Materiały stosowane do wykonania warstw tarasów nadziemnych z drenażowym odprowadzeniem wody.
Analiza wykonania tarasu, w którym termoizolacja chroniona jest przez hydroizolację (rys. 4 i 5, cz. I artykułu), pozwala na określenie zarówno obciążeń oddziaływających na element (a tym samym na powłokę wodochronną), jak i rodzajów materiałów stosowanych na poszczególne hydroizolacje.
Dla tarasów wyróżnić można izolację zespoloną (podpłytkową) oraz izolację międzywarstwową. Ta pierwsza zabezpiecza przed wnikaniem wody w jastrych dociskowy, druga, zwana niekiedy hydroizoloacją międzywarstwową, stanowi główną hydroizolację połaci. Często zamiast niej wykonuje się warstwę rozdzielającą np. z folii PE, wówczas funkcję głównej hydroizolacji przejmuje uszczelnienie podpłytkowe.
Do wykonania izolacji podpłytkowej (zespolonej) można stosować dwa typy materiałów:
– elastyczne szlamy (mikrozaprawy) uszczelniające. Jest to jedno- lub dwuskładnikowa wodoszczelna i wodoodporna polimerowo-cementowa powłoka o grubości 2–3 mm zdolna do przenoszenia rys podłoża o szerokości rozwarcia nie mniejszej niż 0,5 mm;
– maty lub folie uszczelniające. Jest to rolowy materiał hydroizolacyjny z tworzywa sztucznego, może występować w dwóch postaciach: pierwszej – pozwalającej na kompensację naprężeń powstających na skutek obciążeń termicznych (powierzchnia w kształcie jaskółczego ogona), i drugiej – jako folia z tworzyw sztucznych zespolona z włókniną techniczną.
Elastyczne szlamy muszą spełniać wymagania normy [14], której minimalne wymagania podano w tabeli.
Wymagania podstawowe muszą być zawsze spełnione, wymagania dodatkowe dotyczą tylko takich warunków użytkowania, gdzie wymagany jest podwyższony poziom wymagań podstawowych (stanowią one jednocześnie dodatkową informację o właściwościach wyrobów). Podane w tabeli wymagania są wymaganiami minimalnymi, zdecydowanie zaleca się stosowanie szlamów o przyczepności do podłoża ≥ 1 MPa (lub zbliżonej do 1 MPa).
Materiały rolowe muszą się nadawać do wykonania uszczelnienia zespolonego (ich budowa musi umożliwiać zespolenie z warstwą cementowej zaprawy klejącej) i spełniać wymagania normy [15] lub normy [16].
Często popełnianym błędem jest wykonanie jastrychu dociskowego z zaprawy o zbyt niskich parametrach wytrzymałościowych i/lub zbyt cienkiej. Jednoznacznie precyzują to wytyczne [8], grubość jastrychu dociskowego nie może być mniejsza niż 5,5 cm (zaleca się przeciwskurczowe zazbrojenie płyty jastrychu), a jego wytrzymałość na ściskanie nie może być mniejsza niż 20 MPa (klasa minimum C20 według [17]). Jastrych dociskowy oraz okładzina ceramiczna muszą być dylatowane. W [37] jest mowa o maksymalnym rozstawie dylatacji 1,5×1,5 m, natomiast niemieckie wytyczne [3] uzależniają to od rodzaju płytek, elastyczności kleju oraz lokalizacji konstrukcji i obciążeń na nią działających i podają rozstaw szczelin dylatacyjnych 2×5 m.
Optymalnym kształtem zdylatowanej powierzchni jest kwadrat, w innych sytuacjach należy dążyć, aby proporcje między bokami pola były do siebie zbliżone, ale nie większe niż 2:1. Dylatować należy także każdą zmianę kierunku pola. Szerokość dylatacji nie może być mniejsza niż 10 mm.
Rys. Rozwiązanie pozwalające na ułożenie hydroizolacji bezpośrednio na termoizolacji, tzw. niski próg:
1 – okładzina ceramiczna; 2 – elastyczna zaprawa klejąca; 3 – systemowa membrana (warstwa drenażowa); 4 – hydroizolacja (np. samoprzylepna membrana bitumiczna); 5 – systemowy profil – obróbka okapu; 6 – systemowy profil – zabezpieczenie okapu; 7 – termoizolacja (płyty XPS); 8 – paraizolacja; 9 – warstwa spadkowa ma warstwie czepnej; 10 – rynna; 11 – termoizolacja; 12 – płyta nośna
W przypadku budynków remontowanych łączna grubość warstw konstrukcji determinowana jest przez poziom progu drzwiowego. Stwarza to w wielu przypadkach poważne problemy związane z zastosowaniem termoizolacji o określonej grubości. Przy poprawnym wykonaniu jastrychu dociskowego na docieplenie pozostaje kilka centymetrów lub po ułożeniu płyt termoizolacyjnych wykonuje się jastrych o grubości 3 cm, który później pęka.
