Unia Europejska oczekuje, że we wszystkich krajach UE do 2020 r. prawie 50% społeczeństwa będzie miało dostęp do Internetu o prędkościach co najmniej 100 Mb/s, a pozostała część do Internetu o przepustowości minimum 30 Mb/s.
Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2012 r. poz. 1289), nakłada na inwestorów, deweloperów, aby w budynkach wielorodzinnych, które po 22 lutego 2013 r. uzyskały pozwolenie na budowę, wykonać instalacje teletechniczne zgodnie z określonymi wymaganiami. Deweloper ma obowiązek wybudowania okablowania dla operatorów (przedsiębiorców) telekomunikacyjnych oraz instalację zbiorową do odbioru programów radiowych, telewizji naziemnej DVB-T, a także satelitarnej z dwóch satelitów.
Obowiązek wykonania instalacji teletechnicznych zgodnie z minimalnymi wymogami podnosi standard wykonania budynków i zbliża Polskę do wymogów UE. Przedsiębiorca telekomunikacyjny kablowy czy radiowy ma możliwość świadczenia usług na zasadach równego dostępu dla klienta końcowego.
Fot. 1 Talerze anten psują estetykę budynku (fot. J. Kosiorek)
Wymóg wybudowania instalacji teletechnicznych zgodnie z rozporządzeniem dotyczy również budynków już istniejących, które po 22 lutego 2013 r. otrzymały pozwolenie na budowę (przebudowę). Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju w 2014 r przesłało do Polskiej Izy Radiodyfuzji Cyfrowej (PIRC) w tej sprawie pismo. Rozporządzenie nakłada na projektanta instalacji teletechnicznych wykonanie projektu zgodnie z założeniami zawartymi w tym dokumencie. Według rozporządzenia w lokalu/budynku mieszkalnym powinny być zaprojektowane:
– teletechniczna skrzynka mieszkaniowa (TSM) z zakończeniem kabli LAN, koncentrycznych i światłowodowych 2J oraz zasilaniem 230 V dla urządzeń aktywnych operatorów;
– okablowanie LAN, koncentryczne, światłowodowe ułożone między TSM a punktem styku (PS);
– punkt styku z operatorem telekomunikacyjnym na poziomie 0 lub -1;
– instalacja do odbioru radia, TV naziemnej DVB-T, PS satelitarny z dostępem do dwóch satelitów;
– przyłącze telekomunikacyjne do budynku między granicą działki (studnią operatora kablowego) a budynkiem;
– trasy kablowe (koryta kablowe) do doprowadzenia okablowania operatora kablowego do punktu styku (punktów styku).
Należy pamiętać, że w przypadku projektowania punktu styku dla operatora kablowego w rozporządzeniu nie ma ani jednego słowa o tym, że ma być wykonany w budynku jeden PS z operatorem, ale jedynie jak ma wyglądać PS, gdzie ma być usytuowany, jak ma być oznaczony oraz jaką funkcję ma spełniać. Okablowanie z mieszkań (z TSM) ma być sprowadzone do punktu styku, np. do podklatkowego PS. W budynku może być zaprojektowany więcej niż jeden punkt styku.
Zachowanie zasady równego dostępu operatorów (przedsiębiorców) telekomunikacyjnych do okablowania budynku i punktu styku z operatorem oraz wymagania techniczne rozporządzenia najbardziej optymalnie sprawdzają się wtedy, gdy punkt styku „obsługuje” zwykle od jednej do trzech klatek schodowych. Ograniczeniem odległości TSM od PS jest wymóg uzyskania maksymalnej straty sygnału na kablach koncentrycznych 12 dB dla częstotliwości 860 MHz. Przy zastosowaniu kabli RG-6 odległość ta wynosi zazwyczaj ok. 60-65 m, co pozwala na poprawne świadczenie usług przez operatorów kablowych, jak również na przesłanie sygnałów z instalacji zbiorowej TV-2sat. do lokalu.
