Schody, pochylnie i balustrady – wymagania techniczne

Wymogi, jakie powinny spełniać schody, pochylnie i balustrady w budynku, określone zostały w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie – dalej: rwt (tekst jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 1065 ze zm.).

Fot. stock.adobe/timltv

Schody stałe i pochylnie

Schody stałe są obowiązkowym elementem budynku, który posiada więcej niż jedną kondygnację. Służą one zapewnieniu dostępu do pomieszczeń położonych na różnych poziomach. W zależności od przeznaczenia budynku konieczne może być również zainstalowanie pochylni. Zarówno schody, jak i pochylnie muszą odpowiadać warunkom określonym w rozporządzeniu (§ 66 rwt).

Schody – wymagania odnośnie wymiarów

Graniczne wymiary schodów stałych w budynkach o różnym przeznaczeniu są zamieszczone w tab. 1.

W przypadku budynków użyteczności publicznej oraz budynków produkcyjnych w sposób szczególny określa się łączną szerokość użytkową biegów oraz łączną szerokość użytkową spoczników w klatkach schodowych, stanowiących drogę ewakuacyjną. Szerokości te należy obliczać proporcjonalnie do liczby osób mogących przebywać równocześnie na kondygnacji, na której przewiduje się obecność największej ich liczby. Przyjmuje się przy tym co najmniej 0,6 m szerokości na 100 osób, lecz nie mniej niż określono w tab. 1 (§ 68 ust. 2 rwt).

Natomiast w przypadku zewnętrznych schodów do budynku szerokość użytkowa powinna wynosić co najmniej 1,2 m, przy czym szerokość ta nie może być mniejsza niż szerokość użytkowa biegu schodowego w budynku, przyjęta zgodnie z powyższymi wymaganiami.

Szerokość użytkowa schodów stałych powinna być mierzona między wewnętrznymi krawędziami poręczy, a w przypadku schodów z balustradą jednostronną – między wykończoną powierzchnią ściany a wewnętrzną krawędzią poręczy tej balustrady.

Tab. 1. Schody – wymagania graniczne wymiarów schodów stałych w budynkach o różnym przeznaczeniu

Schody – wymagania dotyczące stopni

Liczba stopni (rys.) w jednym biegu schodów stałych powinna wynosić nie więcej niż:

• 14 stopni – w budynku opieki zdrowotnej;
• 17 stopni – w innych budynkach.

Wymóg zastosowania maksymalnie 17 stopni w budynkach innych niż budynki opieki zdrowotnej nie dotyczy:

• budynków w zabudowie jednorodzinnej,
• budynków w zabudowie zagrodowej,
• budynków rekreacji indywidualnej,
• mieszkań dwupoziomowych oraz
• dojść do urządzeń technicznych.

Liczba stopni w jednym biegu schodów zewnętrznych nie powinna wynosić więcej niż 10.

Szerokość stopni stałych schodów wewnętrznych powinna wynikać z warunku określonego wzorem:

2h + s = 0,6 do 0,65 m

gdzie:

h – wysokość stopnia,

s – szerokość stopnia.

Szerokość stopni schodów zewnętrznych przy głównych wejściach do budynku powinna wynosić w budynkach mieszkalnych wielorodzinnych i budynkach użyteczności publicznej co najmniej 0,35 m.

Szerokość stopni schodów wachlarzowych powinna wynosić co najmniej 0,25 m. Natomiast w schodach zabiegowych i kręconych szerokość taką należy zapewnić w odległości nie większej niż 0,4 m od poręczy balustrady wewnętrznej lub słupa stanowiącego koncentryczną konstrukcję schodów.

Rys. Schody – wymagania odnośnie liczby stopni w jednym biegu schodów wewnętrznych i zewnętrznych

Pochylnie

Maksymalne nachylenie pochylni związanych z budynkiem nie może przekraczać wielkości podanych w tab. 2.

Pochylnie przeznaczone dla osób niepełnosprawnych powinny mieć:

• szerokość płaszczyzny ruchu 1,2 m;
• krawężniki o co najmniej 0,07 m;
• obustronne poręcze odpowiadające warunkom dotyczącym poręczy określonych w rwt (opisanych niżej);
• odstęp między poręczami w granicach od 1,0 do 1,1 m.

Długość poziomej płaszczyzny ruchu na początku i na końcu pochylni powinna wynosić co najmniej 1,5 m.

Powierzchnia spocznika przy pochylni przeznaczonych dla osób niepełnosprawnych poruszających się na wózkach inwalidzkich powinna mieć wymiary co najmniej 1,5 x 1,5 m poza polem otwierania skrzydła drzwi wejściowych do budynku.

Tab. 2. Maksymalne nachylenie pochylni związanych z budynkiem

>>> Remont schodów żelbetowych

>>> Izolowanie biegów schodowych od dźwięków uderzeniowych

>> Sprawdź: Produkty budowlane

Poręcze i balustrady – wymagania

Schody zewnętrzne i wewnętrzne, służące do pokonania wysokości przekraczającej 0,5 m, powinny być zaopatrzone w balustrady lub inne zabezpieczenia od strony przestrzeni otwartej.

W budynku mieszkalnym jednorodzinnym, zagrodowym i rekreacji indywidualnej wystarczające będzie, gdy schody i pochylnie o wysokości do 1 m, niemające balustrad, będą obustronnie szersze w stosunku do drzwi lub innego przejścia, do którego prowadzą, co najmniej po 0,5 m.

