Jakość okien powinna być potwierdzona deklaracją zgodności z normą PN-EN 14351-1:2006, w której muszą być określone istotne parametry techniczne okien.
Niezawodność okien dachowych jest związana z wieloma czynnikami, wśród najważniejszych należy wymienić:
– jakość okien,
– właściwy wybór okien i akcesoriów,
– poprawny wybór lokalizacji okna na połaci dachowej,
– poprawny montaż okien,
– stan techniczny konstrukcji dachu oraz połaci dachowych,
– poprawność wykonania wewnętrznego wykończenia pomieszczeń w pobliżu okien.
Jakość okien powinna być potwierdzona deklaracją zgodności z normą PN-EN 14351-1:2006. W deklaracji zgodności powinny być określone istotne parametry techniczne okien mające wpływ na trwałość, izolacyjność, bezpieczeństwo i komfort użytkowania budynku. Wśród tych istotnych parametrów można wyróżnić:
– odporność na obciążenie wiatrem,
– odporność na obciążenie śniegiem,
– odporność na działanie ognia zewnętrznego,
– odporność na ogień,
– wodoszczelność,
– odporność na uderzenie,
– nośność urządzeń zabezpieczających,
– właściwości akustyczne,
– przenikalność cieplna,
– właściwości związane z promieniowaniem, w tym z promieniowaniem słonecznym oraz z przenikalnością światła,
– przepuszczalność powietrza.
Fot. Velux Polska
Z doświadczenia praktycznego wynika, że w przypadku występowania problemów z oknami dachowymi wyprodukowanymi fabrycznie, zgodnie z ww. normą, w 90% źródła problemów nie leżały po stronie producenta, lecz po stronie montażystów lub były związane ze stanem technicznym dachu, rzadziej z niewłaściwą eksploatacją.
W przypadku okien dachowych wykonanych według indywidualnego rozwiązania problemy z oknami są najczęściej związane z konstrukcją okna, niewłaściwym doborem poszczególnych składowych oraz z nieprzemyślanym sposobem osadzenia w połaci dachowej (w tym sposobem uszczelnienia). Zastosowanie nieprzebadanych laboratoryjnie okien wiąże się ze sporym ryzykiem występowania nieszczelności, przemarznięć etc.
Fot. 1 Okno dachowe wykonane według indywidualnego rozwiązania
Przed kupnem i montażem okna dachowego należy sprawdzić kąt nachylenia połaci dachowej, w której okno będzie lub jest zamontowane. Następnie należy porównać kąty zalecane przez producenta okien (zazwyczaj podawane są w instrukcji technicznej) z kątem rzeczywistym. Producenci okien dachowych przewidują zastosowanie różnych technologii izolowania i uszczelnienia zależnie od kąta pochylenia połaci. Błędny, niedopasowany do pochylenia połaci dachowej wybór okna i akcesoriów do uszczelnienia okna na pewno doprowadzi do występowania przecieków.
Fot. 2 Okna zamontowano w pobliżu kosza, zastoje lodu i śniegu mogą doprowadzić do przeciekania okien
Częstą pomyłką montażystów związaną z brakiem uwzględnienia kąta pochylenia połaci dachowej oraz górnej warstwy izolacyjnej dachu jest niewłaściwy wybór kołnierza izolacyjnego. Należy pamiętać, że różne pokrycia dachowe wymagają zastosowania różnych kołnierzy uszczelniających. Wybór niewłaściwego kołnierza uszczelniającego prawdopodobnie doprowadzi do przeciekania dachu, degradacji elementów dachu oraz do nieodwracalnej korozji drewna (w przypadku okien drewnianych).
W przypadku dachów płaskich większość producentów zaleca stosowanie systemowych podstaw, nadających oknom odpowiedni spadek. Spadek ten nie pozwala na zastoje śniegu lub wody w pobliżu okna. Pamiętajmy, że nawet w przypadku zakupu najlepszych okien dachowych montaż okna na płasko nie gwarantuje wodoszczelności.
Fot. 3 Nieprofesjonalne osadzenie okna – błędy montażowe
Fot. 4 Skutki braku ciągłości paroizolacji w pobliżu okna
Istotny wpływ na niezawodność użytkowania okna dachowego ma jego lokalizacja na powierzchni połaci dachu. Przy wyborze lokalizacji okna należy unikać koszy oraz innych miejsc, gdzie mogą występować zastoje śniegu lub intensywny spływ wód opadowych.
Nieszczelności okien dachowych mogą być związane z uszkodzeniami mechanicznymi kołnierzy izolacyjnych, zastosowaniem uszczelek nieprzewidzianych w dokumentacji technicznej okien, dużymi błędami wykonawczymi związanymi z nieprzestrzeganiem technologii montażu.
Dość często do środka pomieszczeń woda może przenikać przez szczeliny przylgowe okien dachowych. Może to być związane z:
– uszkodzeniami mechanicznymi uszczelek (najczęściej podczas montażu okien),
– rozsychaniem się drewna (w przypadku zastosowania okien drewnianych z wilgotnością przekraczającą 12–19%),
– deformacją konstrukcji ramy okna spowodowaną zastosowaniem pianki montażowej do uszczelnienia/osadzenia okna,
– brakiem regulacji okien.
