Prace ziemne zgodnie z przepisami BHP

Prace ziemne, zaraz po pracach na wysokości, są jednymi z najbardziej niebezpiecznych robót w budownictwie. Świadczy o tym nie tyle liczba poszkodowanych, ile ciężkość wypadków. Jeżeli pracownik zostaje zasypany w wykopie, to jego szanse na przeżycie są znikome. Przy pracach ziemnych budowlańcy najczęściej nie wyciągają wniosków z wiedzy, którą posiadają: 1 m³ gruntu to średnio ciężar ok. 1,5 tony. Wszyscy to wiedzą, ale nie uświadamiają sobie, że jeżeli dochodzi do zawalenia ściany wykopu, to pracujących w nim ludzi przygniata ciężar od kilkunastu do kilkudziesięciu ton. Człowiek nie ma szans w zetknięciu z takim ciężarem.

Fot. 1. Prace ziemne. Zabezpieczenie wykopów o ścianach pionowych w miejscach publicznych

Zobacz:

Obowiązki kierownika budowy przy pracach rozbiórkowych i wyburzeniowych

Odpowiedzialność kierownika budowy w zakresie BHP na budowie

Najczęstsze błędy kierowników budów

Przepisy prawa pracy bezwzględnie wskazują, że przebywanie pracownika w wykopie, nawet kilkuminutowe, jest dopuszczalne wyłącznie w części zabezpieczonej przed osunięciem gruntu poprzez obudowy lub skarpowanie o właściwym kącie nachylenia. Najczęściej, ze względu na ograniczoną przestrzeń i koszty, wykonuje się wykopy o ścianach pionowych. Należy jednak pamiętać, że takie wykopy o głębokości większej niż 1 m powinny być umocnione. Zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych, dopuszcza się wykonanie wykopów ze ścianami pionowymi nieumocnionymi do głębokości 1 m, ale wyłącznie w gruntach zwartych i pod warunkiem, że w pasie równym głębokości wykopu krawędź nie jest niczym obciążona, np. urobkiem lub transportem. Przepisy dopuszczają także niezabezpieczanie ścian wykopów o głębokości do 2 m, ale pod warunkiem, że pozwalają na to wyniki badań gruntu i dokumentacja geologiczno-inżynierska. Należy zatem, stosując takie rozwiązanie, posiadać pisemną opinię osoby uprawnionej, potwierdzającą, że w tych konkretnych warunkach gruntowych jest to dopuszczalne. Pionowe ściany wykopów powinny być zabezpieczone szalunkami wystającymi ponad poziom gruntu co najmniej 0,15 m, aby zapobiec upadkom z wysokości przedmiotów na osoby pracujące w wykopie. Ażurowe zabezpieczenie ścian może być stosowane tylko w gruntach zwartych i jest zabronione w okresie zimowym. Jeżeli pozwalają na to warunki przestrzenne, lepszym rozwiązaniem jest wykonanie ścian ze skarpami o bezpiecznym nachyleniu. Kąt bezpiecznego nachylenia skarp to kąt tarcia wewnętrznego gruntu charakterystyczny dla danego typu gruntu. Zgodnie z przepisami kąt ten powinien być określony w dokumentacji projektowej, jeżeli wykop jest głębszy niż 4 m lub jest wykonywany w gruncie nawodnionym, na terenach osuwiskowych lub gdy grunt stanowią iły skłonne do pęcznienia. Niezależnie od głębokości wykopu bezpieczne nachylenie ścian powinno być także określone w dokumentacji każdorazowo, jeżeli teren przy skarpie wykopu jest obciążony w pasie równym głębokości wykopu. Do każdego wykopu o głębokości powyżej 1 m należy zapewnić bezpieczne wejścia usytuowane co 20 m. Przy głębszych wykopach mogą to być schody z obustronnymi poręczami, a przy wykopach o mniejszej głębokości jako wejścia można zastosować drabiny przystawne. Ważne jest, aby miały odpowiednią długość i wystarczająco wystawały ponad powierzchnię, na którą prowadzą. Drabiny powinny być stabilne oraz zabezpieczone przed niekontrolowanym przewróceniem zarówno na boki, jak i do tyłu. Na dolnych końcach podłużnic powinny znajdować się stabilizatory przeciwdziałające zapadaniu się podłużnic w gruncie i w konsekwencji przechylaniu się drabiny.

W dalszej części artykułu:

• Składowanie urobku – zasady.
• Zabezpieczenie obszaru wokół wykopu i sprzętu.
• Prace ziemne wykonywane w pobliżu linii energetycznych.
• Bezpieczeństwo przy pracach ze sprzętem zmechanizowanym.
• Zabezpieczenie terenu budowy – przepisy.

Dagmara Kupka specjalista ds. bhp w budownictwie