Dostępne są już rozwiązania dedykowane właśnie tzw. niskiemu progowi. Rozwiązania te pozwalają na pominięcie wykonania jastrychu dociskowego i ułożenie hydroizolacji bezpośrednio na termoizolacji, a grubość warstw użytkowych zostaje zredukowana do ok. 22 mm (przy płytce ceramicznej grubości 9 mm). Wymaga to zastosowania dwóch typów specjalnych profili. Pierwszy w kształcie obróconej poziomo litery U jest mocowany do płyty konstrukcyjnej (lub warstwy spadkowej), jego wysokość odpowiada grubości termoizolacji. Drugi, krawędziowy (obróbka okapu) z otworami odpływowymi, jest mocowany do pierwszego. Dopiero wtedy układana jest termoizolacja (muszą to być płyty styrodurowe XPS lub twarde styropianowe minimum EPS 200, zalecane minimum EPS 250), a na niej z samoprzylepnych membran bitumicznych lub zgrzewanych membran z tworzywa sztucznego (dachowych) układana jest hydroizolacja. Woda opadowa odprowadzana jest po powierzchni hydroizolacji i przez otwory w obróbce usuwana poza konstrukcję, jest to więc rozwiązanie z drenażowym odprowadzeniem wody. Drugim składnikiem systemu (oprócz obróbek) jest specjalna membrana, którą układa się na hydroizolacji i której tłoczenia wypełnia się klejem do okładzin ceramicznych. Po związaniu kleju wykonuje się okładzinę ceramiczną (rys.).
Na warstwę użytkową stosuje się niskonasiąkliwe płytki ceramiczne o wymiarach nieprzekraczających 33×33 cm (zaleca się, aby nasiąkliwość nie przekraczała 0,5%, mrozoodporność nie jest tu, wbrew pozorom, parametrem wiodącym) klasyfikowane jako BIa oraz BIb oraz AI według [21], mrozoodporne według [22]. Do klejenia należy stosować kleje klasy C2 S1 lub C2 S2 według [18], do spoinowania dedykowane tarasom zaprawy o zmniejszonej absorpcji wody i wysokiej odporności na ścieranie, a więc klasyfikowane jako CG 2 W Ar lub CG 2 W według [20]. Szerokość spoin nie może być mniejsza niż 5 mm (niezależnie od wymiarów płytek).
Na hydroizolację międzywarstwową stosować można:
– papy asfaltowe, zgodne z normą [26];
– wyroby rolowe z tworzyw sztucznych i kauczuku, zgodne z normą [27];
– samoprzylepne membrany bitumiczne;
– modyfikowane polimerami grubowarstwowe, bitumiczne masy uszczelniające (masy KMB), z ewentualną wkładką zbrojącą, grubość warstwy minimum 4 mm.
|
Właściwość
|
Wymagania
|
|
Wymagania podstawowe
|
|
|
Przyczepność początkowa [N/mm2]
|
≥ 0,5
|
|
Przyczepność po oddziaływaniu wody [N/mm2]
|
|
|
Przyczepność po starzeniu termicznym [N/mm2]
|
|
|
Przyczepność po cyklach zamrażania – rozmrażania [N/mm2]
|
|
|
Przyczepność po oddziaływaniu wody wapiennej [N/mm2]
|
|
|
Wodoszczelność (ciśnienie 150 kPa przez 7 dni)
|
brak przenikania
|
|
Zdolność do mostkowania pęknięć w warunkach znormalizowanych [mm]
|
≥ 0,75
|
|
Wymagania dodatkowe
|
|
|
Zdolność do mostkowania pęknięć w niskiej temperaturze (-50C) [mm]
|
≥ 0,75
|
|
Zdolność do mostkowania pęknięć w bardzo niskiej temperaturze (-200C) [mm]
|
|
Tab. Minimalne wymagania normy PN-EN 14891:2009 stawiane szlamom uszczelniającym
Materiały stosowane do wykonania warstw tarasów nadziemnych z drenażowym odprowadzeniem wody
Drenażowe odprowadzenie wody pozwala na różne warianty warstwy użytkowej. Przykładowy układ (od góry) warstw tarasu nadziemnego w układzie klasycznym przedstawia się następująco:
Wariant 1:
– wykładzina ceramiczna lub z płyt z kamienia naturalnego na cienkowarstwowej zaprawie klejącej
– jastrych drenujący (beton lub zaprawa wodoprzepuszczalna)
– warstwa filtracyjna
– warstwa ochronna
– hydroizolacja
– termoizolacja
– paroizolacja
– warstwa spadkowa na warstwie sczepnej
– płyta nośna
Wariant 2:
– płyty betonowe, kamienne, brukowe itp.