Fot. 2 Multikabel 5 w 1 (fot. M. Miszczuk)
Wytyczne do projektowania dla projektantów instalacji teletechnicznych zostały przygotowanie przez zespół ekspertów, w tym współautorów rozporządzenia z Polskiej Izby Radiodyfuzji Cyfrowej, i są dostępne w PIRC. Do PIRC przynależą m.in.: TVP S.A., Polsat S.A., Emitell, Astra, Eutelsat i ok. 30 innych firm teletechnicznych z całej Polski, co zapewnia dbałość o to, aby każdy przedsiębiorca telekomunikacyjny oraz nadawca naziemny czy satelitarny miał równy dostęp do mieszkańca budynku wielorodzinnego, a mieszkaniec dostęp do usług z różnych źródeł i możliwość wyboru.
Mieszkaniec budynku ma mieć dostęp do:
– radia analogowego i cyfrowego DAB+,
– telewizji cyfrowej naziemnej DVB-T,
– telewizji satelitarnej z dwóch satelitów (zazwyczaj Astra 19 stopni i Hot Bird 13 stopni dla dekoderów, np. NC+, Polsat Cyfrowy),
– usług różnych operatorów (przedsiębiorców) telekomunikacyjnych świadczących usługi po kablach: koncentrycznych, LAN – skrętka minimum Ve, światłowodowych jednomodowych 2J, pozwalających na świadczenie usług o prędkościach ponad 100 Mb/s.
Aby spełnić minimalne wymagania, projektant teletechniki musi przewidzieć położenie w budynku odpowiedniej ilości kabli między TSM a PS oraz zaprojektować instalację zbiorową TV-2sat., jak również przyłącze teletechniczne między budynkiem a granicą działki, zakończone studzienką, lub nawiązać się do studni operatora telekomunikacyjnego.
W celu spełnienia wymagań rozporządzenia z 22 listopada 2012 r. należy ułożyć pięć przewodów między teletechniczną skrzynką mieszkaniową a punktem styku usytuowanym na poziomie 0 lub -1 w budynku:
1. Jeden kabel koncentryczny minimum RG-6 dla instalacji zbiorowej radia analogowego, radia cyfrowego DAB+, telewizji cyfrowej naziemnej DVB-T, sygnałów z dwóch satelitów, np. Astra 19 i Hot Bird 13.
2. Jeden kabel koncentryczny minimum RG-6 dla operatora telekomunikacyjnego lub (i) do przesłania równolegle II sygnału satelitarnego dla dekoderów satelitarnych w ofercie multiroom lub z nagrywarką.
3. Jeden kabel LAN UTP minimum Ve dla instalacji domofonowej, wideodomofonowej, przywoławczej (w przypadku gdy w budynku jest ochrona).
4. Jeden kabel LAN UTP minimum Ve o charakterystyce D dla operatora telekomunikacyjnego.
5. Światłowód jednomodowy o dwóch włóknach (2J) zakończony złączami SC/APC.
Opisane okablowanie ułożone między TSM a PS pozwoli na spełnienie minimalnych wymogów rozporządzenia oraz na transmisję i dostęp do usług różnych operatorów (przedsiębiorców) telekomunikacyjnych na zasadach równego dostępu, gdzie każda z technologii pozwala na spełnienie wymogów UE o transmisji minimum 100 Mb/s oraz o dostępie do radia i telewizji naziemnej i satelitarnej. Można się spotkać dość często z wypowiedziami, że należy ułożyć do każdego mieszkania siedem, dziewięć, jedenaście przewodów. Rozporządzenie nie zabrania układania większej liczby kabli i jeżeli deweloper chce podnieść standard mieszkania, to zawsze może to zrobić. Kilka dodatkowych przewodów koncentrycznych do każdego mieszkania może pozwolić na instalowanie większej liczby dekoderów satelitarnych, np. z nagrywarkami, co oczywiście podnosi standard lokalu. Kolejnym stwierdzeniem dość często spotykanym jest to, że wystarczy doprowadzić światłowód do każdego mieszkania i już nic więcej nie potrzeba. Każdy z kabli LAN, RG i światłowodowy pozwala na przesyłanie szybkiego Internetu, telewizji oraz podłączenie telefonu zgodnie z wymogami UE. Światłowód jest najnowszym kablem, jednak przy obecnych cenach budowy sieci, cenach urządzeń końcowych świadczenie usług przez operatora światłowodowego jest droższe o ok. 30% niż przez operatora koncentrycznego (wystąpienie prezesa PIKE z 2015 r.). W 2010 r. PIRC przystąpiła do pracy nad rozporządzeniem, tak aby nie tylko światłowód pozwalał na świadczenie usług przez operatorów telekomunikacyjnych w budynku. Polska jest krajem, gdzie usługi dostępu do szybkiego Internetu świadczone są przez kable koncentryczne, które w technologii DOCSIS 3.0. mogą przesłać 1 GB/s do każdego klienta. Polska i Austria jako pierwsze kraje europejskie miały tak nowoczesne technologie koncentryczne.
