m.in. do spawania styków.

Przed rozpoczęciem prac należy dokładnie zmierzyć plan pomieszczenia. Błona sufitowa powinna być wykrojona i w odpowiedni sposób zespawana (jeżeli wymaga styków) w warunkach fabrycznych. Wymiar płata jest określany z uwzględnieniem jego rozciągliwości.

Do montażu sufitów napinanych przystępuje się po wykonaniu innych prac wykończeniowych (w tym malarskich). Pomieszczenie, w którym będzie montowany sufit napinany z PCV, powinno być ogrzewane (należy unikać temperatur poniżej 18^oC). W momencie montażu sufitów z PCV w pomieszczeniu należy utrzymać temperaturę ok. +40^oC, a samą folię ogrzać do temperatury ok. 60–70^oC. Przy montowaniu sufitu z PCV stosowane są specjalne nagrzewnice.

Sufity napinane z tkanin nie wymagają zastosowania w trakcie montażu nagrzewnic. Są bardziej uodpornione na zmiany temperatur i w wielu przypadkach mogą być stosowane w pomieszczeniach, w których występują ujemne i dodatnie temperatury.

Przed rozpoczęciem montażu sufitu napinanego należy sprawdzić płaskość ścian (przede wszystkim górnych partii). Do ścian w dalszych etapach prac będą montowane listwy mocujące. Jeżeli pomiędzy ścianą a listwą pozostanie szczelina, efekt wizualny sufitu może być zepsuty.

Rys. 4 Mocowanie sufitów napinanych z folii PCV (rzadziej z tkanin) za pomocą klinowych profili mocujących: 1 – profil mocujący, 2 – klin, 3 – listwa wykończeniowa, 4 – folia PCV

Sufity napinane montowane są do tak zwanych bagietek – specjalnych profili mocowanych po obwodzie ścian. Napinanie błony sufitowej wykonywane jest przez 2–4 montażystów (zależnie od powierzchni pomieszczenia).

Kolejność montażu sufitów napinanych z folii z PCV jest następująca (rys. 1):

1. Określenie poziomu sufitu. W tym celu można wykorzystać laserową poziomnicę. Po określeniu poziomu sufitu wykonywany jest montaż profili mocujących, tak zwanych bagietek. Przy mocowaniu po obwodzie ścian bagietek należy w odpowiedni sposób dobrać łączniki mechaniczne, gdyż elementy te będą przenosiły obciążenia od napiętej błony sufitu (obciążenie na metr bieżący takiego profilu mocującego wynosi ok. 70 kg). W przypadku nieodpowiedniego doboru takich łączników bagietka może być oderwana od ściany. Bardzo rozpowszechnionym błędem jest mocowanie bagietek do płyt gipsowo–kartonowych za pomocą zwykłych wkrętów.

2. Przed rozpoczęciem montażu folii sufitowej folia PCV oraz pomieszczenie, w którym jest montowany sufit, powinny być wystarczająco wygrzane. Przy tym należy zwrócić uwagę na równomierne rozgrzanie folii. Przy oddziaływaniu na folię sufitową temperaturą powyżej 70^oC folia może zostać uszkodzona (rys. 1a – rozłożona folia).

3. Montaż folii zaczyna się od zamocowania pierwszego narożnika (rys. 1b). Następnie mocowane są wszystkie inne narożniki płótna do narożnych profili mocujących (rys. 1c).

4. Do środka każdej ściany mocowane są środkowe części płatu sufitowego (rys. 1d). Dalej czynność ta powtarzana jest na pozostałych krótszych odcinkach ściany. Mocowanie płata sufitowego odbywa się od narożnika w kierunku centrum ściany. W wyniku opisanych czynności płat sufitu napinanego zostanie zamocowany w profilu montażowym.

5. Ostatnim etapem jest instalacja listwy maskującej.

Montaż sufitów z tkanin różni się od montażu sufitów z PCV kolejnością czynności. Montaż sufitów z tkanin zaczyna się od zamocowania płata sufitowego do centralnych punktów ścian. Następnie montaż odbywa się od centralnych odcinków ścian w kierunku narożników.

Przy montażu sufitów napinanych szczególnie ważne jest stosowanie systemowych profili mocujących. Profil mocujący oraz folia/tkanina powinny pochodzić od jednego producenta oraz stanowić jeden system, gdyż wg normy PN-EN 14716 sufit jest oceniany wraz z systemem mocowania.

Producenci sufitów napinanych wykorzystują kilka systemów mocowania połaci sufitowych do profili montażowych.

Przy wykonywaniu sufitów z folii PCV rozpowszechnione jest stosowanie systemów mocowań z harpunem. Harpun jest specjalnym elementem sufitu wykonywanym z PCV. Element ten jest przyspawany po obwodzie płata sufitowego do folii PCV.  Harpun jest wkładany do profilu mocującego (najczęściej wykonywany jest z alu­minium).

Wśród sufitów napinanych z tkanin bardzo rozpowszechniony jest klipsowy sposób mocowania. Profil mocujący wykonywany jest w postaci klipsa. W większości przypadków klipsowe systemy mocowania nie przewidują zastosowania listwy maskującej (rys. 3).

Kolejnym typem profili do mocowań folii sufitowych PCV (rzadziej tkanin) jest tak zwany profil klinowy (rys. 4). W tym celu wykorzystywany jest profil aluminiowy zbliżony kształtem do „n” oraz plastykowy klin. Profil mocujący jest zamykany od dołu listwą wykończeniową. W przypadku zastosowania tego typu profili mocujących większość producentów sufitów nie przewiduje przyspawania harpunów do folii.