– warstwa drenująca (kruszywo)
– warstwa filtracyjna
– warstwa ochronna
– hydroizolacja
– termoizolacja
– paroizolacja
– warstwa spadkowa na warstwie sczepnej
– płyta nośna
Wariant 3:
– płyty betonowe, kamienne itp.
– podstawki dystansowe
– warstwa ochronna
– hydroizolacja
– termoizolacja
– paroizolacja
– warstwa spadkowa na warstwie sczepnej
– płyta nośna
Przykładowy układ (od góry) warstw tarasu nadziemnego w układzie odwróconym przedstawia się następująco:
Wariant 1:
– płyty betonowe, kamienne, brukowe itp.
– warstwa drenująca (kruszywo)
– warstwa filtracyjna
– termoizolacja
– warstwa ochronna
– hydroizolacja
– warstwa spadkowa na warstwie sczepnej
– płyta nośna
Wariant 2:
– płyty betonowe, kamienne itp.
– podstawki dystansowe
– warstwa ochronna
– termoizolacja
– hydroizolacja
– warstwa spadkowa na warstwie sczepnej
– płyta nośna
Dla tarasów w układzie odwróconym do wykonywania termoizolacji należy stosować materiały odporne na stałe oddziaływanie wilgoci. Ze względu na brak krajowych wymagań można posiłkować się tu normą niemiecką [9]. Materiałom termoizolacyjnym stosowanym w układach (dachach) odwróconych norma ta stawia m.in. następujące wymagania:
– wytrzymałość na ściskanie lub naprężenia ściskające przy odkształceniu 10% – min. 300 kPa;
– odkształcenie przy obciążeniu 40 kPa i temperaturze 70oC – maks. 5%;
– nasiąkliwość wody po trzystu cyklach zamarzania i odmarzania – maks. 2%. Redukcja wytrzymałości mechanicznej nie może być przy tym większa niż 10% w porównaniu do próbek suchych;
– nasiąkliwość na skutek dyfuzji pary wodnej – dla płyt o grubości 50 mm maks. 5%, dla płyt o grubości 100 mm maks. 3%, dla płyt o grubości 200 mm maks. 1,5%;
– nasiąkliwość przy długotrwałym zanurzeniu w wodzie – maks. 0,7%.
Wymogi te spełnia polistyren ekstrudowany, zgodny z [23].
Do wykonywania izolacji wodochronnej tarasu stosuje się:
– papy asfaltowe, zgodne z [26];
– wyroby rolowe z tworzyw sztucznych i kauczuku, zgodne z [27];
– samoprzylepne membrany bitumiczne;
– modyfikowane polimerami grubowarstwowe, bitumiczne masy uszczelniające (masy KMB), z ewentualną wkładką zbrojącą, grubość warstwy min. 4 mm;
– maty uszczelniające, zgodne z [15] lub zgodne z [16];
– elastyczne szlamy uszczelniające, zgodne z [14]
Najważniejsze wymagania stawiane masom KMB według [6]:
– zawartość części stałych ≥ 50%,
– odporność termiczna ≥ +70oC,
– odporność na działanie ujemnej temperatury (przez przeginanie) – odporna,
– wodonieprzepuszczalność pod ciśnieniem 0,075 MPa na szczelinie o szerokości 1 mm,
– mostkowanie rys ≥ 2 mm w temperaturze +4oC,
– odporność na deszcz – nie później niż 8 godzin od nałożenia,
– obciążalność mechaniczna określana zmniejszeniem grubości warstwy hydroizolacji przy obciążeniu mechanicznym. Dla izolacji przeciwwodnej przy obciążeniu mechanicznym 300 kN/m2 zmniejszenie grubości powłoki hydroizolacyjnej nie może być większe niż 50%, dla izolacji przeciwwilgociowej wymóg ten dotyczy obciążenia 600 kN/m2.
