Nadmierne oszczędności na kosztach wykończenia pomieszczeń technicznych oraz poprawnego zabezpieczenia instalacji przynoszą im więcej szkody niż pożytku.
Obecnie pomieszczenia techniczne, mieszczące różnorakie elementy wyposażenia i sterowania obiektami, odgrywają coraz większą rolę, stanowiąc zasadnicze, żywotne części budynku, bez których nie jest możliwe istnienie i prawidłowe funkcjonowanie żadnego współczesnego obiektu budowlanego. Ostatnio przykładamy coraz większą wagę do zasad zrównoważonego budownictwa. Do tych wymogów muszą być również dostosowane pomieszczenia techniczne.
Aby w pełni być świadomym, o czym zamierzam pisać, należy wymienić rodzaje podstawowych pomieszczeń technicznych, do których należą:
– węzły cieplne,
– maszynownie wentylacyjne,
– pompownie wody chłodniczej, ścieków, wody do instalacji tryskaczowej, wody użytkowej itd.,
– przyłącza wody miejskiej,
– pomieszczenia separatorów tłuszczu,
– pomieszczenia separatorów produktów ropopochodnych,
– komory transformatorów,
– rozdzielnie niskiego napięcia NN,
– rozdzielnie średniego napięcia SN,
– rozdzielnie pożarowe,
– pomieszczenia baterii kondensatorów,
– pomieszczenia UPS,
– rozdzielnie teletechniczne.
.jpg)
Fot. 1 Węzeł cieplny
Z reguły pomieszczenia te projektuje się na kondygnacjach podziemnych, garażowych, na poziomach -1, -2, -3 oraz na dachach, gdzie często powstają całe kondygnacje techniczne, skupiające głównie urządzenia służące mechanicznej wentylacji i oddymiania; z powyższego powodu dachy należy zaliczyć również do pomieszczeń technicznych.
Aby pomieszczenia te należycie działały i zachowały swoją trwałość przez żywot obiektu budowlanego, powinny być poprawnie zaprojektowane i z najwyższą starannością wykonane. Niestety przy ich projektowaniu i wykonawstwie popełnia się liczne błędy, traktując tę techniczną część obiektu jako znacznie mniej ważną od jego części użytkowej.
.jpg)
Fot. 2 Szczegóły wykończenia węzła ciepła
Podstawowe błędy występujące w projektowaniu pomieszczeń technicznych i ich wykonawstwie
Często spotyka się niewłaściwe projektowanie elementów stalowych związanych z instalacjami,do których należą podpory pod rurociągi i kanały, różnego rodzaju drabiny i pomosty z balustradami, jako dojścia do instalacji lub ich podparcia, belki do podwieszenia instalacji, kładki nad instalacjami, osłony elewacyjne instalacji i inne tego typu konstrukcje. Wiele z tych elementów w ogóle pomija się w projektach, a te, które są projektowane, mają liczne wady:
– Źle dobrane profile, zamiast zamkniętych o cienkich ściankach, najbardziej ekonomicznych, odpornych na korozję i wyróżniających się estetyką, stosuje się często kątowniki i leżące dwuteowniki, nieekonomiczne, zbierające wodę i pyły i dość szybko korodujące.
– Wiele balustrad zabezpieczających różne pomosty, których wysokość z reguły nie przekracza 1,0 m, projektuje się również z profili otwartych, a co gorsze daje się zupełnie bez sensu tzw. odbojnice, blachy o przekroju 150 x 3 mm, których ciężar po obu stronach pomostu na jego metr bieżący wynosi ponad 7,0 kg. Na jednej z wielkich budów takich pomostów było ok. 500 m, a więc zmarnowano ponad 3,5 t stali.
– Mniejsze, drobniejsze elementy w ogóle nie są projektowane, pozostawiając je do ewentualnego uznania wykonawcy i inwestora. Co bardziej świadomi inwestorzy nakazują ich wykonanie, lecz również z błędami, jak podano wyżej. W pewnych przypadkach w ogóle się ich nie wykonuje, co zdecydowanie utrudnia eksploatację obiektu oraz powoduje szybsze niszczenie instalacji.