Natomiast w budynku użyteczności publicznej schody zewnętrzne i wewnętrzne służące do pokonania wysokości przekraczającej 0,5 m powinny mieć balustrady lub poręcze przyścienne, które umożliwiają lewo- i prawostronne ich użytkowanie. Przy szerokości biegu schodów większej niż 4 m należy zastosować dodatkową balustradę pośrednią (§ 296 rwt.).

Szczegółowe wymogi techniczne dotyczące poręczy i balustrad przy schodach określone zostały w § 298 rwt. Stosownie do tego przepisu balustrady przy schodach, pochylniach, portfenetrach, balkonach i loggiach nie powinny mieć ostro zakończonych elementów. Konstrukcja takich balustrad ma zapewniać przeniesienie sił poziomych, określonych w Polskiej Normie dotyczącej podstawowych obciążeń technologicznych i montażowych. Natomiast wysokość i wypełnienie płaszczyzn pionowych muszą zapewniać skuteczną ochronę przed wypadnięciem osób. Szklane elementy balustrad powinny być wykonane ze szkła o podwyższonej wytrzymałości na uderzenia, tłukącego się na drobne, nieostre odłamki.

Wysokość i prześwity lub otwory w wypełnieniu balustrad powinny mieć wymiary zamieszczone w tab. 3.

Tab. 3. Wymiary dotyczące wysokości i prześwitów lub otworów w wypełnieniu balustrad

W budynku przeznaczonym do zbiorowego przebywania dzieci bez stałego nadzoru balustrady powinny mieć rozwiązania uniemożliwiające wspinanie się na nie oraz zsuwanie się po poręczy.

Przy balustradach lub ścianach przyległych do pochylni, przeznaczonych dla ruchu osób niepełnosprawnych, należy zastosować obustronne poręcze. Poręcze takie należy umieścić na wysokości 0,75 i 0,9 m od płaszczyzny ruchu.

Poręcze przy schodach zewnętrznych i pochylniach, przed ich początkiem i za końcem, należy:

• przedłużyć o 0,3 m oraz
• zakończyć w sposób zapewniający bezpieczne użytkowanie.

Poręcze przy schodach i pochylniach powinny być oddalone od ścian, do których są mocowane, o co najmniej 0,05 m. Balustrady oddzielające różne poziomy w halach sportowych, teatrach, kinach, a także w innych budynkach użyteczności publicznej powinny zapewniać bezpieczeństwo użytkowników także w przypadku wybuchu paniki. Dopuszczalne jest obniżenie pionowej części balustrady do 0,7 m pod warunkiem uzupełnienia jej górną częścią poziomą o szerokości dającej łącznie z częścią pionową wymiar co najmniej 1,2 m.

Schody na drogach ewakuacyjnych – wymagania

Przepisy rwt przewidują odrębne wymogi dla schodów na drogach ewakuacyjnych.

W myśl § 244 rwt na drogach ewakuacyjnych zabronione jest stosowanie:

• spoczników ze stopniami,

• schodów ze stopniami zabiegowymi, jeżeli schody te są jedyną drogą ewakuacyjną.

Na drogach ewakuacyjnych dopuszczalne jest stosowanie schodów wachlarzowych, pod warunkiem że szerokość stopni wynosi co najmniej 0,25 m.

Ponadto na drogach ewakuacyjnych miejsca, w których zastosowano pochylnie lub stopnie umożliwiające pokonanie różnicy poziomów, powinny być wyraźnie oznakowane.

Wymagań stawianych drogom ewakuacyjnym mogą nie spełniać schody wewnętrzne w mieszkaniach w budynku wielorodzinnym oraz w budynku jednorodzinnym, zagrodowym i rekreacji indywidualnej, a także budynku tymczasowym nieprzeznaczonym na cele widowiskowe lub inne zgromadzenia ludzi.

Odporność na drgania

Konstrukcja schodów, pochylni, pomostów i galerii służących komunikacji ogólnej w budynku mieszkalnym, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej nie może być podatna na wywoływane przez użytkowników drgania (§ 297 rwt).

Schody i pochylnie w zakładach pracy

Dodatkowe wymogi dotyczące schodów i pochylni obowiązują w zakładach pracy. Zostały one określone w § 21 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn. Dz.U. nr 169, poz. 1650 ze zm.). Zgodnie z tym przepisem do pomieszczeń i stanowisk pracy położonych na różnych poziomach powinny prowadzić bezpieczne dojścia stałymi schodami lub pochylniami. Nawierzchnie schodów, pomostów i pochylni nie powinny być śliskie, a w miejscach, w których może występować zaleganie pyłów – powinny być ażurowe.

Zamocowane na stałe drabiny lub klamry mogą być stosowane jako dojścia dodatkowe oprócz schodów, a zamiast schodów – tylko w wyjątkowych przypadkach uzasadnionych względami użytkowymi lub gdy nie ma technicznych możliwości ich zastosowania.

W pozostałym zakresie do schodów i pochylni w zakładach pracy należy stosować wszystkie omówione wyżej wymogi wynikające z przepisów rwt.

Katarzyna Czajkowska-Matosiuk
prawnik

Podstawa prawna

1. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie szczegółowych warunków, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (tekst jedn. Dz.U. z 2019 r. 1065 ze zm.).
2. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst Dz.U. nr 169, poz. 1650 ze zm.).