Odpowiada mgr inż. Marcin Gasiński – ekspert Stowarzyszenia Nowoczesne Budynki.
Bardzo proszę o wyjaśnienie problemu. Zgodnie z normą PN- -83/B-03430/Az3 (luty 2000) pkt 5.1.3 przewody wywiewne należy prowadzić pionowo, dopuszcza się odchylenie przewodów od pionu do 30 st. oraz zgodnie z pkt 5.1.4 otwory wentylacyjne łączone z przewodami wywiewnymi powinny być usytuowane, tak aby odległość górnej krawędzi otworu od sufitu nie przekraczała 150 mm. Bardzo często spotykam się w projektach budowlanych z podłączeniem kratki wentylacyjnej z przewodem wentylacyjnym poprzez tzw. leżak (o różnych długościach). Przepisy nie wspominają o jakimkolwiek odcinku poziomym w układzie przewodów wentylacji grawitacyjnej. W wielu artykułach i publikacjach dotyczących kanałów wentylacji naturalnej znajduje się zdanie „niedopuszczalne jest wykonywanie poziomych odcinków kanałów”. Uważam, że przewodem wywiewnym jest odcinek od wlotu otworu wentylacyjnego (miejsce założenia kratki wentylacyjnej) do wylotu ponad dach. Nie można przewodu wywiewnego dzielić na odcinek pionowy z ewentualnym odchyleniem zgodnym z normą i nazywać go przewodem wywiewnym oraz na odcinek poziomy i nazywać go „leżakiem” bądź przyłączem do przewodu wywiewnego. Niestety interpretacja takiego rozwiązania jest skrajnie różna zarówno wśród kominiarzy, jak i inżynierów.
a) Czy dopuszczalne jest stosowanie poziomych przewodów wywiewnych w wentylacji grawitacyjnej?
b) Jaka jest prawidłowa interpretacja „przewód wywiewny wentylacji grawitacyjnej”?
Mimo że norma PN-83/B-03430/Az3 w pkt 2.1.1 podaje jednoznaczne wymagania dotyczące zapewnienia kanałów wywiewnych w pokojach na wyższym poziomie w wielopoziomowym budynku jednorodzinnym lub w wielopoziomowym mieszkaniu w budynku wielorodzinnym, częstym błędem jest brak tych kanałów wywiewnych już na etapie projektu. Kto odpowiada za popełniony błąd: projektant niestosujący przepisów normy, kierownik budowy zasłaniający się projektem, kominiarz akceptujący brak prawidłowej wentylacji wszystkich pomieszczeń zgodnie z normą?
Prowadzenie przewodów
Instalacje wentylacji grawitacyjnej powinny być wykonywane według wymagań m.in. rozdziału 6 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 75, poz. 690 z późn. zm.), dalej WT, oraz Polskiej Normy PN-B-03430:1983 (Wentylacja w budynkach mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej. Wymagania) wraz ze zmianą Az3:2000. Ponadto przewody kominowe wentylacyjne powinny odpowiadać wymaganiom określonym w rozdziale 5 rozporządzenia WT oraz Polskiej Normie PN-B-10425:1989 (Przewody dymowe, spalinowe i wentylacyjne murowane z cegły. Wymagania techniczne i badania przy odbiorze). Lektura wymienionych wymagań wyraźnie wskazuje, że przewody do wentylacji grawitacyjnej powinny być prowadzone pionowo z dopuszczalnym odchyleniem od tego kierunku maks. 30o.
Dodatkowo warto przywołać definicję wentylacji grawitacyjnej określoną w Polskiej Normie PN-EN 12792:2006 (Wentylacja budynków. Symbole, terminologia i oznaczenia na rysunkach): wentylacja grawitacyjna – wentylacja naturalna za pomocą przewodów zamontowanych pionowo lub co najwyżej pod kątem 45o.
Powyższa norma zawiera również definicję przewodu wentylacyjnego, jest to: obudowa przestrzeni, którą jest transportowane powietrze.