– Źle dobrane śruby, służące do montażu tych elementów a również do konstrukcji samych urządzeń technicznych; chodzi głównie o nieprzestrzeganie ich długości: każda śruba powinna wystawać ponad nakrętką o trzy zwoje gwintu lub 10,0 mm; tymczasem z reguły długości śrub są za duże, czasami dochodzące nawet do karykaturalnych rozmiarów. Tak projektowane śruby psują estetykę konstrukcji oraz utrudniają ich zabezpieczenie przed korozją.
Fot. 3 Szczegół posadowienia szaf elektrycznych i sterowniczych
Wadliwe zabezpieczenia przed korozją urządzeń i różnych konstrukcjizwiązanych z instalacjami w pomieszczeniach technicznych.
Pochodzące z różnych zakładów produkcyjnych urządzenia nie zawsze są poprawnie zabezpieczone przed korozją. Występują dość częste przypadki wykwitów korozji szczególnie na łącznikach urządzeń już w czasie montażu na budowie; zdarzają się przypadki korozji na krawędziach blach i profilach tych urządzeń. Świadczy to o pewnym lekceważeniu przez producentów zabezpieczeń przed korozją własnych wyrobów, na które dają jedynie rok gwarancji. Sądzę, że śruby, nity i wkręty, tj. wszelkiego rodzaju łączniki, powinny być pomalowane jak cała konstrukcja (warstwa cynku na tych elementach o grubości 5 mikrometrów jest niewystarczająca). Wykonawcy i inwestorzy powinni wymusić na producentach urządzeń instalacyjnych znacznie lepsze zabezpieczenia przed korozją oraz znacznie dłuższą gwarancję, minimum trzyletnią.
Fot. 4 Maszynownia wentylacji
Wszelkiego rodzaju elementy stalowe, związane z urządzeniami instalacyjnymi, dość często są niedostatecznie zabezpieczane przed korozją, a w skrajnych przypadkach jedynie pomazane farbą. Łączniki tych konstrukcji, a głównie śruby powinny być zawsze zabezpieczane dodatkowo (mimo warstwy cynku grubości 5 mikrometrów). Jeszcze gorzej lub w ogóle nie są zabezpieczane wszelkie drobne elementy, jak podpory rurociągów i urządzeń, które są w projektach z reguły pomijane.
W wielu przypadkach nie wykonuje się kładek i przejść nad rurociągami czy korytkami kablowymi, po których chodzą najpierw pracownicy wykonawcy, a następnie obsługa techniczna budynku, doprowadzając je do gięcia, łamania i niszczenia.
Bardzo często ustawia się drobne elementy urządzeń, stalowe podpory instalacji oraz szafy elektryczne bezpośrednio na posadzce pomieszczeń technicznych, a w rezultacie następuje szybka korozja dolnych fragmentów tych elementów.
Wadliwa wentylacja pomieszczeń technicznych.
Prawie regułą jest źle projektowana i wykonywana instalacja wentylacyjna; nie dość, że nawiew powietrza i jego wyciąg daje się w górnej strefie pomieszczenia, to oba te przewody umieszcza się na jednej ścianie i w bardzo bliskiej od siebie odległości; nie jest więc możliwe poprawne mieszanie się powietrza i efektywna wentylacja pomieszczenia. W rezultacie w pomieszczeniach tych występuje wilgoć, a nawet dość wysoka temperatura. Warunki takie wpływają niszcząco na zamontowane w tych pomieszczeniach urządzenia instalacyjne, nasycone nowoczesną elektroniką. Od dawna wiadomo, że brak prawidłowej wentylacji w pomieszczeniach podziemnych, nie tylko technicznych, lecz również o innym przeznaczeniu, wyklucza je z użytkowania przede wszystkim ze względu na duże zawilgocenie, a co za tym idzie korozję i niszczenie urządzeń.