Rys. Wpływ kształtu glifów na obieg ciepłego powietrza przy oknie dachowym
Fot. 5 Różnice barw drewna występujące na widocznych elementach okna: 1, 2, 3 – drewno o różnych kolorach
Najbardziej rozpowszechnionym problemem związanym z oknami dachowymi jest występowanie kondensatu – wilgotnych plam dookoła okien. Jednoznaczne określenie przyczyny występowania kondensatu jest możliwe po wykonaniu odkrywki, pomiarów kamerą termowizyjną, pomiarów hygrometrycznych w środku pomieszczenia.
Wilgotne plamy dookoła ram okien dachowych nie zawsze są związane z przeciekami i uszczelnieniem okna od zewnątrz. Może to być związane z brakiem ciągłości paroizolacji dookoła okna lub jej uszkodzeniem w górnych partiach dachu. Uszkodzenie paroizolacji może doprowadzić do kumulacji w dachu (w warstwach izolacyjnych) dużej ilości wilgoci. Wtedy woda będzie ściekała ku dolnym częściom dachu, do ramy okiennej i będzie wyciekała w pobliżu ramy i glifów (ukośne ścięcia krawędzi). Poszczególne fragmenty paroizolacji powinny być między sobą mocowane za pomocą specjalnych taśm klejących. Zastosowanie spinek może znacząco obniżyć skuteczność paroizolacji.
Kondensacja pary wodnej w pobliżu ramy okna może być również związana z brakiem termoizolacji dookoła ramy lub brakiem docieplenia w szczelinie pomiędzy konstrukcją dachu i ramą okienną.
Fot. 6 Łączenie drewnianych elementów okna na złącze wieloklinowe
Przyczyną kondensacji pary wodnej na oknach może być nieodpowiednia konwekcja ciepłego powietrza w pobliżu okna, np. brak grzejnika lub nieodpowiednio wykonane glify. Dolny glif powinien być prostopadły do podłogi, natomiast górny równoległy (rys.).
Przyczyną kondensacji pary wodnej na szybach okien dachowych może być nieodpowiedni współczynnik przenikania ciepła związany z wypełnieniem gazem pakietu szybowego. W trakcie eksploatacji okna może dojść do ubytku gazu w szybie zespolonej. Ubytek gazu z pakietu szybowego jest procesem naturalnym i nie powinien przekraczać 1% w ciągu roku.
Z doświadczenia eksperckiego ITB wynika, że wśród problemów z oknami dachowymi leżącymi po stronie producenta najczęściej spotykanymi są:
– szczeliny na stykach elementów podłużnych i poprzecznych ramy okiennej;
– widoczne połączenia klejonych elementów oraz różnice barw w oknach drewnianych;
– występujące sęki, żywica na drewnie, ukośny przebieg włókien etc. na elementach drewnianych;
– jakość powłok malarskich;
– brak wypełnienia w szybie zespolonej;
– odstępstwa od dokumentacji technicznej okien (polegające np. na zmianie uszczelek, pomyłkach przy wykonywaniu frezowania wrębów, zmianie okuć).
Różnicy barw drewna występującej na widocznych elementach okna nie należy traktować jako wady (fot. 5), jeżeli specyfikacja techniczna lub warunki zamówienia nie przewidywały inaczej.
Dopuszczalność występowania w dachowych oknach drewnianych skrętu włókien, ukośnego przebiegu włókien, sęków wypadających lub zepsutych, sęków, pęcherzy żywicznych, zakorków, pęknięć, odsłoniętych rdzeni, bieli o zmienionym zabarwieniu, otworów owadzich o ciemnym zabarwieniu ścianek po drwalniku jest uzależnione od ich koncentracji, miejsca występowania, wymiarów. W przypadku występowania ww. cech na powierzchni okna należy je porównać z wymaganiami PN-EN 942:2008 Drewno w stolarce budowlanej – Wymagania ogólne.
Fot. 7 Okno dachowe nowej generacji, fot. Velux Polska
Łączenie na złącze wieloklinowe nie jest dopuszczalne w przypadku elementów wykończonych powłoką przezroczystą (fot. 6).
Zastosowane na oknie powłoki malarskie powinny być odporne na działanie UV oraz czynniki klimatyczne. W ocenie specjalistów ITB przyczepność powłoki do drewna powinna być nie mniejsza niż drugi stopień wg PN-EN 2409. Powłoka powinna być odporna na działanie temperatury +80oC. Grubość powłoki ochronnej powinna być zgodna z grubością deklarowaną przez producenta. Niedopuszczalne jest występowanie pęcherzy, złuszczeń, rys, kraterów i obcych wtrąceń na powierzchniach powłok malarskich. W trakcie użytkowania należy pamiętać o regularnej konserwacji okien, w tym pracach związanych z renowacją powłok malarskich. Większość producentów drewnianych okien dachowych zaleca wykonywać renowacje powłok malarskich co dwa lata.
Przyczyną przeciekania okien dachowych może być niewłaściwa eksploatacja – np. brak czyszczenia kanałów odprowadzających wodę (czasem takie rozwiązania przewidywane są w kołnierzu izolacyjnym), niesprzątanie śniegu i oblodzenia, co może doprowadzić do uszkodzeń uszczelek.
dr inż. Ołeksij Kopyłow
Zakład Konstrukcji i Elementów Budowlanych ITB
