Jedno z pytań czytelników po artykule „Dopuszczenie do zastosowania wyrobu budowlanego w obiekcie budowlanym” („IB” nr 2 i 3/2012) dotyczyło zastosowania wyrobów budowlanych pozyskanych z rozbiórki lub odzysku.
Temat zastosowania używanych wyrobów budowlanych jest dość skomplikowany, zarówno ze względu na regulacje prawne obowiązujące w tym zakresie, jak i na specyfikę wyrobów budowlanych.
Przy rozważaniu kwestii związanych z zastosowaniem w obiekcie budowlanym wyrobu budowlanego pozyskanego w rozbiórki czy też odzysku należy zauważyć, że w praktyce – ze względu na dostęp do dokumentów dotyczących wyrobu – możliwe są dwa stany: brak oznakowania albo wyrób oznakowany – znakiem CE bądź znakiem budowlanym.
Brak oznakowania
W pierwszym przypadku nie dysponujemy jakąkolwiek dokumentacją dotyczącą wyrobu budowlanego pozyskanego z rozbiórki. W takim stanie faktycznym praktycznie nie ma możliwości zastosowania zgodnie z prawem wyrobu budowlanego w obiekcie budowlanym. Zgodnie z art. 10 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (tekst jednolity Dz.U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 z późn. zm.) wyrób budowlany może być stosowany przy wykonywaniu robót budowlanych, jeżeli wyrób ten został wprowadzony do obrotu zgodnie z odrębnymi przepisami.
Przepisy odrębne, o których mowa w art. 10 Prawa budowlanego, to ustawa o wyrobach budowlanych z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz.U. z 2004 r. Nr 92, poz. 881 z późn. zm.) wraz z przepisami wykonawczymi. Kluczowe znaczenie dla uczestników procesu budowlanego w ocenie, czy wyrób nadaje się do stosowania przy wykonywaniu robót budowlanych, ma treść art. 5 ust. 1 ww. ustawy, zgodnie z którym wyrób budowlany nadaje się do stosowania przy wykonywaniu robót budowlanych, jeżeli jest:
– oznakowany CE, co oznacza, że dokonano oceny jego zgodności z normą zharmonizowaną albo europejską aprobatą techniczną bądź krajową specyfikacją techniczną państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego, uznaną przez Komisję Europejską za zgodną z wymaganiami podstawowymi, albo
– umieszczony w określonym przez Komisję Europejską wykazie wyrobów mających niewielkie znaczenie dla zdrowia i bezpieczeństwa, dla których producent wydał deklarację zgodności z uznanymi regułami sztuki budowlanej, albo
– oznakowany, z zastrzeżeniem ust. 4, znakiem budowlanym, którego wzór określa załącznik nr 1 do niniejszej ustawy, albo
– wprowadzony do obrotu legalnie w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, nieobjęty zakresem przedmiotowym norm zharmonizowanych lub wytycznych do europejskich aprobat technicznych Europejskiej Organizacji do spraw Aprobat Technicznych (EOTA), jeżeli jego właściwości użytkowe umożliwiają spełnienie wymagań podstawowych przez obiekty budowlane zaprojektowane i budowane w sposób określony w odrębnych przepisach, w tym przepisach techniczno-budowlanych oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej.
W praktyce najczęściej mamy do czynienia z oznakowaniem znakiem CE lub znakiem budowlanym. Szczegółowo wymogi obydwu systemów oznakowania są określone w aktach wykonawczych do ustawy o wyrobach budowlanych (rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie systemów oceny zgodności, wymagań, jakie powinny spełniać notyfikowane jednostki uczestniczące w ocenie zgodności, oraz sposobu oznaczenia wyrobów budowlanych oznakowaniem CE1 w przypadku znaku CE i rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie sposobów deklarowania zgodności wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym2 w przypadku oznakowania znakiem budowlanym).
To właśnie oznakowanie wraz z dodatkową informacją wymaganą przepisami aktów wykonawczych ustawy o wyrobach budowlanych pozwala uczestnikom procesu budowlanego na ocenę, czy mogą stosować dany wyrób budowlany podczas prac budowlanych.
W takim stanie rzeczy należy stwierdzić, że w przypadku gdy nie dysponujemy oznakowaniem wyrobu budowlanego z odzysku, to nie możemy go stosować przy wykonywaniu robót budowlanych. Należy także podkreślić, że nie będzie możliwe stosowanie takiego wyrobu, gdy dysponujemy innym niż oznakowanie dokumentem dotyczącym tego wyrobu (np. deklaracją zgodności lub wynikami badań).
Można jeszcze ewentualnie rozważać dokonanie całej procedury oceny zgodności przez uczestnika procesu budowlanego przewidzianej w specyfikacji technicznej dla danego wyrobu budowlanego, jednak koszty takiego działania w większości przypadków będą przewyższały zyski. Dodatkowo należy zauważyć, że procedura oceny zgodności przewidziana w specyfikacji technicznej często będzie wykluczała taką możliwość (np. w ramach zakładowej kontroli produkcji powinno kontrolować się surowce, z których wytworzono wyrób budowlany, dysponując wyrobem z odzysku bez dokumentacji nie ustalimy, z jakich półproduktów został wytworzony i czy te półprodukty były odpowiedniej jakości).