Aby spełnić wymogi rozporządzenia, wystarczy ułożyć pięć przewodów między TSM a PS. Ułożenie tych przewodów w tej relacji pozwala m.in. na to, że wszystkie urządzenia TV-2sat., takie jak multiswitche, wzmacniacze czy centrale domofonowe oraz rozdzielacze wideo, są umieszczane w podklatkowym punkcie styku. Taki sposób wykonania instalacji TV-2sat. został dość szczegółowo opisany w „IB” nr 7-8/2015. Wbrew pozorom i jak wynika z naszych doświadczeń, ułożenie wszystkich pięciu przewodów między lokalem (TSM) a punktem styku nawet w budynkach 13-piętrowych jest tańsze niż budowanie instalacji multiswitchowej TV-2sat. i wideodomofonowej z umieszczeniem urządzeń w szachtach teletechnicznych. Budowanie dziewięciokablowej instalacji magistralnej w pionie i umieszczenie multiswitchy i wzmacniaczy w szachtach nie jest optymalne cenowo i bardzo podraża koszty konserwacji instalacji TV-sat. w przyszłości.
Fot. 4 Systemowy punkt styku (fot. J. Kosiorek)
Wykonanie instalacji teletechnicznej zgodnie z rozporządzeniem budynkowym z 2012 r. daje deweloperowi kilka korzyści:
1. Znacznie podnosi standard mieszkania, które zdecydowanie lepiej się sprzedaje.
2. Jeżeli wykonany zostanie poprawnie projekt instalacji teletechnicznych, w którym sprowadzimy z każdego lokalu pięć przewodów z TSM do PS, to na każdym piętrze w szachcie mamy jedynie kilka peszli z lokali (dwa – trzy peszle o średnicach 22-28 mm) z każdego mieszkania do szachtu. Dzięki temu przestrzeń w szachcie może być mała, a szacht znacznie mniejszy niż w innych przypadkach, gdy projektant założy instalację multiswitchy czy rozdzielaczy wideo- domofonowych w wydzielonych przestrzeniach szachtu. Doprowadzenie pięciu przewodów z mieszkania szachtami do poziomu 0 lub -1 znacznie obniża powierzchnię potrzebną na przeprowadzenie okablowania między piętrami. Zaoszczędzamy minimum 0,5 m2 na każdym piętrze. Mieszkanie przy szachcie może być większe o ok. 0,5 m2.
3. Kolejna sprawa to metalowe zabudowy szachtów teletechnicznych. Aby sprowadzić same przewody do poziomu 0 lub -1 do PS, wystarczy wykonać jedynie rewizję przy podłodze o wymiarach ok. 300 x 300 mm zamiast zabudowy od podłogi do sufitu z dużą ilością drzwiczek do umieszczania urządzeń domofonowych czy TV-sat. Daje to oszczędność ok. 200 -300 zł na piętro/klatkę.
4. Wbrew pozorom sprowadzenie pięciu przewodów z lokalu z całej klatki schodowej do poziomu 0 lub -1 do PS nie zajmuje aż tak dużo miejsca w szachcie, jak nam się wydaje. Pięć przewodów z lokalu 2 x RG-6, 2 x LAN, 1 światłowód 2J to średnica ok. 14-15 mm. Przykładem gotowego przewodu składającego się z wymienionych przewodów jest multikabel (fot. 2). Cena takiego przewodu nie odbiega znacznie od osobnego zakupu pięciu przewodów, jednak największą zaletą jest to, że kładziemy tylko jeden raz (niższy koszt robocizny). Dzięki temu, że szachty są mniejsze (tańsze), jest również mniejszy koszt wykonania przegród pożarowych na granicach stref, np. między poziomem -1 a 0 lub między piętrami.