Dobór materiału i jego parametrów na warstwę drenującą (zwłaszcza zdolności odprowadzania wody) zależy od przyjętego rozwiązania konstrukcyjnego, w szczególności od warstwy użytkowej. Jeżeli warstwą użytkową jest okładzina ceramiczna lub z kamieni naturalnych, do wykonania warstwy drenującej stosuje się wodoprzepuszczalne:
– jastrychy cementowe według [17] klasy minimum C20, o zalecanej grubości 5,5 cm. Jastrych taki wykonany jest zazwyczaj z systemowej zaprawy zarabianej na budowie czystą wodą, wodoprzepuszczalność nadaje mu specjalnie dobrany stos okruchowy;
– betony klasy minimum C20/C25 według PN-EN 206-1:2003 Beton – Część 1: Wymagania, właściwości, produkcja i zgodność, o zalecanej grubości przynajmniej 7 cm, wykonany z zastosowaniem kruszywa o grubym uziarnieniu (np. 16–22 mm).
Jeżeli warstwa użytkowa wykonana jest z płyt lub kostki układanych luzem na warstwie drenującej, do jej wykonania stosuje się płukane kruszywo (żwir) o uziarnieniu np. 8/16 mm lub 16/32 mm.
Płyty warstwy użytkowej mogą być także układane na systemowych podstawkach dystansowych, ułożonych bezpośrednio na warstwie hydroizolacji. Warstwa hydroizolacyjna musi być odporna na punktowe obciążenie. Alternatywnie można stosować odpowiednie podkładki lub warstwy ochronne.
Warstwą użytkową mogą być:
– płytki ceramiczne zgodne z [21], klasyfikowane jako BIa, BIb oraz AI, mrozoodporne według PN-EN ISO 10545-12:1999 Płytki i płyty ceramiczne – Oznaczanie mrozoodporności. Do klejenia i spoinowania stosuje się takie same materiały jak dla uszczelnienia zespolonego;
– niewrażliwe na przebarwienia płytki i płyty z kamieni naturalnych zgodne z [28], [29] lub [30]. Kamienie naturalne muszą być mrozoodporne zgodnie z wymaganiami [31]. Płyty z kamienia naturalnego uważa się za mrozoodporne zgodnie z [31], jeżeli po 48 cyklach zamrażania/odmrażania spadek wytrzymałości na zginanie nie przekroczy 20% (w porównaniu do próbek niepoddanych cyklom zamrażania/odmrażania). Decyzja o dopuszczeniu do zastosowania kamieni naturalnych musi być podjęta indywidualnie w odniesieniu do konkretnego rodzaju materiału.
Według instrukcji [36] do wykonywania nawierzchni tarasu stosować można także:
– betonowe kostki brukowe, zgodne z [32],
– betonowe płyty brukowe, zgodne z [33],
– kostki brukowe z kamienia naturalnego, zgodne z [34],
– płytki lastrykowe, zgodne z [35].
mgr inż. Maciej Rokiel
Polskie Stowarzyszenie Mykologów Budownictwa
Literatura
1. M. Rokiel, Hydroizolacje w budownictwie. Wybrane zagadnienia w praktyce, wyd. II rozszerzone i uzupełnione, Dom Wydawniczy Medium, Warszawa 2009.
2. M. Rokiel, Wycena nowych technologii w budownictwie, Polcen, 2010.
3. Außenbeläge. Belagkonstruktionen mit Fliesen und Platten außerhalb von Gebäuden, ZDB VII.2005.
4. Verbundabdichtungen. Hinweise für die Ausführung von flüssig zu verarbeitenden Verbundabdichtungen mit Bekleidungen und Belägen aus Fliesen und Platten für den Innen- und Außenbereich, ZDB Merkblatt I.2010.
5. Richtlinie fuer Flexmoertel. Definition und Einsatzbereiche, VI.2001.
6. Richtlinie für die Planung und Ausführung von Abdichtung von Bauteilen mit kunststoffmodifizierten Bitumendickbeschichtungen (KMB) – erdberührte Bauteile, 2001.
7. Richtlinie für die Planung und Ausführung von Abdichtung von Bauteilen mit mineralischen Dichtungsschlämmen, Deutsche Bauchemie e.V. 2006.
8. Hinweise für Estriche im Freien, Zement-Estriche auf Balkonen und Terrassen, BEB Merkblatt VII.1999.
9. DIN V 4108-10:2004-06 Wärmeschutz- und Energieeinsparung in Gebäuden – Anwendungsbezogene Anforderungen an Wärmedämmstoffe – Teil 10: Werkmäßig hergestellte Wärmedämmstoffe.