Uwzględniając wszystkie przedstawione wymagania i normy „przewód wywiewny wentylacji grawitacyjnej” należałoby zatem zdefiniować jako obudowę przestrzeni znajdującą się między otworem wentylacyjnym w pomieszczeniu a wyrzutem ponad dachem budynku. Przewód taki powinien być prowadzony pionowo przy ścianie wewnętrznej z dopuszczalnym odchyleniem od pionu o maks. 30o, a jego wylot ponad dachem powinien być zabezpieczony przed opadami atmosferycznymi oraz przed nawiewaniem powietrza w wyniku działania wiatru i powinien odpowiadać dodatkowym wymaganiom określonym w normie PN-B-10425:1989.
Na marginesie warto dodać, że w zespole ds. wymagań dla instalacji wentylacji i klimatyzacji, działającego w ramach grupy roboczej 2 przy Stowarzyszeniu Nowoczesne Budynki, szczegółowo analizowano to zagadnienie. W wyniku prac postanowiono dopuścić stosowanie poziomych odcinków, tzw. łączników. Rozwiązanie takie jest jednak obwarowane spełnieniem wielu wymagań dla wszystkich elementów instalacji wentylacji grawitacyjnej, w tym rzecz jasna dla samego łącznika. Jedynie spełnienie wszystkich zawartych tam warunków pozwoli na zapewnienie skutecznego działania instalacji.
W podsumowaniu należy zauważyć, że stosowanie przewodów poziomych („leżaków”) należy uznać za niezgodne z obowiązującymi wymaganiami techniczno-budowlanymi. Samowolne stosowanie poziomych odcinków grozi pogorszeniem sprawności działania instalacji wentylacyjnej. Jeśli jednak z jakichś względów takie odcinki są konieczne, należy rozważyć zmianę instalacji, np. na wentylację hybrydową, która nie jest objęta tak ścisłymi ograniczeniami m.in. w zakresie prowadzenia przewodów.
Wentylacja pokoju mieszkalnego znajdującego się na wyższym poziomie w wielopoziomowym domu jednorodzinnym lub w wielopoziomowym mieszkaniu domu wielorodzinnego
Obowiązujące przepisy rozporządzenia WT, w tym wymagania pkt 2.1.1.b) oraz 2.1.2 normy PN-B-03430:1983+Az3:2000, wyraźnie wskazują, że układ wentylacji w budynkach mieszkalnych powinien co najmniej zapewniać usuwanie powietrza m.in. z pokoju mieszkalnego znajdującego się na wyższym poziomie w wielopoziomowym domu jednorodzinnym lub
w wielopoziomowym mieszkaniu domu wielorodzinnego, a strumień usuwanego powietrza powinien wynosić min. 30 m3/h. Brak opisanego wyżej wymagania w projekcie budynku należy uznać za naruszenie art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz.U. z 1994 r. Nr 89, poz. 414 z późn. zm.), dalej ustawa.
Obiekt budowlany jako całość oraz jego poszczególne części, wraz ze związanymi z nim urządzeniami budowlanymi, należy, biorąc pod uwagę przewidywany okres użytkowania, projektować i budować w sposób określony w przepisach, w tym techniczno-budowlanych, oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej (…) – wyróżnienie autora.
W tej samej ustawie, w rozdziale 3, opisano prawa i obowiązki uczestników procesu budowlanego, w tym projektanta i kierownika budowy. W art. 20 można przeczytać, że wykonanie projektu zgodnego z obowiązującymi przepisami należy do podstawowych obowiązków projektanta. Na nim ciąży więc największa odpowiedzialność za powstałe uchybienia projektowe. Oczywiście zarówno kierownik budowy, jak i mistrz kominiarski akceptujący zaprojektowane rozwiązanie, jednocześnie wiedząc, że jest niezgodne z obowiązującymi przepisami techniczno-budowlanymi, sprzeniewierzają się swoim funkcjom.
Reasumując, za wszystkie błędy, niezgodności z przepisami techniczno-budowlanymi, znajdującymi się w dokumentacji projektowej, odpowiada projektant budynku. Nawet jeśli została wydana decyzja o pozwoleniu na obudowę. Odpowiedzialność ta nie ustaje również w fazie budowy i późniejszej eksploatacji budynku.