Wyrób budowlany oznakowany CE lub znakiem budowlanym
W drugim stanie faktycznym mamy do czynienia z wyrobem budowlanym, w stosunku do którego zachowało się oznakowanie wraz informacją dodatkową wymaganą przepisami wykonawczymi do ustawy o wyrobach budowlanych. Należy rozważyć, czy taki wyrób można zastosować.
Analiza definicji legalnej pojęcia „wyrób budowlany” (art. 2 pkt 1 ustawy o wyrobach budowlanych) może prowadzić do wniosku, iż wyrób budowlany raz zastosowany w obiekcie budowlanym nie może być powtórnie zastosowany. Powodem tego jest użycie przez ustawodawcę sformułowania (…) wytworzoną w celu zastosowania w sposób trwały w obiekcie budowlanym, co sugeruje, że wyrób budowlany po zastosowaniu w obiekcie budowlanym nie może być odzyskany w celu ponownego zastosowania w innym obiekcie budowlanym.
Moim zdaniem taką interpretację należy odrzucić, ponieważ pośród całego katalogu różnego rodzaju wyrobów budowlanych można wskazać wiele wyrobów budowlanych, które po zastosowaniu w obiekcie budowlanym i po demontażu nie tracą nic na swych właściwościach użytkowych i mogą być ponownie zastosowane w obiekcie budowlanym. Dobrym przykładem takiego rodzaju wyrobu budowlanego będą bateryjne czujniki dymu, temperatury lub czadu, umywalki, wanny, baterie kuchenne – wyroby te można zdemontować bez uszkadzania ich, a ich prawidłowe użytkowanie nie powoduje, iż tracą swe właściwości. W takiej sytuacji interpretowanie definicji legalnej wyrobu budowlanego w sposób uniemożliwiający ponowne zastosowanie wyrobu budowlanego mającego te same walory użytkowe jak przed zabudowaniem byłoby po prostu absurdalne.
Uważam, że w przypadku używanych wyrobów budowlanych o ich legalności zastosowania w obiekcie budowlanym decydują dwa czynniki.
Po pierwsze wyrób musi być oznakowany zgodnie z przepisami. Taka sytuacja jest możliwa, ponieważ sam uczestnik procesu budowlanego może zachować oznakowanie (np. zachować opakowanie, na którym naniesione jest oznakowanie), może też poprosić producenta lub upoważnionego przedstawiciela producenta o oznakowanie takiego wyrobu.
Po drugie wyrób, który już raz został zastosowany, po zdemontowaniu musi zachować swoje właściwości użytkowe. Ocena, czy został spełniony ten drugi warunek, jest już dużo bardziej skomplikowana. Jak wcześniej wspomniano, występuje duża grupa wyrobów budowlanych, które po demontażu nie tracą swych właściwości użytkowych. Jest też grupa wyrobów budowlanych, których po zastosowaniu w obiekcie budowlanym nie da się już zdemontować (np. cement i domieszki do niego, wylewki, masy bitumiczne) lub ich demontaż bez wątpienia je uszkadza (np. płyty gipsowo-kartonowe, styropian, kafelki, panele podłogowe starego typu), a więc ich ponowne zastosowanie jest albo niemożliwe, albo nie ma sensu, bo straciły swe walory użytkowe. Najtrudniej ocenić wyroby budowlane, co do których tak naprawdę nie wiadomo, czy mają jeszcze walory użytkowe takie jak przed zbudowaniem lub też nie. Chodzi tutaj głównie o wyroby budowlane przenoszące obciążenia, używane przez wiele lat lub których demontaż mógł wpłynąć na ich właściwości użytkowe, ale nie ma co do tego pewności. Dobrym przykładem w tym zakresie jest cegła porozbiórkowa. Cegła taka może mieć właściwości użytkowe kwalifikujące ją do zastosowania w obiekcie budowlanym, ale może je także stracić na skutek wieloletniego przenoszenia obciążeń, czynników atmosferycznych czy też doznać uszkodzeń podczas rozbiórki. Nie można tego stwierdzić bez badań. Należy także zauważyć, że zgodnie z definicją wyrobu budowlanego zawartą w art. 4 ustawy o wyrobach budowlanych wyrób budowlany musi mieć właściwości użytkowe umożliwiające w prawidłowo zaprojektowanym i wykonanym obiekcie budowlanym, w których ma być zastosowany w sposób trwały, spełnienie wymagań podstawowych. Wobec takiej definicji uczestnik procesu budowlanego nie może mieć wątpliwości, czy wyrób ma odpowiednie właściwości użytkowe lub ich nie ma. W takim stanie należy odrzucić możliwość zastosowania używanych wyrobów budowlanych, co do których są wątpliwości, czy aby na pewno mają odpowiednie właściwości użytkowe.
Podsumowanie
Podsumowując zagadnienie, należy stwierdzić, że zastosowanie wyrobu budowlanego używanego jest uwarunkowane jego oznakowaniem zgodnie z wymogami ustawy o wyrobach budowlanych oraz posiadaniem przez ten wyrób odpowiednich właściwości użytkowych.
Grzegorz Skórka
Naczelnik Wydziału Wyrobów Budowlanych w Wojewódzkim Inspektoracie Nadzoru Budowlanego w Katowicach
1 Dz.U. z 2004 r. Nr 195, poz. 2001.
2 Dz.U. z 2004 r. Nr 198, poz. 2041 z późn. zm.