Przy doborze oświetlenia należy zwrócić uwagę na moc żarówek – przy wysokich temperaturach materiał błony się kurczy (przede wszystkim z PCV) i sufit może się zdeformować. Również na suficie w pobliżu żarówek o mocy powyżej 40 W mogą w okresie użytkowania powstawać żółte plamy – jest to związane z przywarciem kurzu do błony sufitu.

Przed zakupem sufitu napinanego należy sprawdzić, czy dystrybutor zagwarantuje nam zgodność właściwości techniczno-użytkowych wyrobu z normą PN-EN 14716. W normie tej określono wymagania oraz metody badań sufitów napinanych wykonanych z tkanin oraz z folii. Wśród podstawowych właściwości sufitów napinanych są: masa powierzchniowa, grubość, trwałość barwy na światło, stabilność wymiarów po ekspozycji na wilgoć, opór montażu, kurczenie się pod wpływem ciepła, siła zrywająca, wydłużenie przy zerwaniu, podatność na rozwój mikroorganiz­mów, wytrzymałość na rozciąganie, wytrzymałość na rozdzieranie, zgrzewalność.

Masa powierzchniowa oraz grubość materiału sufitu napinanego nie mogą się różnić od masy deklarowanej więcej niż o ±10%. Są to bardzo istotne cechy, gdyż często się zdarza, że niektórzy wykonawcy w trakcie wykonywania prac zmieniają materiał sufitu z droższego na tańszy.

Sufity napinane w procesie użytkowania mogą być narażone na działanie UV. Sufity niskiej jakości po ekspozycji na światło mogą wyblaknąć. Trwałość barwy na światło sufitów napinanych powinna być nie mniejsza niż 6 wg PN-EN ISO 105-B02.

W warunkach podwyższonej wilgotności sufity napinane mogą zmienić swoje wymiary. Zmiana wymiarów sufitu może doprowadzić do tego, że zamiast idealnie równej powierzchni użytkownik otrzyma zwisający worek w środku pomieszczenia. Materiał sufitów przeznaczonych do stosowania w pomieszczeniach wilgotnych pod wpływem wilgoci nie może zmienić swoich wymiarów (w każdym kierunku) więcej niż o 1%. Należy pamiętać, że sufit napinany w pomieszczeniach o podwyższonej wilgotności można wykonać wyłącznie z materiałów spełniających powyższy wymóg.

Wykonane z folii sufity napinane pod wpływem ciepła mogą się kurczyć. Przy działaniu temperatury +70^oC wymiary materiału sufitu napinanego nie mogą się skurczyć więcej niż o 4,5%.

Foliom z tworzyw sztucznych stosowanych do wykonania sufitów napinanych stawiane są bardzo duże wymagania w zakresie siły zrywającej (siły potrzebnej do rozerwania materiału sufitu) oraz wydłużeniu przy zerwaniu. Wymóg dotyczy również pospawanych fragmentów folii. W kierunku wzdłużnym siła zrywająca powinna być nie mniejsza niż 12 N/mm², a wydłużenie przy zerwaniu powinno być nie mniejsze niż 140%. W kierunku poprzecznym siła zrywająca powinna być nie mniejsza niż 10 N/mm², a wydłużenie przy zerwaniu powinno być nie mniejsze niż 150%. Sufity niespełniające tego wymagania w trakcie eksploatacji mogą pęknąć na spawach.

W przypadku sufitów napinanych wykonanych z tkanin wymagania w zakresie oporu montażu, stabilności wymiarów po ekspozycji na ciepło, wytrzymałości na rozciąganie i rozdzieranie są uzależnione od składu tkaniny. Dla tkanin posiadających do 40% włókien syntetycznych stawiane są następujące wymagania:

– opór montażu – powyżej 20 daN/5 cm;

– wytrzymałość na rozciąganie – powyżej 50 daN/5 cm;

– wytrzymałość na rozdzieranie – powyżej 10 daN;

– stabilność wymiarów po ekspozycji na ciepło – nie więcej niż 1% w każdym kierunku.

Dla tkanin zawierających 40% i więcej tkanin syntetycznych przewidziano nieco niższe wymagania:

– opór montażu – powyżej 8 daN/5 cm;

– wytrzymałość na rozciąganie – powyżej 10 daN/5 cm;

– wytrzymałość na rozdzieranie – powyżej 3 daN.

Dla sufitów napinanych wykonanych z folii istotną właściwością jest zgrzewalność. Parametr określa wizualną ocenę jakości styku, pomiar grubości styku oraz wytrzymałości na zrywanie. Zgrzany styk powinien być jednorodny. Grubość styku nie powinna przekraczać iloczynu 0,5–0,65 × (suma grubości dwóch arkuszy). Stosunek otrzymanej siły zrywającej próbki ze spawem do próbki bez spawu powinien być powyżej 0,5.

Bardzo ważnym aspektem przy wyborze sufitów napinanych jest jego odporność ogniowa. Z normy PN-EN 14716 wynika, że jeżeli istnieje potrzeba oceny sufitów pod względem reakcji na ogień, wyrób należy poddać badaniu i sklasyfikować zgodnie z wymaganiami PN-EN 13501-1.

dr inż. Ołeksij Kopyłow

Instytut Techniki Budowlanej