10. Specyfikacje techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych. Okładziny ceramiczne i hydroizolacje tarasów naziemnych, Promocja 2007.
11. Specyfikacje techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych. Warstwy użytkowe – okładziny i hydroizolacja tarasów naziemnych z drenażowym odprowadzeniem wody, Promocja 2008.
12. Specyfikacje techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych. Okładziny ceramiczne i hydroizolacje zespolone tarasów nad pomieszczeniami ogrzewanymi, Promocja 2008.
13. Specyfikacje techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych. Warstwy użytkowe – okładziny i hydroizolacja tarasów nad pomieszczeniami ogrzewanymi z drenażowym odprowadzeniem wody, Promocja 2008.
14. PN-EN 14891:2009 Wyroby nieprzepuszczające wody stosowane w postaci ciekłej pod płytki ceramiczne mocowane klejami – Wymagania, metody badań, ocena zgodności, klasyfikacja i oznaczenie.
15. PN-EN 13967:2006 Elastyczne wyroby wodochronne. Wyroby z tworzyw sztucznych i kauczuku do izolacji przeciwwilgociowej łącznie z wyrobami z tworzyw sztucznych i kauczuku do izolacji przeciwwodnej części podziemnych. Definicje i właściwości.
16. PN-EN 14909:2007 Elastyczne wyroby wodochronne. Wyroby z tworzyw sztucznych i kauczuku do poziomej izolacji przeciwwilgociowej. Definicje i właściwości.
17. PN-EN 13813:2003 Podkłady podłogowe oraz materiały do ich wykonania – Materiały – Właściwości i wymagania.
18. PN-EN 12004:2008 Kleje do płytek. Definicje i wymagania techniczne.
19. PN-EN 12002:2005 Kleje do płytek Oznaczenie odkształcenia poprzecznego dla klejów cementowych i zapraw do spoinowania.
20. PN-EN 13888:2004 Zaprawy do spoinowania płytek – Definicje i wymagania techniczne.
21. PN-EN 14411:2005 Płytki i płyty ceramiczne. Definicje, klasyfikacja, charakterystyki i znakowanie.
22. PN-EN ISO 10545-12:1999 Płytki i płyty ceramiczne – Oznaczanie mrozoodporności.
23. PN-EN 13164:2003 Wyroby do izolacji cieplnej w budownictwie. Wyroby z polistyrenu ekstrudowanego (XPS) produkowane fabrycznie – Specyfikacja.
24. PN-EN 13163:2004 Wyroby do izolacji cieplnej w budownictwie. Wyroby ze styropianu (EPS) produkowane fabrycznie – Specyfikacja.
25. PN-B-20132:2005 Wyroby do izolacji cieplnej w budownictwie. Wyroby ze styropianu (EPS) produkowane fabrycznie – Zastosowania.
26. PN-EN 13707:2006 Elastyczne wyroby wodochronne. Wyroby asfaltowe na osnowie do pokryć dachowych. Definicje i właściwości.
27. PN-EN 13956:2005 Elastyczne wyroby wodochronne. Wyroby z tworzyw sztucznych i kauczuku do pokryć dachowych. Definicje i właściwości.
28. PN-EN 12057:2005 Wyroby z kamienia naturalnego – Elementy modularne – Wymagania.
29. PN-EN 12058:2005 Wyroby z kamienia naturalnego – Płyty posadzkowe i schodowe – Wymagania.
30. PN-EN 1341:2003 – Płyty z kamienia naturalnego do zewnętrznych nawierzchni drogowych. Wymagania i metody badań.
31. PN-EN 12371:2002 Metody badań kamienia naturalnego – Oznaczenie mrozoodporności.
32. PN-EN 1338:2005 Betonowe kostki brukowe. Wymagania i metody badań.
33. PN-EN 1339:2005 Betonowe płyty brukowe. Wymagania i metody badań.
34. PN-EN 1342:2003 Kostka brukowa z kamienia naturalnego do zewnętrznych nawierzchni drogowych. Wymagania i metody badań.
35. PN-EN 13748-2:2006 Płytki lastrykowe – Część 2: Płytki lastrykowe do zastosowań zewnętrznych.
36. Instrukcja nr 344/2007 – Zabezpieczenia wodochronne tarasów i balkonów, ITB, Warszawa 2007.
37. Warunki techniczne wykonania i odbioru robót, część C: Zabezpieczenia i izolacje, zeszyt 4: Izolacje wodochronne tarasów, ITB, Warszawa 2004.
38. Materiały firmy Renoplast (www.renoplast.pl).