Fot. 5 Pompownia wody chłodniczej
Niewłaściwe wykończenie pomieszczeń technicznych.
W wielu przypadkach posadzki pozostawia się w surowym, niewykończonym betonie, co powoduje ich dużą nasiąkliwość, pylenie i trudność w utrzymaniu czystości; niewykończony jest również styk posadzki ze ścianą i brak cokolików, które przy małym nakładzie pracy dają bardzo dobry efekt estetyczny.
Zaniechanie jakiegokolwiek wykończenia ścian i stropów – nie chodzi o wykonywanie tynków, lecz przy żelbetowych elementach pomalowanie ich na biało, a przy murowanych ścianach wykonanie muru na pełne, wygładzone spoiny oraz malowanie. Takie najprostsze wykończenie daje znakomity efekt przy małych nakładach finansowych.
Instalacja c.o. projektowana i wykonywana w pomieszczeniach technicznych to niepotrzebny wydatek.
Obecnie niejednokrotnie się zdarza projektowanie i wykonywanie instalacji c.o. w pomieszczeniach technicznych usytuowanych na kondygnacjach podziemnych. Taka instalacja jest wręcz szkodliwa, gdyż poza niepotrzebną stratą energii i pieniędzy nie przynosi żadnych innych korzyści; jest powszechnie znany fakt, że w podziemnych pomieszczeniach technicznych temperatura prawie nigdy nie spada poniżej +5,0o, co jest wystarczającym progiem termicznym.
Podstawową wadą węzłów ciepła jest brak izolacji termicznej na wszystkich zaworach, kształtkach i nietypowych elementach urządzeń, co prowadzi do znacznych strat energii, niepotrzebnych wydatków i temperatury w tych pomieszczeniach rzędu 40o. Należy również pamiętać, iż czasami występuje tu instalacja c.o., powodując zupełnie absurdalną sytuację.
Fot. 6 Szczegóły zabezpieczenia instalacji w pompowni wody chłodniczej
Poprawne projektowanie i wykonawstwo pomieszczeń technicznych
Poprawne projektowanie i wykonawstwo elementów stalowych związanych z instalacjami.
Stosowanie profili zamkniętych o cienkich ściankach, walcowanych na zimno; profile takie są najbardziej ekonomiczne, otrzymuje się konstrukcje o najmniejszych ciężarach, bardzo odporne na korozję i estetyczne; wszystkie konstrukcje, o których mowa w artykule, można z takich profili wykonać.
Wszelkiego rodzaju balustrady na pomostach technicznych należy również wykonywać z profili zamkniętych. Nie stosować żadnych odbojnic, gdyż przy tego typu pomostach nie mają one jakiegokolwiek technicznego i zabezpieczającego sensu.
Nawet najdrobniejsze elementy stalowe, jak podpory rurociągów i urządzeń oraz przejścia nad nimi, mają być wykonywane w sposób opisany wyżej.
Długości śrub powinny być zgodne z warunkami technicznymi, tzn. długość śruby ponad nakrętką ma wynosić 3 zwoje gwintu lub 10,0 mm. Poza tym jeśli ocynkowanie ma być skuteczne, grubość warstwy cynku powinna wynosić minimum 80,0 mikrometrów przy zastosowaniu cynkowania ogniowego.
Poprawne zabezpieczenia przed korozją urządzeń instalacyjnych i stalowych konstrukcji z nimi związanych.
Urządzenia dostarczane na budowę przez różnych producentów muszą być poprawnie zabezpieczone przed korozją: mogą być cynkowane ogniowo przy grubości warstwy cynku minimum 80,0 mikrometrów; malowane farbami odpornymi na dane środowisko o grubości warstwy ochronnej minimum 240 mikrometrów lub wykonywane ze stali nierdzewnych. Śruby stosowane do montażu tych urządzeń, jako najsłabszy element konstrukcji, mają być malowane jak cała konstrukcja (mimo stosowania cynkowania).