5. Mieszkaniec nie musi instalować własnej anteny naziemnej czy satelitarnej na elewacji lub balkonie, ale może korzystać z sygnałów bezpośrednio z gniazda TV-sat. zainstalowanego w mieszkaniu z multiswitchowej instalacji zbiorowej budynku. Dzięki temu:
– nie wpływa negatywnie na estetykę budynku;
– nie musi wiercić otworów w elewacji czy stolarce okiennej do przeprowadzenia przewodu między dekoderem, telewizorem a anteną, co może skutkować zerwaniem gwarancji przez wykonawcę elewacji czy stolarki okiennej;
– po przewodzie nie wcieka woda deszczowa za ocieplenie budynku lub pod podłogę w mieszkaniu, co się zdarza i może skutkować np. pojawieniem się zagrzybienia;
– nie jest uszkadzane pokrycie antykorozyjne części metalowych balustrady w przypadku mocowania uchwytu anteny satelitarnej czy naziemnej do barierki balkonu.
W 2012 r. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji wykonywało ocenę skutków wprowadzenia w życie zapisów rozporządzenia. Jednym z elementów badania MAC był koszt wykonania takiej instalacji, który wyniósł wtedy ok. 1800 zł za lokal. Obecnie koszt wykonania pełnej instalacji teletechnicznej zgodnie z rozporządzeniem jest mniejszy o ok. 25-30%, niż wyliczyło ministerstwo. Okablowanie domofonowe, koncentryczne, telefoniczne było wykonywane już wcześniej. Obecnie kabel telefoniczny został zastąpiony skrętką minimum Ve, która może służyć zarówno do podłączenia telefonu analogowego, telefonu cyfrowego IP jak i Internetu, a koszt skrętki nie różni się znacznie od kabla 2 x 2 x 0,5 mm2.
Zdaniem wielu specjalistów przy poprawnie wykonanym projekcie teletechnicznym oraz uwzględnieniu wszystkich możliwości nowoczesnego projektowania można nie tylko mieć wykonaną instalację teletechniczną, ale jej koszt w znacznym stopniu może być skompensowany przez umiejętne zaprojektowanie innych elementów budynku.
Przykładem ograniczenia kosztów, w przypadku gdy w budynku nie ma wydzielonych pomieszczeń na umieszczenie punktu styku z operatorem telekomunikacyjnym, jest skrzynka multimedialna – systemowy punkt styku (SPS), fot. 4. Szafki przełącznic teletechnicznych (SPS) można zamocować na ścianie w przestrzeni garażowej budynku lub w pomieszczeniu teletechnicznym (jeżeli takie zostało przewidziane). Z dużym powodzeniem zastępuje on szafy RACK ze względu na swoją małą głębokość (maks. 200 -250 mm) oraz umieszczenie w SPS od 8U do 10U paneli 19″ (U – znormalizowana wysokość panelu montażowego).
W systemowym punkcie styku panele 19″ są instalowane w pionie. Wzór użytkowy tego rozwiązania został zastrzeżony jako nowatorskie rozwiązanie techniczne. Natomiast szafa RACK powinna być wykonywana w wersji dzielonej, jedna część na urządzenia TV-sat., tak aby chronić osprzęt przed ingerencją osób postronnych, a druga część dla zakończeń okablowania LAN, RG, FTTH dla operatorów kablowych. Zdarza się, że zainstalowane switche instalacji TV-sat. potrafiły ginąć z szaf RACK. Szafki SPS są lepiej zabezpieczone przed dewastacją i pozwalają na większą ochronę urządzeń TV-sat. w nich zainstalowanych.
Polska ma unikalną w skali Unii Europejskiej szansę na utrzymanie prawdziwej konkurencji między operatorami (przedsiębiorcami) telekomunikacyjnymi, co w znaczący sposób przyspiesza faktyczny postęp techniczny w dziedzinie telekomunikacji. Różnorodność usług świadczonych przez wielu dostawców w różnych technologiach w znaczący sposób wpływa na utrzymanie wysokiej jakości ofert.
Jacek Kosiorek
wiceprezes PIRC