Wszystkie rodzaje elementów stalowych, związanych z instalacjami i pomieszczeniami technicznymi, mają być zabezpieczone przed korozją: cynkowaniem ogniowym o grubości warstwy cynku minimum 80,0 mikrometrów; malowaniem odpornym na dane środowisko o grubości warstwy ochronnej minimum 240 mikrometrów; śruby stosowane do tych urządzeń mają być malowane jak cała konstrukcja lub obustronnie zabezpieczone plastykowymi kapturkami wypełnionymi towotem – zabezpieczenie niezwykle tanie i prawie wieczne.
Kładki i przejścia nad rurami czy korytkami kablowymi należy wykonywać i zabezpieczać przed korozją, jak opisano wyżej.
Nawet najdrobniejsze urządzenia oraz szafy elektryczne i sterownicze muszą być ustawiane na podlewkach betonowych o wysokości ok. 0,10 m; natomiast wszelkiego rodzaju stalowe podpory instalacyjne mają być obetonowane – jako szalunku można użyć odcinków o długości 0,10 m rur kanalizacyjnych wykonanych z PVC. Taki odcinek o odpowiedniej średnicy należy przeciąć podłużnie i nałożyć na daną stalową podporę, uprzednio groszkując posadzkę wokół podpory; ostatnią czynnością jest wypełnienie betonem szalunku z wykonaniem spadków na zewnątrz wokół podpory i zatarciem powierzchni; do takiego zabezpieczenia należy zastosować beton klasy co najmniej C25/30. Po związaniu betonu szalunki można zdejmować i używać powtórnie. Jest to niezwykle prosty i bardzo skuteczny sposób zabezpieczenia przed korozją dolnych części stalowych podpór instalacji, stykających się z posadzką.
Właściwe wykonanie wentylacji w pomieszczeniach technicznych.
Nawiewy o odpowiedniej wydajności powinny być usytuowane jak najniżej, natomiast wyciągi jak najwyżej i to naprzeciwległej ścianie w stosunku do nawiewu; przynajmniej wyciągi powinny być mechaniczne, oczywiście najlepiej, aby cała wentylacja była mechaniczna. Jeśli wentylacja zostanie zaprojektowana o poprawnej wydajności, jest pełna gwarancja utrzymania odpowiednich warunków w tych pomieszczeniach.
Poprawne wykończenie pomieszczeń technicznych.
Posadzki we wszystkich pomieszczeniach technicznych powinny być pokryte żywicą, np. epoksydową, pozwalającą na utrzymanie czystości i porządku; z identycznego materiału należy wykonać cokoliki o wysokości 0,15 m na wszystkich ścianach i słupach.
Stropy i ściany powinny być malowane na biało po uprzedniej kosmetyce elementów żelbetowych, a ściany murowane wykonane na pełne wygładzone spoiny.
Oczywiście nie wszystkie pomieszczenia techniczne w kraju są źle wykonywane; pozytywnym przykładem należytego wykonania i utrzymania takich pomieszczeń jest EMPARK (własność przedsiębiorstwa MBP I z Warszawy) w Warszawie (fot. 1–6). Można być mile zaskoczonym stanem technicznym i estetycznym węzła ciepła, maszynowni wentylacyjnej, pompowni wody chłodniczej i wielu innych pomieszczeń technicznych w tym zespole budynków biurowych. Obiekty, w których znajdują się wymienione pomieszczenia, zostały wykonane ok.15 lat temu.
Chciałbym zdecydowanie podkreślić, iż iluzoryczne oszczędności niektórych inwestorów na kosztach wykończenia pomieszczeń technicznych oraz poprawnego zabezpieczenia instalacji przynoszą im więcej szkody niż pożytku.
mgr inż. Arkadiusz Maciejewski
